آنچه تحت عنوان برنامه منوچهر متکی برای نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی قرائت شد، حاوی محورها و عناصری اساسی در چهار فصل مجزا بود که به نظر می رسد در کنار کارنامه عملکرد 24ماهه وزارت امور خارجه بهترین دستمایه برای نقد اقدامات و کارکرد دستگاه دیپلماسی در دولت نهم باشد.
وعده های وزیر
وزیر امور خارجه آن روز در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد که رویکرد دیپلماسی دولت نهم "عدالت خواهی در روابط بین الملل" است که لازمه تحقق آن نیز رویکرد فعال مبتنی برتحول خواهی است؛ وی با تاکید بر لزوم حضور مبتکرانه و کارشناسانه درجریان سازی های بین المللی و منطقه ای با هدف تأثیر گذاری تصریح کرد: سیاست خارجی دوره جدید تهاجمی اما نرم افزارانه و ازجنس مناسبات بین المللی است و مواضع به گونه ای نخواهد بود که به اتخاذ سیاستی منفعلانه و دفاعی مجبور گردیم.
منوچهر متکی در آغاز فعالیت خود به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اولویت های دستگاه دیپلماسی کشور را به این ترتیب عنوان کرد:
الف- تعیین اولویت ها که موضوعات مهم سیاسی، امنیتی، اقتصادی مرتبط با منافع و امنیت ملی کشور، مباحث هسته ای در جهان و موضوع فعالیت صلح آمیز هسته ای ایران، رژیم حقوقی دریای خزر، عضویت جمهوری اسلامی در WTO، دیپلماسی خط لوله، تهدید زدائی از روابط بین المللی به عنوان مقدمه رویکرد عدالتخواهی، خاورمیانه، مسئله فلسطین و قدس شریف، تجدید ساختارسازمان ملل، تروریزم، حقوق بشر، سلاح های کشتار جمعی، محیط زیست و زنان، سازمان های منطقه ای و حضور یا تعامل موثر جمهوری اسلامی را در بردارد.
ب- تعیین اولویت و راهبرد روابط با مناطق مختلف جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و کشورها که در آن به گسترش روابط با همسایگان، با فدراسیون روسیه و کشورهای آسیای میانه و قفقاز درظرفیت روابط دوجانبه، اعتقادات اسلامی، روح برادری، پیشینه مشترک تاریخی و فرهنگی، منافع و نگرانیهای مشترک امنیتی به عنوان فصل مشترک فی مابین جمهوری اسلامی و کشورهای جنوب خلیج فارس تاکید دارد.
به گزارش خبرگزاری مهر، وزیر امور خارجه دو سال پیش در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران باید از تمامی فرصت های موجود برای تبیین مواضع اصولی خود مبتنی بر صلح و عدالت خواهی در جهان، روابط بر اساس احترام و منافع متقابل، عدم توسل به زور در مناسبات بین المللی، پرهیز از یکجانبه گرایی و احترام به کرامت انسانی، حقوق بشر، حفاظت از محیط زیست، پایه ریزی جهانی عاری از سلاحهای هسته ای و کشتارجمعی، مبارزه با تروریزم و دفاع از مبارزات ملت ها برای آزادی سرزمین خود و برابری کشورها در خانواده بزرگ جهانی، لغو حق غیر مشروع وتو برای قدرتهای بزرگ و حمایت از حق کشورها در رشد و توسعه پایدار و دستیابی به علم و فنّاوری با برنامه ریزی مناسب استفاده کند.
عملکرد دو ساله
امروز پس از 24 ماه، شورای اطلاع رسانی دولت مهمترین اقدامات و دستاوردهای وزارت امور خارجه طی دو سال گذشته را به این ترتیب برشمرده است: پذیرش عضویت جمهوری اسلامی ایران در ٢١ سازمان منطقه‌ای و بین‌المللی و زمینه سازی عضویت در ٩ سازمان دیگر، تصویب عضویت ناظر ایران در سازمان جهانی تجارت (WTO) ، عضویت ناظر جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری های شانگهای و کسب ١١ مورد مناصب مدیریتی و سیاسی در مجامع بین‌المللی در سال ٨٤ ، همچنین عضویت ناظر جمهوری اسلامی ایران در سارک، حضور و سخنرانی ریاست جمهوری برای نخستین بار در اجلاس اتحادیه افریقا، عضویت در اکواس ( جامعه اقتصادی دولت‌های غرب آفریقا) و برگزاری موفق هفتمین اجلاس مجامع آسیایی برای صلح (AAPP) در تهران و تبدیل به مجمع مجالس آسیایی، پیگیری مستمر تشکیل سازمان کشورهای صادر کننده گاز (OGEC) در سال ٨٥ را از مهمترین اقدامات وزارت امور خارجه در حوزه سیاسی ـ بین‌المللی عنوان کرده است.
همچنین این گزارش مدیریت بحران و شناسایی فرصت‌ها و تهدید‌های بالقوه و بالفعل منطقه‌ای و بین‌المللی ١١ مورد شناسایی فرصت‌ها و بررسی تفصیلی تهدیدات رژیم صهیونیستی علیه ایران و فعالیت‌های فرامنطقه‌ای ناتو و بحران‌های عراق، یمن، هند، هسته‌ای و غیره را از دیگر قابلیت های وزارت خارجه در دولت نهم بر شمرده و به استفاده از همه ظرفیت‌های موجود در کشور و انجام اقدامات ثمر بخش در حوزه‌های مختلف این وزات‌خانه از جمله عراق، افغانستان، فلسطین، لبنان، اتحادیه اروپا، آمریکای لاتین، حقوق بشر و فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای کشور و مدیریت اجرایی حل پرونده هسته‌ای کشور اشاره می کند.
