منطقه آزاد سیستان فرصتی بی نظیر برای تقویت کریدور شمال به جنوب

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مریم گمشاد: تعامل منطقه آزاد چابهار و منطقه آزاد سیستان (درصورت تصویب) فرصت استراتژیکی برای اقتصاد بسته سیستان فراهم خواهد کرد به طوری که شرایط برای امکان صادرات به افغانستان فراهم می شود و از طرفی توسعه راه آهن چابهار به «میلک» نیز مطلوبیت اقتصادی این خطه از کشور را شدت می بخشد و دست یابی افغانستان را  به آب های آزاد آسانتر می‌کند، همچنین مرز میلک نیز زمینه اتصال ایران به کشورهای آسیای میانه را فراهم می‌کند.

از سوی دیگر احیا و سازندگی سیستان با ایجاد منطقه آزاد نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی مردم و مشکلات فقر و بیکاری در این منطقه خواهد شد و با توجه به نظر بسیاری از کارشناسان احیای مناطق مرزی با استفاده از توسعه اقتصادی و اجتماعی از راهکارهای نوینی است که در جهت حفظ و گسترش امنیت در مناطق مرزی به کار می رود و بر ضرورت استراتژی توسعه پایدار در مناطق مرزی تاکید دارد از این رو ایجاد منطقه آزاد در سیستان با همیاری منطقه آزاد چابهار و به کارگیری نیروهای بومی نقش حائز اهمیتی در ثبات امنیت و توسعه پایدار خواهد داشت.

توسعه اقتصادی و اجتماعی راهبردی نوین برای توسعه پایدار در مرزها

مشکلات جبران ناپذیر خشکسالی امسال بر دامنه فقر و محرومیت های اقتصادی مردم منطقه سیستان افزوده است به طوری که استفاده از قابلیت های مرزی نیز در حالت مسکوت باقی مانده و سفره برخی از مردم به اجبار با قاچاق کالا و نیز بخشی دیگر با یارانه ناچیز تامین می شود. صنعت در سیستان رشد چشمگیری نداشته و بخش خصوصی نیز علاقه و رغبتی برای سرمایه گذاری در سیستان ندارند.

از ۴٠٠ هزار نفر جمعیت شهرهای سیستان ٢٠٠ هزار نفر تحت پوشش نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد و بهزیستی هستنداز همین رو احمد علی کیخا، نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی درباره اثرات خشکسالی و فقر سیستان چندی پیش در مصاحبه با یکی از رسانه ها اظهار داشت: از ۴٠٠ هزار نفر جمعیت شهرهای سیستان ٢٠٠ هزار نفر تحت پوشش نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد و بهزیستی هستند.

وی ادامه داد: این یعنی فقر مطلق، و اگر دولت نیاید و محکم در کنار سیستانی‌ها نایستد ممکن است ضربه سنگینی بخوریم زیرا سیستان نگهبان ایران است. سیستان را دریابیم. بسیاری از سیستانی‌ها به مشهد و گلستان و سرخس و جاهای دیگر مهاجرت کرده‌اند. باید جلوی موج مهاجرت مردم را بگیریم.

از سوی دیگر به نظر کارشناسان دوری از مرکز و حاشیه نشینی، گسترش فعالیت های غیر  قانونی همانند قاچاق، عدم رغبت در سرمایه گذاری های مولد و بی توجهی به تکثر فرهنگی اقوام و مذاهب از جمله عوامل عمده ای است که باعث توسعه نیافتگی مناطق مرزی شده است.

با توجه به اینکه در بسیاری از کشورهای جهان برای حفظ و گسترش امنیت در مناطق مرزی از نیروهای نظامی استفاده می‌شود این کارشناسان معتقدند که نیروی نظامی به تنهایی نمی تواند ایفاگر نظم و امنیت باشد از این رو بر به کارگیری قابلیت‌های اجتماعی و اقتصادی مردم در درون مرزها تاکید می‌کنند که راهبردی نوین برای توسعه پایدار در مناطق مرزی است.

