نکته دیگری که ژانر مذهبی را از ابتدای انقلاب تاکنون با مشکل مواجه ساخته، نبود برنامه ریزی برای نگارش فیلمنامه و تولید مناسب است؛ به نحوی که به تمام مسایل و موضوع های مختلف مذهبی پرداخته شود. همین مسئله باعث شده با وجود اهمیت ماه محرم و واقعه کربلا، طی سال های گذشته اندک آثاری در این خصوص تولید شود. به خصوص اینکه برای تولید فیلم های ماندگار و پرهزینه طی چند سال اخیر تقریبا هیچ کاری که منجر به نتیجه شود، انجام نشده است.
زمانی که فیلم سینمایی "دوئل" به کارگردانی احمدرضا درویش با هزینه میلیاردی ساخته شد، بسیاری نسبت به این مسئله اعتراض داشتند و این نوع هزینه کردن را نابجا می دانستند. اما وقتی فیلم ساخته شد و در دیگر کشورهای جهان نیز به اکران درآمد و با تمامی ضعف ها و مشکلاتی که داشت توانست مخاطبان را به خود جلب کند، این امر برای بسیاری از منتقدان ساخت چنین فیلمی روشن شد که برای ساخت آثار ماندگار باید هزینه کرد. اما به نظر می رسد این ضرورت هنوز در مورد آثار مذهبی و به خصوص فیلم هایی که به واقعه عاشورا بپردازد احساس نمی شود.
نمایی از فیلم "روز واقعه"
فیلم سینمایی "سفیر" به کارگردانی فریبرز صالح که سال 1361 ساخته شد را به تعبیری می توان نخستین فیلم جدی با مضمون پرداختن به قیام امام حسین (ع) معرفی کرد. این فیلم بر اساس متن مشترکی نوشته صالح و کیهان رهگذر به تصویر درآمد.
داستان این فیلم درباره قیس بن مسهر، نماینده امام حسین (ع) است که با نامه ای برای سلیمان خزاعی به طرف کوفه حرکت می کند. وی در راه به دست راهداران ابن زیاد دستگیر می شود. قیس نامه امام را از بین می برد و زندانیان را بر ضد زندانبان ها می شوراند. حسین بن نمیر، قیس را به زندان ابن زیاد در کوفه منتقل می کند. ابن زیاد از قیس می خواهد در مسجد سخنرانی کند و به مردم بگوید امام قصد بیعت با یزید را دارد. قیس در روز موعود علیه یزید سخنرانی می کند و ابن زیاد او را از فراز ارک به زیر می اندازد. فرامرز قریبیان، عزت اله مقبلی، جلال پیشوائیان، کاظم افرندنیا، محمدتقی کهنمویی، کیومرث ملک مطیعی، هوشنگ دیبائیان و هادی مقدم در این فیلم نقش های اصلی را بر عهده دارند.
این فیلم به سفارش سپاه پاسداران تولید می شود و در زمان خود هزینه به نسبت بالایی برای ساخت آن در نظر می گیرند. چنانکه در مورد ساخت این فیلم از صرف هزینه ای بین 9 تا 15 میلیون تومان صحبت می شد. اما فیلم با مشکلات ساختاری و فیلمنامه ای مواجه بود و نه تنها در جذب مخاطب موفقیت چندانی به دست نیاورد، بلکه از نظر حضور جشنواره ای در آن سال یا سال های بعد نیز به موفقیت چندانی دست نیافت.
فیلم سینمایی "روز واقعه" به کارگردانی شهرام اسدی را می توان جدی ترین فیلم سینمای ایران دانست که به طور مستقیم به محرم و قیام امام حسین (ع) و واقعه عاشورا می پردازد. این فیلم بر اساس متنی از بهرام بیضایی در سال 1373 ساخته شده و این مسئله یکی از نقاط قوت اثر محسوب می شود. موسیقی ماندگار و تاثیرگذار مجید انتظامی و بازی بسیار خوب بازیگران اثر در صحنه های مختلف را می توان به عنوان بخشی دیگراز ویژگی های مثبت و قابل توجه این اثر نام برد.
داستان این فیلم درباره مردی مسیحی به نام عبداله است که به تازگی به اسلام روی آورده و برای ازدواج با دختری مسلمان آماده می شود. او در روز ازدواج خود با راحله ندایی می شنود که او را به یاری می خواند. عبداله به سمت کربلا حرکت می کند، بی آنکه خود بداند مقصد اصلی او کجاست و در روز عاشورا پس از شهادت امام و یارانش به کربلا می رسد. عزت اله انتظامی، علیرضا شجاع نوری، لادن مستوفی، جمشید مشایخی، مهدی فتحی، سعید نیکپور، محمدعلی کشاورز، حسین پناهی، ژاله علو، حمیده خیرآبادی، عنایت بخشی و منصور والامقام تعدادی از بازیگران فیلم را تشکیل می دهند.
