می‌توان از آموزه مهدویت برای اصلاح وضعیت جامعه بهره برد

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام والمسلمین محسن الویری مدیرگروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم (ع) ۲۹ فروردین در در مراسم ویژه جشن نیمه شعبان در مسجد سیدالشهداء الویر در مورد امتداد اجتماعی آموزه مهدویت سخنرانی کرد.

در ادامه متن کامل آن از نظر شما می‌گذرد:

السلام علیک یا میثاق الله الذی اخذه و وکّده، السلام علیک یا وعده الله الذی ضمنه، السلام علیک ایها العلَم المنصوب و العلم المصبوب و الغوثُ و الرحمهُ الواسعه وعداً غیرمکذوب

عرصه عمل مهمترین مرحله به ثمر رسیدن اندیشه‌هاست. نگاهی به مفاهیم و آداب مهدویت در متون و منابع روایی ما نشان‌دهنده آن است که این آموزه نیز همچون بسیاری از آموزه‌های دینی تنها یک اندیشه نیست که در ساحت فکر بماند، و تنها یک باور نیست که قلمرو آن از ذهن به دل هم راه یابد و در آنجا متوقف بماند، بلکه از دل هم فراتر می‌رود تا به اعضا و جوارح برسد و بروز و ظهور اجتماعی بیابد. شاید بتوان گفت فرایند کمال تحقق یافتن همه آموزه‌های دینی در وجود انسان‌ها همین است و مادام که چنین نشود تحقق آن آموزه به نقطه کمال خود نرسیده است.

شاید یکی از مهمترین تمایزهای آموزه‌های اسلامی در مقایسه با دیگر ادیان همین نکته باشد که این آموزه‌ها در اسلام لایه‌های مختلف دارد و از یک وجود ذهنی تا یک کنش اجتماعی را در برمی‌گیرد. در منظومه معارف اسلامی رفتارها نیز به هر اندازه پشتوانة باور و اندیشه داشته باشند دارای ارزش هستند و عبادت همراه با تفکر و اندیشه ستوده شده است.

آموزه مهدویت همچون ایمان که با عمل صالح همراه است و گستره این عمل صالح نیز تنها عبادات فردی مانند نماز نیست، بلکه تا پرداخت زکات که یک حرکت اجتماعی است امتداد می‌بابد، تنها در مرزهای یک اعتقاد به موعودی که هست و باید به انتظار او نشست محدود نمی‌ماند، بلکه ابتدا به یک باور قلبی و روحی بدل می‌شود و در آن هم محدود نمی‌ماند و کمال آن در تجلی یافتن در رفتارهای فردی و اجتماعی است.

توجه به بعد رفتاری باور به امام زمان (سلام الله علیه) را در بخشی از یکی از دعاهایی که طبق نقل مرحوم شیخ عباس قمی (۱۳۵۹ ق.) قرائت آن در شب نیمه شعبان مستحب است و پیامبر صلی الله علیه و آله هم آن را در این می‌خوانده‌اند، مشاهده می‌کنیم. این دعا ظاهراً با تفاوت‌هایی همان است که شیخ طوسی در تهذیب الاحکام (جلد ۳، ص ۹۲) آورده است: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ … وَ مَتِّعْنَا / امتعنا بِأَسْمَاعِنَا وَ أَبْصَارِنَا وَ (قُوَّتِنا ما أحییتنا و اجعله الوارث منا و اجعل ثارنا علی من ظلمنا) و انْصُرْنَا عَلَی مَنْ عَادَانَا وَ لَا تَجْعَلْ مُصِیبَتَنَا فِی دِینِنَا وَ لَا تَجْعَلِ الدُّنْیَا أَکْبَرَ هَمِّنَا (ولا مبلغ علمنا) وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیْنَا مَنْ لَا یَرْحَمُنَا.