فقر و بیکاری تهدیدی جدی برای امنیت اجتماعی است

در حال حاضر مردم سیستان با شرایط سخت اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند به طوری که مردم انگیزه و سرمایه ای برای اشتغال مولد ندارند از همین رو روی آوری برخی از مردم به مشاغل غیر رسمی تهدیدی جدی بر امنیت اجتماعی است.

با توجه به اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی بر فقر زدایی و مسئله بهبود وضعیت رفاهی مردم تاکید شده و همچنین در اصول ۳، ۲۱، ۲۹، ۳۱ و ۴۳ قانون اساسی ضرورت ایجاد زندگی شرافتمندانه حق مسلم همه افراد یک کشور عنوان شده است قطعا باید برای برون رفت از اوضاع نابسامان مردم منطقه سیستان چاره ای اندیشیده شود.

 متاسفانه در حال حاضر در بازارچه های مرزی سیستان فعالیت اقتصادی جریان ندارد و تنها فرصتی برای گروه‌های قاچاق سوخت فراهم شده به طوری که در بازارچه های مرزی همانند «شاه گل»، «بش دلبر» و «تخت عدالت» هیچ گونه زیرساخت‌ مناسبی برای فعالیت های اقتصادی وجود ندارد و این در حالی است که در صورت بازگشایی دروازه های مرزی برای فعالیت های بازارچه ها سود حاصل از فعالیت های اقتصادی بازهم برای ساماندهی مشکلات اقتصادی مردم سیستان بسیار ناچیز بوده و نقش کمرنگی برای توسعه سیستان و استان خواهد داشت.

از سوی دیگر با توجه به اینکه توسعه اجتماعی و اقتصادی سیستان قطعا نقش مهمی در دسترسی به توسعه پ‍ایدار و ثبات  امنیت در مرزها خواهد داشت، ایجاد منطقه  آزاد تجاری در سیستان و به کارگیری نیروهای بومی برای فعالیت های اقتصادی می تواند بخشی از مشکلات معیشتی مردم را کاهش دهد و با افزایش سطح رفاه مردم شاهد شکوفایی اقتصادی و امنیت این منطقه و کشور باشیم.

منطقه آزاد باید راهی به سوی صادرات و افزایش سرمایه گذاری برای اشتغال باشد

طبق نظر کارشناسان مناطق آزاد در تعریف جدید به منطقه آزاد پردازش صادرات معروف است که به ناحیه صنعتی ویژه‌ای در خارج از مرز گمرکی که تولیداتش جهت‌گیری صادراتی دارند، گفته می‌شود و نیز مناطق آزاد را پلی برای توسعه و گسترش صادرات تلقی می کنند.

همانطور که رئیس‌جمهور با اشاره به جایگاه و نقش مناطق آزاد تجاری در رونق اقتصادی گفت: مناطق آزاد تجاری باید به مراکز مهم صادرات کشور تبدیل شوند.

همچنین محمد فیضی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس که از موافقان ایجاد مناطق آزاد تجاری است سال گذشته در مصاحبه با یکی از رسانه ها گفت:  اگرچه نقدها به عملکرد برخی مناطق آزاد را پذیرفته و بر رفع ایرادات آ« تاکید داریم، اما تاکید می‌کنم که نباید وجود برخی نقاط ضعف در برخی مناطق آزاد را به تمامی مناطق آزاد تجاری تعمیم داد.

او ایجاد اشتغال، جذب اعتبارات عمرانی، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و افزایش صادرات غیرنفتی به یمن وجود مناطق آزاد را از نقاط قوت این مناطق می‌داند که نباید از نظر دور بماند.

