خبرگزاری مهر - گروه بین الملل: چندی پیش آمریکا در اقدامی خصمانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را یک گروه تروریستی خواند. این اولین بار در تاریخ روابط بین الملل است که دولتی به طور یکجانبه بخش نظامی کشور دیگری را به عنوان یک سازمان تروریستی می‌شناسد و ممکن است تبعات آن در منطقه و روابط دو کشور جبران ناپذیر باشد.
در این راستا خبرگزاری مهر گفتگویی با دکتر «رضا نصری» حقوقدان بین‌الملل و کارشناس سیاست خارجی انجام داده که در ادامه می‌آید.
*برخی معتقد هستند اقدام آمریکا در تروریستی خواندن سپاه به عنوان نیروی نظامی یک دولت (state) اقدامی بی سابقه است. نظر شما در این خصوص چیست؟
این اولین باری است که دولت آمریکا نیروی نظامی یک دولت را به عنوان «سازمان تروریستی» نامگذاری می‌کند.
هیچ‌یک از سایر گروه‌هایی که در این فهرست وزارت خارجه آمریکا قرار دارند نیروی نظامی یک دولت عضو کنوانسیون‌های ژنو نیستند و هیچ‌یک از آن‌ها هویت و اختیارات خود را از قانون اساسی یک دولت عضو سازمان ملل اخذ نکرده است. این اقدام آمریکا یک اقدام نامتعارف، غیرقانونی و بی سابقه است.
*این اقدام چه تأثیری بر رژیم حقوقی بشردوستانه خواهد گذاشت؟
اگر بنا باشد دولت‌های عضو کنوانسیون‌های ژنو نیروهای نظامی یکدیگر را «سازمان تروریستی» بخوانند و از این طریق مثلاً اسرای نیروی مقابل را از برخی حمایت‌ها و حقوق مندرج در حقوق بشردوستانه محروم کنند، طبیعتاً قوام و موضوعیت این رژیم حقوقی دچار آسیب می‌شود.
فرض بفرمائید اگر پیش از این دولتی که از نیروی مسلح مقابل اسیر گرفته صرفاً اجازه داشت از آن اسیر اسم و فامیل و رده نظامی‌اش را پرس‌وجو کند، با مرسوم شدن این قبیل اقدامات، از این پس می‌تواند آن اسیر را مورد بازجویی قرار داده و احیاناً به عنوان «تروریست» با مثلاً به جرم «قتل» مورد محاکمه قرار دهد.
حال اینکه یک اسیر جنگی متعارف (POW) از حقوقی برخوردار است که او را نسبت به این قبیل رفتارها مصون نگه می‌دارد.
در واقع، موضوع این است که این نامگذاری هیچ مبنا و اساس حقوقی ندارد و صرفاً یک اقدام «سیاسی» است؛ و دخالت دادن امر سیاست در یک رژیم حقوقی نیز آن را آسیب‌پذیر می‌کند.
*از جنبه حقوقی ایران چه اقداماتی در سازمانها و نهادهای بین المللی در خصوص این تصمیم می‌تواند اتخاذ کند؟
معتقدم جا دارد دولت ایران با «کمیته بین‌المللی صلیب سرخ» که مسئول نظارت بر اجرای کنوانسیون‌های ژنو است رایزنی کند تا این سازمان - با توجه به اعتبار و جایگاهی که نزد افکار عمومی دارد - برای ایجاد حساسیت نسبت به این موضوع و احیاناً ترغیب کنگره به ملغی کردن این تصمیم وارد میدان شود.
حتی اگر موفق به این کار هم نشد، صرف قرار گرفتن این سازمان در کنار ایران و مخالفت آن با این اقدام، حقانیت کشور و مشروعیت سپاه به عنوان یک نیروی نظامی رسمی و قانونمند را به رخ خواهد کشید.
علاوه بر این، با توجه به اینکه این اقدام با موازین منشور سازمان ملل مغایر است - و حتی می‌توان آن را اقدامی مغایر با صلح و امنیت بین‌المللی تلقی کرد - جا دارد ایران از ابزار و اهرم‌های سازمان ملل نیز در جهت منزوی‌سازی ایالات متحده استفاده کند.
در هر حال، یادآوری تأثیر منفی این اقدام بر رژیم حقوق بشردوستانه و نظام حقوق بین‌الملل قطعاً مستعد ایجاد حساسیت در جامعهٔ بین‌المللی است و فرصتی دیپلماتیکی است که باید مغتنم شمرد.
*برخی استدلال می‌کنند این تصمیم دولت امریکا باعث افزایش احتمال درگیری نظامی میان نیروهای امریکایی و ایرانی در منطقه می‌شود. نظر شما در این خصوص چیست؟
نکتهٔ مهمی که لازم است ابتدا به آن توجه کنیم این است که این نامگذاری به هیچ عنوان به دولت و نیروهای مسلح آمریکا به صورت خودکار «مجوز» درگیری نظامی با سپاه پاسداران را نمی‌دهد.
دانستن این نکته مهم است چرا که اگر می‌خواهیم «اقدام متقابل» انجام دهیم، شرط اول این است که «اقدام» طرف مقابل را به درستی و با دقت بشناسیم و ارزیابی کنیم تا واکنش ما فرصت‌ها را به «تهدید» تبدیل نکند.
پس نامگذاری سپاه «مجوز حقوقی» برای درگیری یا هدف‌گیری اعضای سپاه پاسداران نیست و نیازی نیست دولت و نیروهای مسلح ایران - در واکنش به آمریکا - اعضای نیروهای مسلح آمریکا یا سنتکام را «هدف مشروع» نیروی‌های خود بخوانند.
اما نکته اینجاست که این برچسب «تروریست» به سپاه پاسداران به دستگاه تبلیغاتی جریان جنگ‌طلب در واشنگتن این فرصت را می‌دهد تا با فضاسازی، طرح اتهام، بکارگیری ترفند «پرچم دروغین» (False flag) و افزایش سطح اصطکاک و تنش، احتمال برخورد نظامی (ولو برخورد عارضی و تصادفی) با ایران را افزایش دهد.
به همین خاطر هم هست که این نامگذاری حتی ممکن است قانونگذاران آمریکا را ترغیب کند تا با تصویب یک قانون (AUMF) جدید مانع از این شوند که دولت کنونی آمریکا بدون اخذ مجوز از کنگره علیه ایران اقدام نظامی انجام دهد.
حقیقت این است که اهرم‌های سیاسی و حقوقی ایران در منطقه برای ایجاد هزینه‌های راهبردی و امنیتی برای پاسخ به این اقدام آمریکا کفایت می‌کند و ضرورتی ندارد ایران در این مقطع وارد فاز تقابل مستقیم شود.
به عنوان مثال، حال که نامگذاری سپاه به عنوان سازمان تروریستی - به زعم تحلیل‌گران در خود آمریکا - مستعد است سطح اصطکاک و تنش میان نیروهای نظامی ایران و آمریکا را بالا ببرد، جا دارد ایران با رایزنی با پارلمان عراق - به اسم پیش‌گیری از احتمال برخورد - تلاش کند تا روند اخراج ارتش آمریکا از خاک این کشور را تسریع کند.
به عبارت دیگر، اقدام اخیر آمریکا علیه سپاه به پارلمان عراق توجیه لازم و کافی را برای تسریع اخراج نظامیان آمریکایی ارائه می‌کند و لازم است ایران از این فرصت بهره‌برداری کند.
نظر شما