آموزش خوشنویسی به جوانان دچار اشکال و ضعف است

نصرالله افجه ای، هنرمند خوشنویس و عضو هیئت داوران سومین جشنواره هنر جوان، در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: "بر اساس دعوتی که مدت ها پیش حوزه هنری جهت داوری آثار راهیافته به این جشنواره کرد، به گزینش آثار خوشنویسی نقاشیخط جوانان پرداختم و با مشاهده آثار به این نتیجه رسیدم که جوانان همیشه آمادگی پذیرش خلاقیت را دارند و می توانند به ارائه کارهای بزرگتر بپردازند. اما هنر خوشنویسی به خصوص در میان جوانان به لحاظ آموزش صحیح و آکادمیک به شکل ریشه ای دچار اشکال و ضعف بوده و آموزش و مبانی درستی برای فراگیری جوانان به چشم نمی خورد."

وی افزود: "با این حال در سومین جشنواره هنر جوان آنچه بیش از همه نظر داوران را جلب کرد، قدرت بالای خلاقیت ارائه آثار هنری بود. در مجموع آثار خوبی در نمایشگاه عرضه شد، اما انتظار بیشتری می رفت. البته رایانه به عنوان یک ابزار فراگیر و اجتناب ناپذیر خلاقیت جوانان را کمرنگ ساخته است. البته رایانه هرگز به خوشنویسی ما لطمه وارد نکرده و هر یک از اینها جایگاه خاص خود را دارند. چه بسا رایانه توانسته امور خوشنویسی را تسریع بخشد. مثلا سال ها پیش از ورود حروف سربی، متون ادبی بسیاری از کتاب های درسی با دست نوشته می شد، اما حروف سربی توانستند این اتلاف وقت را جبران کنند. به بیان ساده تر رایانه ضرورت زمانه است و نباید آن را از وادی هنر طرد کرد."

این خوشنویس پیشکسوت در ادامه درباره هنر خوشنویسی گفت: "مسلما جوانان و دانشجویان علاقمند به مقوله خط باید آناتومی خط و تاریخ هنر را بدانند و دانشگاهها در فراهم کردن چنین فضایی سهمی عمده دارند. در واقع دانشکده های هنر باید به خوشنویسی بهای کافی بدهند. با وجود اینکه پرداختن به این هنر در ابعاد دانشگاهی به وزرات علوم برمی گردد، اما باید گفت متاسفانه سیاستگذاران وزارت علوم خود با خوشنویسی بیگانه هستند. امروز بازدیدکنندگان خط در نمایشگاهها دور هم جمع می شوند و درباره کار خود با هم حرف می زنند. در حالی که در کشورهای دیگر مخاطبان ساعت ها برای تجزیه و تحلیل آثار وقت می گذارند."

افجه ای افزود: "سه هفته پیش از مجموعه آثار هنری یک گالری در لندن بازدید کردم. هنگام ورود ما به گالری زن و مردی مسن درباره آثار موجود در نمایشگاه با یکدیگر بحث و تبادل نظر می کردند و بعد از گذشت دو ساعت و اتمام بازدید ما از نمایشگاه در کمال تعجب دیدم که همان زن و مرد مسن هنوز به تماشای آثار و بحث و جدل درباره آن پرداخته اند. متاسفانه در ایران مخاطبان از فرهنگ بصری که باید برخوردار نیستند. حتی برخی خوشنویسان ما به جای داشتن معنویت نخست بازار کار را یاد می گیرند. در حالی که هنرمندانی چون میرزا رضا کلهر و ... همواره معنویت را سرلوحه کار خود قرار داده اند."

این هنرمند گفت: "یکی دیگر از معضلات موجود در حیطه هنر این است که گالری ها به لحاظ سوابق هنرمند درجه بندی نمی شوند. یعنی در همان گالری که استاد نمایشگاه می گذارد شاگرد نیز به ارائه آثار خود می پردازد. در حالی که تصور می کنم باید مرزبندی در این وادی صورت گیرد. در اروپا نیز به همین شکل است. یعنی هر هنرمندی که به موزه یا گالری مربوطه مراجعه می کند در درجه اول بیوگرافی و تعداد بی ینال هایی که در آنها شرکت کرده و در مجموع سوابق کاری اش را می گیرند."

نصرالله افجه ای درباره نوآوری در عرصه خوشنویسی نیز تصریح کرد: "وقتی صحبت از این هنر به میان می آید، ما موظف به رعایت چارچوب هستیم. یعنی نباید از قوانین تکوین شده در آن عدول کنیم. البته در نقاشیخط این مسئله فرق می کند. به طوری که عناصر کمپوزیسیون ها مبتنی بر حروف الفباست. در نقاشیخط معنا، محتوا و حتی قطع آثار منطق خاص خود را می طلبد و تلویحا اشاره ای به مفهوم کلام دارد. حتی خود من با وجود مخالفت های اطرافیان با استفاده از ایجاد سایه های مجازی به دفرمه کردن خطوط پرداخته ام. در عین اینکه به اصل و مقام شامخ حروف دست نزده ام. هنرمند در نقاشیخط به سبک های مختلف دنیا استناد می کند و در این حیث مطالعات برون و درون مرزی را نیز به کار می گیرد. اما نباید از حفظ هویت ملی خود دور شود."

این مدرس خوشنویس در ادامه گفت: "تصور می کنم در حال حاضر هر نوع از انواع خط آبراه خود را به شکل طبیعی یافته است. به طوری که نمی توان تشخیص داد کدام نوع خط با استقبال بیشتری از جانب هنرمندان رو به رو می شود. در کتیبه نگاری روی مساجد به واسطه حرکات حروف و الف های قد علم کرده به سوی آسمان موظف به استعمال خط ثلث هستیم، اما متون ادبی و شیرین و لطیف را به خط نستعلیق یا شکسته نستعلیق می نویسیم. برای نگارش قرآن ها نیز به دلیل اعراب پذیری خط نسخ از خط نسخ استفاده می کنیم. در مجموع هر خط به فراخور متن نگارش می شود و این خوشنویس است که باید مورد استفاده خط را بداند."

افجه ای در پاسخ به این پرسش که خود شما در حیطه خوشنویسی متاثر از شیوه کدام یک از قدما بوده اید گفت: "من به شکل محض به خوشنویسی نپرداخته ام و همواره آن را با نقاشیخط آمیخته ام. با وجود اینکه مدرک ممتاز خود را از دست استاد میرخانی گرفته ام، به شیوه هم معتقدم اما به شخصه هرگز شیوه خاصی را دنبال نکردم. در این میان می توان از استاد غلامحسین امیرخانی و کیخسرو خروش نام برد که شیوه ای را برگزیدند و تعریف هنر را با ایجاد شیوه خاص دریافتند."

نصرالله افجه ای سال 1312 در شمیران به دنیا آمد. وی دارای مدرک درجه یک هنری است و عمده فعالیت خود را در رشته خوشنویسی و نقاشیخط صرف کرده و شاگرد استادانی چون کاوه و میرخانی نیز بوده است. این هنرمند برنده بی ینال اول و دوم نقاشی بوده و تاکنون در بیش از 100 نمایشگاه انفرادی و گروهی داخل و خارج کشور به ارائه اثر پرداخته است. کسب جوایز متعدد در زمینه خوشنویسی و نقاشیخط، داوری نمایشگاههای مختلف و جشنواره های متعدد خوشنویسی از جمله نقاط درخشان کارنامه هنری وی را تشکیل داده است.