بسیاری از مناطق مرزی و محروم کشور که دور از مرکز و پایتخت بوده و از مرزها حفاظت می‌کنند به یکسری توجهات نیاز دارندوی افزود: از سال‌۹۲ تصویب مناطق آزادی که در قالب یک لایحه از سوی دولت به مجلس ارائه شده، هر بار به صورت مجزا به مجلس می‌آمد اما با مشکلاتی مواجه شده و مجددا به دولت باز می‌گشت، تا اینکه بعد از تشکیل مجلس دهم، با تعدادی از نمایندگان در نامه‌ای به رئیس‌جمهور اعلام کردیم که بسیاری از مناطق مرزی و محروم کشور که دور از مرکز و پایتخت بوده و از مرزها حفاظت می‌کنند به یکسری توجهات نیاز دارند، بنابراین اینکه هم‌اکنون شاهد ارائه لایحه برای ایجاد ۸ منطقه آزاد و ۱۲ منطقه ویژه اقتصادی هستیم نتیجه تلاش‌هایی است که با همت دولت و مجلس به این مرحله رسیده است.

وی خاطر نشان کرد: البته به عنوان موافق ایجاد مناطق آزاد اذعان دارم که ممکن است مناطق آزاد در برخی بخش‌ها در مسیر اصلی خود حرکت نکرده باشند، اما واقعیت آن است که در حوزه‌های مختلف همچون اشتغال، صادرات و واردات، معافیت‌های مالیاتی و… شاهد اتفاقات امیدوارکننده‌ای در این مناطق بودیم.

وی افزود: امروز ایران بزرگ‌ترین اقتصاد خارج از سازمان تجارت جهانی است که بایستی در این زمینه فکر جدی شود؛ اتفاقا یکی از ابزارها می‌تواند همین مناطق آزاد تجاری باشد که با کشورهای همسایه ارتباط خوبی برقرار کرده و از رویکرد حمایت صرف خارج و به سمت حمایت رقابت حرکت کنیم.

همچنین احمدعلی کیخا، نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی درباره وضعیت تصویب منطقه آزاد سیستان در مجلس در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: امیدوار هستیم با اعلام منطقه آزاد سیستان در صحن علنی مجلس و با همکاری نمایندگان محترم مجلس این لایحه رای بیاورد.

وی با اشاره به اینکه متاسفانه گروه های نامشخصی بر علیه لایحه مناطق آزاد اعمالی انجام می دهند تا این لایحه به تصویب نهایی نرسد، افزود: قطعا با تصویب این لایحه شاهد پیشرفت قابل توجهی در استان و همچنین منطقه سیستان خواهیم بود.

وی ادامه داد: البته ایراداتی هم نسبت به تصویب لایحه مناطق آزاد مطرح شده اما آنچه مسلم است این است که ما تنها کشوری در دنیا نیستیم که این رویه را دنبال می کنیم به طوری که بسیاری از کشورهای دنیا تجربه تاسیس مناطق آزاد را دارند.

نماینده مردم زابل، زهک، هیرمند و هامون در مجلس شورای اسلامی گفت: به طور مثال منطقه آزاد چابهار یکی از مناطق آزاد کشور است که به طور نسبی عملکرد موفقیت آمیزی در سطح استان داشته به طوری اگر این منطقه آزاد هم تاسیس نشده بود ما شاهد همین توسعه اندک در سطح استان نیز نبودیم.

وی با بیان اینکه عده ای از مخالفین منطقه آزاد را دروازه ای به سوی واردات تلقی می‌کنند، ادامه داد: منطقه آزاد  سیستان در صورت تصویب نمایندگان مجلس از معدود مناطقی خواهد بود که هدفش تمرکز بر روی صادرات و استفاده از ظرفیت های کشور همجوار است.

این نماینده مجلس با بیان اینکه افغانستان به بسیاری از کالاهایی که در داخل کشور ما تولید می شود نیاز دارد، تصریح کرد: منطقه آزاد سیستان و چابهار نقش مکملی برای توسعه استان سیستان و بلوچستان و نیز دروازه ای برای صادرات کالا به افغانستان فراهم می کنند زیرا بسیاری از مواد خامی که از افغانستان وارد ایران می شوند در سیستان و یا چابهار پس از پردازش می توانند صادر شوند.

