خبرگزاری مهر - گروه استانها: ملایر ناحیه‌ای کوهستانی با آب و هوای معتدل است که در دره و کوه پایه‌های زاگرس قرار گرفته و همراه با بروجرد ناحیه میان کوه‌های لرستان و الوند را تشکیل می‌دهد و مطالعات تاریخی نشان داده که پیدایش ملایر از دوره قاجاریه و با اهتمام شاهزادگان قاجار آغاز شده و توسعه یافته است.
در گذشته در خاور و باختر شهر فعلی ملایر و با فاصله کمی از آن، دو آبادی وجود داشته که در حال حاضر خرابه‌های قلعه‌های آنها به چشم می‌خورد به طوری که این محلات هسته اولیه شهر ملایر را تشکیل داده و قلعه‌های آنها قسمتی از محله‌های کنونی شهر را نیز در بر می‌گرفته است.
ملایر و شکست خسرو پرویز از بهرام چوبینه
ملایر پیش از ساسانیان در حوزه اکباتان و در دوره ساسانیان یکی از نواحی شهرستان نهاوند بوده و شکست خسرو پرویز از بهرام چوبینه (گور) در ناحیه شهر کنونی ملایر و مخفی شدن یزدگرد سوم هنگام حمله اعراب در قلعه‌ای بر کوهی در چند کیلومتری شهر کنونی ملایر که هنوز نیز به کوه یزدگرد مشهور است، از حوادث تاریخی این منطقه بوده است.
روایت‌ها چنین است که بهرام چوبینه (گور) سردار نام آور خسرو پرویز پس از به دست آوردن پیروزی‌های بسیار در خاک روم بر شاه خود شورش می‌کند و در جنگی که در ناحیه شهر کنونی ملایر اتفاق می‌افتد خسرو پرویز شکست می‌خورد و به روم فرار می‌کند.
شهرستان ملایر دارای مکان‌های تاریخی و دیدنی متعددی است و آتشکده باستانی نوشیجان، تالاب آق‌گل، زیستگاه حیات وحش لشگر، دریاچه مصنوعی و مجتمع سیاحتی کوثر، یخچال میرفتاح، بوستان سیفیه، برج سامن، مدرسه علمیه شیخ علیخان زنگنه و امام‌زاده اسماعیل سرابی (امام‌زاده کوه) از جمله مهم‌ترین مکان‌های دیدنی و تاریخی شهرستان ملایر به شمار می‌آیند.
کوه یزدگرد، آخرین پناهگاه یزدگرد سوم
در ۱۰ کیلومتری جاده ملایر- بروجرد نیز کوهی به نام کوه یزدگرد که آثار قلعه‌ای مخروبه بر آن هنوز باقی است، وجود دارد که در این خصوص در تاریخ آمده است یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی هنگامی که از اعراب در مدائن شکست خورد برای تجدید قوا و جمع آوری لشکر به حوالی نهاوند گریخت؛ از آنجا که ملایر در آن زمان یکی از نواحی نهاوند بوده این نام گذاری بی حکمت نبوده و این مکان آخرین پناهگاه یزدگرد سوم بوده است.
برج سامن بلندترین بنای خشتی ملایر
این برج خشتی و گلی، در محله چال خانقلی شهر سامن از توابع شهرستان ملایر واقع شده است و قدمت آن به حدود ۷۰۰ سال قبل می‌رسد و قطر پایه‌های آن در حدود ۱۵ متر است.
ارتفاع این برج در ابتدا در چهار طبقه بوده که در زمان جنگ جهانی اول در حمله روس‌ها، طبقه بالایی آن با توپ تخریب شده است.
قلعه گوراب یادگار دوره اشکانیان
قلعه گوراب بنایی مرتفع در جوار روستای گوراب و پنج کیلومتری جاده ملایر به اراک است.
این تپه تاریخی متعلق به دوره ساسانیان یا اشکانیان است، سفالینه‌های کشف شده از این تپه موید این مطلب است.
عمارت لطفعلی خان و حسینیه‌ای عظیم
این بنا در خیابان شهید مصطفی خمینی ملایر واقع شده و بنای این خانه در دوران قاجاریه ساخته شده است.
این بنا دارای سه قسمت حسینیه، اندرونی و اصطبل بوده که تنها بخش حسینیه که بخش اصلی بنا بوده و برای تجمعات مذهبی و عزاداری حسینی استفاده می شده، سالم و پا برجا مانده است.
این بنای آجری دو طبقه که در حدود ۱۵۰ سال پیش ساخته شده دارای حوض خانه با یک رشته قنات آب جاری، طاق نماهای رفیع دو طبقه، درب‌های چوبی ارسی و شیشه‌های رنگی است که آثاری از ذوق و هنر معماران و هنرمندان زمان خود است.
این بنا در حال حاضر به ساختمان اداری اداره میراث فرهنگی شهرستان ملایر تبدیل شده است.
یخچال میرفتاح گنبدی در دل صحرا
این بنا گنبدی شکل و آجری است و در مسیر بلوار ملایر به بروجرد واقع شده است. این بنا در دوران قاجاریه ساخته شده است و بانی آن شخصی به نام میرفتاح بوده است.
