آیین های یلدایی مردم شیراز/ از فال حافظ تا شاهنامه خوانی

خبرگزاری مهر – گروه استان ها: واژه یلدا واژه سریانی به معنی میلاد است و در اصل یلدا را تولد مهر و یا میترا می دانند.

شیرازی ها به شب یلدا شب چله می گویند و در این شب مراسم خاص دارند.

مردم شیراز زمستان را به چله بزرگ، چله کوچک و چله پیرزن تقسیم می کنند و چهار روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک را چهار چهار می گویند.

در این شب ارده شیره، ارده و خرما، خرما، خرما و کنجد، پشمک صرف می شود و شام شب یلدا نیز هویج پلو است.

آجیل شیرین که بیشتر از چیزهای شیرین شروع می شود شامل انجیر کشمش و خرک است.

میوه های این شب نیز شامل هندوانه و خربزه است که در شیراز گفته می شود که «شاه انگور است و سلطان خربزه».

همه ایرانیان به خوردن هندوانه اعتقاد دارند، هندوانه در فرهنگ ایرانیان در مباحث مختلف به کار رفته است، البته هندوانه های مختلفی در گذشته وجود داشت که در این میان باید به هندوانه نباتی، تو زرد و...  اشاره کرد.  امروز گفته می شود که یک نفر تو زرد از آب در آمده و به گفته برخی بر روی هندوانه پلینگ می زدند و می گفتند که «هندوانه پلنگ آمده» به معنی اینکه رسیده است.

«هندوانه گذاشته زیر بغلش» از دیگر ضرب المثل های ایرانیان است به معنی اینکه کسی را مشتاق به کاری کرده اند و یا اینکه «مثل هندوانه سر بسته است» که این ضرب المثل برای ازدواج گفته می شود.

هندوانه از سالم ترین میوه ها است که عطش و فشار خون را برطرف می کند و پزشکان به خصوص ابن سینا در معالجه بیماری های مختلف از هندوانه استفاده می کرده اند.

در شب یلدا مراسم مختلفی در جمع های خانوادگی اجرا می شود. واگوشک، متلک پرانی، ترانه های محلی و فال کلوک از جمله این سنت ها است.

اکثر خانواده‌ها در شیراز به شب‌زنده‌داری می‌پردازند. بعضی نیز بسیاری از دوستان و بستگان خود را دعوت می‌کنند و برای پذیرایی از آن‌ها و نیز صرف غذا سفره‌ای می‌گسترانند. این سفره که بی‌شباهت به سفره هفت‌سین نوروز نیست، در اتاقی گسترده می‌شود، در آن‌یکی دو لاله و چند شمع زیبا و نگین گذاشته و روشن می‌کنند.

در حاشیه آن در ظرفی زیبا مقداری اسپند می‌گذارند و روی آن را آتش می‌ریزند تا بوی آن در اتاق بپیچد. از میوه‌ها انار و مرکبات و به‌ویژه هندوانه باید در سفره باشد. از انواع تنقلات نخودچی، کشمش، حلوای ارده و آجیل مشکل‌گشا و رنگینک و ارده‌شیره و خرما و انجیر نیز در سفره گذاشته می‌شود.

در شب چله یک فالی به دیوان حافظ زده می شود و با بیان اینکه «ای حافظ شیرازی تو کاشف هر رازی تو را به شاخه نباتت قسم که بگویی نیت من خیر است انشا الله و یا خیر» به شعر خوانی  می پردازند.

برنامه بعد شاهنامه خوانی است که هنوز هم در عشایر و روستاها این مراسم وجود دارد و سپس افراد خوش صحبت هستند که شروع به گفتن قصه های کوتاه طنز می کنند.

غذاهای اصلی شب یلدا در شیراز شامل آبگوشت است که  به آبگوشت «یخنی» نیز می گویند.