منطقه آزاد سیستان راهی برای تقویت کریدور شمال به جنوب

کارشناسان معتقدند ایران همواره به واسطه موقعیت جغرافیایی خاص خود و قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم مسیر ارتباطی مناسبی برای تبادلات فرهنگی و اقتصادی کشورهای منطقه بوده است، البته راه ابریشم تنها مسیری برای ترانزیت کالا نبوده بلکه محلی برای گفت و شنودها در زمینه فرهنگ، تمدن و عرفان نیز بوده است که با مدرنیزه شدن ایران در دوره پهلوی، وابستگی ایران به  کالاهای  کشورهای خارجی، در آمدهای نفتی و سیاست های اشتباه در مدیریت مرزها باعث شد که دیگر اثری از جاده ابریشم باقی نماند.

البته احیای دوباره جاده ابریشم  تنها به واسطه مسائل اقتصادی اهمیت ندارد بلکه فرصتی برای تکرار دوباره گفت و شنودها، همزیستی و تعامل فرهنگ های متنوع است.

محمد رضا حافظ نیا در یکی از مقالات خود می نویسد: در قرن حاضر ترانزیت و مسیر های حمل و نقل کالا و مسافر از اهیمت فوق العاده ای برخوردار است. کشوری که دارای مرزهای بسته بوده و باسایر کشورها ارتباط نداشته باشد بر اثر کاهش روابط و تعامل دچار  انزوا شده و این امر می تواند بر مولفه های پیشرفت و توسعه کشور تاثیر منفی بگذارد به عبارتی باز بودن سیستم کشور و تعامل گسترده با سایر کشورها در سیستم جهانی و منطقه ای باعث افزایش دریافت انرژی و درنتیجه قدرت ملی آن می شود که این امر موجب بهبود موقعیت کشور در سیستم بین المللی، متضمن امنیت و بقای ملی، موجب ثبات و استحکام سیستم سیاسی و موجودیت آن کشور می شود.

طبق نظر کارشناسان ایجاد جاده ابریشم جدید که زمینه ای برای پیوند و اتصال آسیای میانه به دریای عمان خواهد بود نقش مهمی برای افزایش امنیت و توسعه پایدار در جنوب شرق کشور خواهد داشت.

محمود دهقان، دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی در یکی از  مقالات خود می نویسد:  بندر چابهار به جهت برخورداری از موقعیت ممتاز در شرق تنگه هرمز و دریای عمان در مسیر خطوط کشتی رانی به ارو‍پا و آسیا قرارگرفته و به عنوان کوتاه ترین راه ارتباطی ترانزیتی کشورهای آسیای میانه و افغانستان به بازارهای  خلیج فارس، شرق آفریقا و دیگر نقاط جهان مطرح است.

وی می افزاید: مزیت عمده منطقه آزاد چابهار نسبت به سایر مناطق آزاد کشور از یک سو امکان دسترسی به آب های اقیانوسیه هند و از سوی دیگر اتصال به شبکه راه‌های زمینی کشور است .

وی ادامه می دهد: این بندر آینده نوید بخشی  برای توسعه محور شرق و رونق تجارت خارجی ایران دارد که در صورت بهره برداری از این بندر، رونق ترانزیت و حمل و نقل شهرهای این مسیر از نظر ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی توانمدتر می شوند و با توسعه و رونق اقتصادی ناامنی های سیاسی و اقتصادی و قاچاق در این منطقه محروم کاهش می یابد. 

در مجموع تصویب منطقه آزاد سیستان برای فعال شدن خط ترانزیت چابهار  به «میلک» فرصت استراتژیکی را برای وفور سرمایه و رشد اقتصادی منطقه سیستان فراهم خواهد کرد و نیز عاملی برای بین المللی شدن ایران و توسعه کریدور شمال به جنوب خواهد بود که امیدوارین نمایندگان محترم مجلس به آن توجه داشته باشند.