ارتفاع بنا از کف تا گنبد ۱۲ متر و از سطح تا منبع ذخیرهٔ یخ ۴ متر است. بنا دارای دو در، یکی به شکل دهلیز مخصوص ریزش و تخلیهٔ یخ و دیگری در اصلی است که با پلکان به قسمت انتهایی یخدان و محل برداشت یخ منتهی می‌شود. ضخامت دیوارهای گنبد در قسمت تحتانی ۹۲ سانتی‌متر و در بالا به سه ردیف آجر ۲۰ سانتی‌متری می‌رسد. تنها عامل تزئین بنا دو ردیف آجرکاری است که به طور کمربندی و به ضخامت ۲۲۰ سانتی‌متر داخل بنا را پوشانده است.
مصالح اصلی بنا عبارت‌اند از سنگ نتراشیدهٔ لبه‌دار طبیعی از کف تا سطح و از سطح به بالا آجرهایی به ابعاد ۵×۲۰×۲۰ سانتی‌متر. در قسمت بیرونی و داخلی یخدان دو ردیف خشت به کار رفته است که حالت عایق داشته و مانع از نفوذ گرما، در فصل تابستان، و ذوب شدن یخ‌ها می‌شده است.
بازار تاریخی ملایر با ۳۰ سرای تاریخی
بازار قدیمی ملایر به عنوان یکی از جاذبه‌های دیدنی این منطقه مجموعه‌ای سرپوشیده، شامل یک بازار اصلی، دو بازار فرعی، ۳۰ سرا و کاروانسرا و تعدادی منزل مسکونی است که در مرکز شهر و بافت قدیمی آن قرار گرفته و ورودی اصلی آن از خیابان بروجردی می‌گذرد.
شالوده اصلی این بازار، در اواخر دوره قاجاریه (۱۲۲۴ هجری) در زمان حکومت شیخ الملوک و توسط وی ساخته شده است
مجموعه بازار، از یک راسته بازار بزرگ‌تر که جهت آن شمالی جنوبی است و یک راسته بازار کوچک‌تر شرقی به غربی، به نام بازار مهر علیخان تشکیل شده است و این دو بازار در چهار سوق، یکدیگر را قطع می‌کنند.
در ادامه، بازار دیگری به موازات بازار شیخ الملوک، توسط ابوالقاسم خان نوری ساخته شده که به بازار خان معروف است و پس از آن راسته‌ها و سراهای متعددی در داخل و دو طرف بافت اصلی احداث شده است.
بوستان سیفیه قدیمی ترین بوستان طبیعی غرب کشور
یکی از قدیمی ترین بوستان‌های طبیعی غرب کشور، بوستان سیفیه ملایر است، که در شمال شرقی این و در دامنه کوه گرمه، در مساحتی نزدیک به ۱۰ هکتار قرار دارد.
این بوستان، در دوره قاجاریه و در سال ۱۳۰۴ هجری، توسط سیف الدوله (نوه فتحعلی شاه) احداث شده و وجود درختان چنار کهنسال، حوضچه‌ها، آب نماها و جنگل مصنوعی احداث شده بر روی تپه‌های اطراف آن، منظره‌ای زیبا و آب و هوای مطبوعی را به وجود آورده است.
این بوستان دارای دو استخر است که آب آن از طریق آب جاری تأمین می‌شود و نیز دارای مسجدی است، که توسط سیف الدوله احداث شده و ساختمانی که ظاهراً محل سکونت بانی آن بوده و سالن غذاخوری، سکوهای نشیمن، اتاقک‌هایی برای اسکان موقت، و وسایل بازی کودکان از امکانات دیگر آن است.
مجتمع تفریحی کوثر و دریاچه مصنوعی
این مجموعه که در ابتدای ورودی شهرستان ملایر، میدان کوثر احداث شده است و شامل دریاچه‌ای مصنوعی به مساحت تقریبی دو هکتار، باغ پرندگان، سکوی چشم انداز، دریاچه، آبشار، مسجد کوثر، مجموعه فرهنگی و امکانات قایق رانی است.
و اما در خصوص وجه تسمیه و پیشینه تاریخی ملایر مورخان نظرهای مختلفی ارائه داده‌اند. برخی باور دارند که به این دلیل که در زمان مادها با روشن کردن آتش بر روی تپه‌ها و کوه‌های این منطقه، اخبار را به سایر مناطق می‌رساندند، این ناحیه "مل آگر"به معنی تپه آتش نامیده شد.
روایت دیگری می‌گوید که اعراب در زمان حمله به ایران، هنگام عبور از این منطقه به آب دست نیافته بودند و به همین دلیل آن را «ماء لایری» به معنی آب دیده نمی‌شود خواندند.
بعدها منطقه به همین نام معروف شده و ملایر کنونی صورتی از آن عبارت است. ملایر از زمان‌های بسیار دور منطقه‌ای آباد و پر جمعیت بوده است و آثار تاریخی به جای مانده منطقه از جمله دژگوراب و تپه نوشیجان حاکی از قدمت تاریخی این منطقه است.
بنای شهر فعلی ملایر با حکومت فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۱۸۸ هجری توسط محمد علی میرزا دولتشاه احداث شد و نخست به نام بانی آن دولت آباد خوانده شد، و سپس با انقراض سلسله قاجاریه به ملایر تغییر نام یافت.
نظر شما