سه ملاک برای نقد عملکرد دیپلماسی دولت نهم
هر چند که گزارش شورای اطلاع رسانی دولت، کارنامه کارآمدی مفاهیم مورد اشاره متکی در نخستین روز شهریور ماه 84 را مورد اشاره قرارنداده اما تاکید دولت نهم بر "عدالت خواهی در روابط بین الملل" نکته ای است که همواره در مواضع دکتر احمدی نژاد و منوچهر متکی تداوم داشته و از تریبون های مختلف بین المللی مورد تاکید و تصریح قرار گرفته است.
همان طور که شخص وزیر خارجه تاکید کرده بود، لازمه تحقق رویکرد مذکور، چند عامل اساسی است:
- رویکرد فعال مبتنی برتحول خواهی در نظام بین الملل
- سیاست خارجی تهاجمی اما نرم افزارانه و از جنس مناسبات بین المللی
- حضور مبتکرانه و کارشناسانه در جریان سازی های بین المللی و منطقه ای با هدف تأثیر گذاری
با توجه به اینکه اغلب نکات مورد اشاره در گزارش ارائه شده از سوی شورای اطلاع رسانی دولت، دستاوردهای فعالیت های به اصطلاح مرسوم و معمول وزارت امور خارجه و از جمله وظایف اصلی آن است که عدم تحقق آن موجبات بازخواست را فراهم می کند، نمی توان مولفه های یک رویکرد فعال مبتنی بر تحول خواهی در نظام بین الملل را در آن جستجو نمود، بنابراین هر چند که سیاست خارجی دولت نهم بر تحول خواهی در نظام بین الملل مبتنی بوده اما گویا در این زمینه "رویکردی فعال" به گونه ای که متمایز کننده دیپلماسی دو سال اخیر با دوره های قبل در این عرصه باشد، قابل مشاهده نیست.
|
حقیقت آن است که دولت نهم به میزان قابل توجهی در اجرای سیاست خارجی تهاجمی نرم افزارانه موفق بوده و نتایج این سیاست نیز در موضوع هسته ای به وضوح قابل مشاهده است |
البته حقیقت آن است که دولت نهم به میزان قابل توجهی در اجرای سیاست خارجی تهاجمی نرم افزارانه موفق بوده و نتایج این سیاست نیز در موضوع هسته ای به وضوح قابل مشاهده است؛ در واقع دولت نهم با اجرای سیاست خارجی تهاجمی که از جنس مناسبات بین المللی بوده توانسته به میزان قابل توجهی اهداف مورد نظر در این زمینه را محقق سازد.
بدون شک تلفیق سه محور مذکور با اصولی که اخیرا از سوی رهبر معظم انقلاب در جمع دست اندرکاران دیپلماسی کشور مورد اشاره قرار گرفت، نتایجی بی بدیل را در بر خواهد داشت؛ در همین چارچوب "مقابله عاقلانه و هوشمندانه با نظام سلطه جهانی" که از جانب ایشان مورد تاکید قرار گرفته باید مورد توجه مسئولان دیپلماسی کشور قرار داشته باشد؛ این نکته به آن معناست که سیاست خارجی تهاجمی و نرم افزارانه دولت نهم باید بیش از پیش با چاشنی مقابله عاقلانه و هوشمندانه با نظام سلطه جهانی ترکیب شود تا در تحقق اهداف مورد نظر نظام توفیق بیشتری داشته باشد.
اما درخصوص گزینه سوم یعنی حضور مبتکرانه وکارشناسانه درجریان سازی های بین المللی ومنطقه ای با هدف تأثیر گذاری نیز نکته ای خاص در گزارش شورای اطلاع رسانی دولت مشاهده نمی شود ولی به نظر می رسد تاکید اخیر مقام معظم رهبری برلزوم نظریه پردازی درحوزه سیاست خارجی که در دیدار اخیر ایشان با دست اندرکاران دیپلماسی کشور مطرح شد، به نوعی بر لزوم فعال تر کردن این بخش از برنامه های وزارت خارجه اشاره داشته باشد.
قطعا ارائه آمار دقیق و جزئی در خصوص ارتباط موثر با افکار عمومی کشورهای خارجی به منظورارتقای موقعیت جمهوری اسلامی ایران از سوی وزارت امور خارجه که در این گزارش مورد تاکید قرار گرفته، علاوه بر روشنگری، نقد این بخش از فعالیت وزارت امور خارجه را نیز تسهیل می نمود.
درپایان و درخصوص نوع تعامل دستگاه دیپلماسی کشور با رسانه ها باید امید داشت همان طور که میزان کمی موارد مصاحبه، صدور بیانیه و درج مقالات درمطبوعات خارجی ازسوی وزارت امورخارجه از 319 درسال 84 به ١٠٢٥ رشد قابل ملاحظه ای داشته، رویکرد کیفی این وزارت خانه به رسانه ها به خصوص رسانه های داخلی نیز بهبودی چشم گیرداشته باشد ومسئولان سیاست خارجی کشور رسانه ها را به دید یکی از یاران تقویت کننده دیپلماسی کشورهمیشه درکنار خود ببینند.
نظر شما