ظاهراً نیمه شعبان پیش از ولادت امام عصر (سلام الله علیه) هم گرامی داشته می‌شده و یک ارزش ذاتی دارد ولی به هر حال پس از ولادت حضرت، این روز با مفهوم مهدویت و انتظار پیوند خورده است. این که در شب میلاد امام زمان (سلام الله علیه) صرف‌نظر از صیغه جمع این دعا که دلالت بر مسائل اجتماعی می‌تواند داشته باشد به صراحت از طلب نصرت بر دشمنان و آرزوی عدم سلطه کسانی که به ما رحم نمی‌کنند سخن گفته شده است، می‌تواند نشانی از امتداد اجتماعی آموزه مهدویت به حساب آید. توجه به بهره‌مندی از گوش و چشم و آرزوی پیروزی بر دشمنان نشان‌دهنده دامنه تأثیرگذاری توجه به نیمه شعبان بر رفتارها و واقعیت عینی و بیرونی زندگی است.

امتداد اجتماعی داشتن یعنی اثر گذاشتن بر عینیت زندگی و تأثیر و رد پای آن را در متن زندگی مشاهده کردن. دیندارانه زیستن در فرهنگ اسلامی تنها به انجام یک سلسله عبادات مشخص مانند نماز خواندن در ساعاتی مشخص از روز و یا خواندن نماز جمعه در روز مشخصی از هفته و یا روزه گرفتن در ماه مشخصی از سال و یا حج گزاردن در ایام خاصی از سال نیست، این نوع دیندارانه زیستن دیندارانه زیستن مسیحی است. دیندارانه زیستن در فرهنگ ما یعنی پرتو افکندن روح دین بر همه فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و فردی حتی تا خوردن و آشامیدن.

این دعا هم که گفته می‌شود از سوی خود ولی عصر (سلام الله علیه) صادر شده است و کفعمی (۹۰۵ ق.) آن را در صص ۳۴۹ ۳۵۰ البلد الامین و الدرع الحصین نقل کرده، هر چند در منابع قبل از قرن نهم نیامده است، ولی حداقل دلالت آن این است که ذهنیت شیعیان را از یک جامعه مطلوب دینی از زبان امام زمان سلام الله علیه نشان می‌دهد: اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ وَ بُعْدَ الْمَعْصِیَةِ وَ صِدْقَ النِّیَّةِ وَ عِرْفَانَ الْحُرْمَةِ وَ أَکْرِمْنَا بِالْهُدَی وَ الِاسْتِقَامَةِ وَ سَدِّدْ أَلْسِنَتَنَا بِالصَّوَابِ وَ الْحِکْمَةِ وَ امْلَأْ قُلُوبَنَا بِالْعِلْمِ وَ الْمَعْرِفَةِ وَ طَهِّرْ بُطُونَنَا مِنَ الْحَرَامِ وَ الشُّبْهَةِ وَ اکْفُفْ أَیْدِیَنَا عَنِ الظُّلْمِ وَ السَّرِقَةِ وَ اغْضُضْ أَبْصَارَنَا عَنِ الْفُجُورِ وَ الْخِیَانَةِ وَ اسْدُدْ أَسْمَاعَنَا عَنِ اللَّغْوِ وَ الْغِیبَةِ وَ تَفَضَّلْ عَلَی عُلَمَائِنَا بِالزُّهْدِ وَ النَّصِیحَةِ وَ عَلَی الْمُتَعَلِّمِینَ بِالْجَهْدِ وَ الرَّغْبَةِ وَ عَلَی الْمُسْتَمِعِینَ بِالاتِّبَاعِ وَ الْمَوْعِظَةِ وَ عَلَی مَرْضَی الْمُسْلِمِینَ بِالشِّفَاءِ وَ الرَّاحَةِ وَ عَلَی مَوْتَاهُمْ بِالرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ عَلَی مَشَایِخِنَا بِالْوَقَارِ وَ السَّکِینَةِ وَ عَلَی‏ الشَّبَابِ بِالْإِنَابَةِ وَ التَّوْبَةِ وَ عَلَی النِّسَاءِ بِالْحَیَاءِ وَ الْعِفَّةِ وَ عَلَی الْأَغْنِیَاءِ بِالتَّوَاضُعِ وَ السَّعَةِ وَ عَلَی الْفُقَرَاءِ بِالصَّبْرِ وَ الْقَنَاعَةِ وَ عَلَی الْغُزَاةِ بِالنَّصْرِ وَ الْغَلَبَةِ وَ عَلَی الْأُسَرَاءِ بِالْخَلَاصِ وَ الرَّاحَةِ وَ عَلَی الْأُمَرَاءِ بِالْعَدْلِ وَ الشَّفَقَةِ وَ عَلَی الرَّعِیَّةِ بِالْإِنْصَافِ وَ حُسْنِ السِّیرَةِ وَ بَارِکْ لِلْحُجَّاجِ وَ الزُّوَّارِ فِی الزَّادِ وَ النَّفَقَةِ وَ اقْضِ مَا أَوْجَبْتَ عَلَیْهِمْ مِنَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ بِفَضْلِکَ وَ رَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین‏.