این فیلم به مدد تصویرسازی اسدی و دیالوگ های زیبا توانست نظر مخاطبان خاص و عام را به خود جلب کند. این فیلم از سیزدهمین جشنواره بین المللی فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین چهره پردازی، بهترین موسیقی متن و بهترین صحنه آرایی را به دست آورد. همچنین در این جشنواره جایزه بهترین فیلم دوم را کسب کرد.
بعد از این تاریخ تقریبا هیچ فیلمی که به مسئله محرم و قیام امام حسین (ع) بپردازد در سینمای ما ساخته نشد. این اتفاق در شرایطی به وجود آمد که از اواخر دهه 70 مدیران سینمایی به تعریف شکل دیگری از تولید اثر سینمایی با عنوان گونه معناگرا اقدام کردند. این ژانر مسایل مذهبی و اعتقادی را به شکلی نمادین و با داستانپردازی جذابتری مد نظر قرار می داد. اما حتی تعریف گونه ای تازه از تولید فیلم باعث نشد که فیلم های سینمایی ماندگار و قابل اعتنایی در خصوص زندگی ائمه اطهار (س) و به خصوص امام حسین (ع) ساخته شود.
سال 1384 عباس رافعی فیلم سینمایی "راه طی شده" را ساخت که در قالب داستانی امروزی به واقعه عاشورا و اهمیت آن اشاره می کند. این اثر بر اساس فیلمنامه مشترک رافعی و فرهاد توحیدی به تصویر درمی آید و داستان یک گروه فرانسوی را بیان می کند که برای انتخاب یک گروه تعزیه خوان که بتواند در جشنواره آوینیون شرکت کند به ایران سفر کرده اند. پژمان بازغی، شقایق فراهانی، سیاوش طهمورث، امیر آقایی، سیدجواد هاشمی و حسن پورشیرازی به عنوان بازیگران اصلی ایفای نقش می‌کنند.
طی سال های اخیر تلویزیون تلاش هایی برای ساخت آثاری بر اساس زندگی امامان معصوم (س) انجام داد که برخی از آنها نیز به سرانجام رسید؛ اما این اتفاق در مورد تصویر کردن بخشی از زندگی امام حسین (ع) نتیجه بخش نبود. سال 81 کار ساخت دکورهای سریال امام حسین (ع) در شهرک سینمایی غزالی آغاز شد. ولی از همان ابتدا این پروژه با مسایل و مشکلات فراوانی بر سر راه تولید مواجه شد. حتی این سریال به مرحله تولید رسید، اما با وجود ساخت بخشی از دکور، دوخت لباس شخصیت ها و پیش بینی امور فنی و ضبط حدود 100 دقیقه از فیلم به طور کامل متوقف شد.
سریال شب دهم به کارگردانی "حسن فتحی" نیز در قالب قصه ای ساده که مسایل سیاسی و اجتماعی دوران قاجاریه را مطرح می کرد، در قالب تعزیه به قیام کربلا و بخشی از زندگی امام حسین(ع) نیز اشاره می کند. هر چند این سریال نیز به خاطر جذب مخاطب به سمت قصه پردازی می رود و فقط مضمون کلی سریال به محرم اشاره می کند.
طی چند سال اخیر برای ساخت آثار ماندگار مذهبی، انقلابی و یا دفاع مقدس تلاش هایی صورت گرفته برخی از آنها به ثمر نشسته اند و تعداد زیادی از این نوع پروژه ها نیز به مرحله تولید نرسیده اند، اما نکته اصلی به نوع نگاه مدیران فرهنگی و سینمایی کشور مربوط می شود که طی چند سال اخیر تا چه اندازه تلاش جدی صورت داده اند تا اثری ماندگار در عرصه سینمای مذهبی تولید شود.
بهرام بیضایی که زمانی "روز واقعه" را نوشت، برای نگارش فیلمنامه ای دیگر در این زمینه دعوت به همکاری نمی شود یا کارگردان هایی مثل شهرام اسدی و فریبرز صالح که یک بار تجربه ساخت فیلمی دینی را داشته اند، برای در اختیار قرار دادن تجربیات خود یا ساخت فیلمی دیگر در همین ژانر مورد حمایت قرار نمی گیرند. با توجه به شرایط اقتصادی سینما فقط بخش دولتی است که برای ساخت فیلم های ارزشمند مذهبی باید اقدام و برنامه ریزی کند.
نظر شما