«م.امید» شاعری که شناخته نشد/ ۳توصیف رهبرانقلاب درباره اخوان ثالث

مجله مهر: «مهدی اخوان ثالث» که اغلب او را به عنوان یکی از ۵ شاعر بزرگ معاصر می شناسند، متولد ۱۰ اسفند سال ۱۳۰۷ در مشهد است. اخوان هم از اساتید شعر کلاسیک بود، هم از مهم ترین چهره های شعر نیمایی. بزرگان ادبیات درباره شعر او این‌طور می‌گویند: «لحن حماسی ترکیب شده با صلابت شعر خراسانی که پر از ترکیب های تازه است.»

اما در حوزه معنا، سیمین بهبهانی می گوید اخوان یک شاعر سیاسی است؛ بی آنکه به سیاست گرایش یا از آن اطلاع چندانی داشته باشد یا صریحاً به آن تظاهری بکند. شعر او مدام از وقایع و حوادث سیاسی که در کشور می گذرد، بارور می شود. جز این، اشعار اخوان زمینهٔ اجتماعی پررنگی هم دارند و در بسیاری از دوران ها، زندگی مردم را به تصویر کشیده اند.

در این پادکست رادیومهر در فرصت کوتاهی، بخش هایی از آثار اجتماعی اخوان ثالث را مرور کرده ایم. مثلاً او با همان لحن حماسی که وامدار شاهنامه است، شعری را با عنوان «رزمندگان ایران، به پیش!» در قالب قصیده در بهمن ماه ۱۳۶۰ سروده است:

گرچه می‌بافند بهرِ شیرها زنجیرها
بگسلند آخر همه زنجیرها را شیرها

این دلیرانِ نکو با بد چه جنگی می‌کنند
همچو جنگِ شیرها با تیر و با شمشیرها

تیرهاشان باد یارب، کاری و دشمن‌فکن
سینه‌هاشان ایمن از آسیبِ تیغ و تیرها

چهره‌شان پیش از شهادت دیده‌ام، هم بعد از آن
بود خشم‌آلود و آن‌گه راحت آن تصویرها

این شهیدان نامشان تا جاودان پاینده است
زیرها بس گر زِبَر گردد، زِبَرها زیرها

نامشان چون تاجِ فخری بر سرِ این کشور است
خامه زرّین نویسد این به خطّ میرها

خیره سازد چشم گردون را فروغ فخرشان
می‌گذارد بر زمینِ زنده هم تأثیرها

ای دلیرانِ وطن، با «زنده باد ایران» به پیش!
شورِ ایمانْتان فزون‌تر باد و زور از شیرها

گرچه من مَزْدُشتِیمَ، امّا به زندان نیز هم
می‌گرفتم وجد و حال از شورِ این تکبیرها

عنترک صدّام را با دار و دسته بُزدلش
بر فرازِ دار رقصانیم، با زنجیرها

روستا و شهر و باغ و خانه ویران می‌کنند
روبهان، وانگه گریزند از نبردِ شیرها

سنگدل شیرند و تضعیفِ جوانان کارشان
ریشه‌شان از خاک برکن، یا رب از آن زیرها

خاک خود را پس بگیرید، ای دلیرانِ وطن
از جهانخوارانِ غرب و شرق و این اکبیرها

این دغل دونانِ دشمن را برانید از وطن
با قوی‌تر رزم‌ها و برترین‌ها تدبیرها

ملک خوزستان و دیگر جای‌ها گر شد خراب
باز آبادان شود، با بهترین تعمیرها

ای جوانان، فتحِ فرجامین بود آنِ شما
می‌خورم سوگند بر پیغمبران و پیرها

این شهیدان، زخمیان را بیند آیا آسمان؟
کر شود گوشِ زمین از صیحه‌ی آژیرها

غم مخور «امّید» بی‌شک بِگُسلد آخر ز هم
گرچه می‌بافند بهرِ شیرها زنجیرها