دعا از زبان امام زمان (سلام الله علیه) برای جهت یافتن زبان ما به درستی و حکمت و باز داشته شدن دستان ما از ستمگری و دزدی و دور ماندن چشمان ما از کژی و خیانت و دور نگاه داشتن گوش‌هایمان از بیهودگی و غیبت و آرزوی پیروزی جنگاورانمان و آرزوی به عدل و مهربانی رفتار کردن حاکمان که در این دعا به آنها اشاره شده همگی می‌تواند دلالت بر امتداد اجتماعی آموزه مهدویت و جنبه‌های مختلف آن داشته باشد.

اگر این مقدمات پذیرفته باشد، می‌توان از آموزه مهدویت هم در کنار دیگر آموزه‌های اسلامی برای اصلاح وضعیت جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم بهره ببریم. نباید از یاد ببریم که مشکلات کنونی ما تقصیر هر کس که باشد حل آنها بر گردن خودمان است. هر فرد یا سازمانی که در پیدایش مشکلات کنونی ما نقش و مشارکت داشته باشد، خود ما اکنون در حل آنها باید مشارکت داشته باشیم. هیچ برنامه‌ای برای پیشرفت و برون‌رفت از مشکلات بدون مشارکت جدی، مؤثر و مستمر مردم به نتیجه نخواهد رسید.

یک وجه این فعالیت، می‌تواند کارهایی باشد که هر یک از ما به صورت تک تک می‌تواند در محیطهای مختلف انجام دهد، مانند آن چه در حماسه بزرگ مردم ایران در مواجهه با #سیل اخیر نمونه‌های بی‌شماری از آن را می‌توان دید.. ولی وجه دیگر آن مشارکت در کارهای جمعی است. بحمدالله پیشینه بسیار مهم و ارزشمند تاریخی، فرهنگ غنی، آثار تاریخی، مواهب طبیعی و ظرفیت‌های چشمگیر نیروی انسانی تحصیل‌کرده و متعهد و خوش‌فکر روستای الویر فرصتی بسیار مناسب برای یک حرکت جمعی سنجیده و مبتنی بر برنامه برای این روستا فراهم کرده است. تشکیل مؤسسه مردم‌نهاد آبادگران فردای الویر یک اقدام بسیار هوشمندانه و ستودنی است و امیدوارم همگی با محور قرار دادن این نهاد به مثابه نماد خرد جمعی و کمک به آن سهم خود را در پیشرفت کشور عزیزمان به خوبی ایفا کنیم و حتی یک نمونه شایسته الگوبرداری برای دیگر روستاهای کشور ارائه دهیم. این یک آرزوی دست نیافتنی نیست، بلکه یک پیش‌بینی در صورت استفاده درست از ظرفیتهاست. شاید همه خواسته‌های ما در یک سازمان برآورده نشود و یا مد نظر قرار نگیرد ولی از یاد نبریم که در کارهای جمعی باید به مشترکات اندیشید نه موارد اختلاف.