خبرگزاری مهر، گروه استانها- مریم ساحلی: گیلان چشم‌انتظار رونق چای‌کاری است تا چایکاران چون اجدادشان به آبادانی باغات خویش بپردازند و ویلاها بر پیکر اراضی ارزشمند این خطه سر سبز قد نکشد. چای محصولی راهبردی است و گیلان سهم عظیمی در تولید آن دارد.
وقتی عطر چای مشام آدمی را پس از یک روز کار و تلاش می‌نوازد، نقش بوته‌های سبز چای گیلان در اذهان جان می‌گیرد. لاهیجان نخستین شهر ایران است که کشت چای در آن آغاز شد. هم‌اکنون ۹۰ درصد چای کشور در گیلان و ۱۰ درصد دیگر آن در مازندران تولید می‌شود.
شرایط اقلیمی شمال ایران برای کشت این محصول محبوب مناسب است اما متأسفانه به این ظرفیت که می‌تواند به تولید ثروت و افزایش فرصت‌های شغلی متعدد بیانجامد آن‌چنان‌که باید تاکنون توجه نشده است. چایکاران به‌سختی روزگار می‌گذرانند و متأسفانه اتفاق مطلوبی در روند بهبود کیفیت چای گیلان و رونق این صنعت رخ نداده است.
پای صحبت چایکاران اگر بنشینیم، از بالا بودن هزینه‌های معیشت و مقرون‌به‌صرفه نبودن حرفه‌شان سخن می‌گویند. فرسودگی کارخانه‌های چای و به روز نبودن دستگاه‌ها، پایین بودن قیمت خرید تضمینی برگ سبز چای و اهمیت نظارت بر روند واردات چای و نبود برنامه‌های مناسب به‌زراعی از جمله موضوعاتی است که از سوی فعالان صنعت چای در این حوزه مطرح می‌شود.
مقرون به صرفه نبودن کشت چای
مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های چایکاران کشور درباره وضعیت چای گیلان به خبرنگار مهر می‌گوید: آنچه موجب کاهش رونق چای شده، نبود توجه لازم به این محصول است، در واقع نپرداختن قیمت اصلی برگ سبز چای به کشاورز موجب شده تا رغبتی برای تلاش بیشتر در این عرصه برای چایکاران باقی نماند.
هادی امیدی می‌افزاید: شورای اقتصاد همه‌ساله قیمت برگ سبز چای را بدون در نظر گرفتن هزینه‌های تولید و مخارج کاشت، داشت، برداشتِ چای و هزینه‌هایی که برای آباد نگه‌داشتن باغ از سوی چای‌کار هزینه می‌شود، تعیین می‌کند و نظر کشاورز و حتی سازمان چای کشور که متولی این امر است در قیمت‌گذاری برگ سبز منظور نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه به همین دلیل کشت چای برای کشاورزان مقرون‌به‌صرفه نبوده و سبب شده تا گروهی از چایکاران باغات خویش را رها کنند، ادامه می‌دهد: واقعیت این است که چایکاران ۱۸ تا ۲۰ میلیون تومان برای هر هکتار چای‌کاری هزینه می‌کردند اما عوائد برداشت محصول حدود ۱۱ میلیون تومان بود، بنابراین انگیزه‌ای برای ادامه کار نماند و هم‌اکنون وسعت اراضی چای‌کاری از حدود ۳۳ هزار هکتار به زیر ۲۰ هزار هکتار کاهش پیدا کرده است.
امیدی با بیان اینکه البته در زمان شروع به کار دولت تدبیر و امید، افزایش خوبی در تعیین بهای برگ سبز چای داشتیم اما این موضوع تنها در همان سال اول رخ داد و ادامه‌دار نبود، یادآور می‌شود: در سال ۹۷ افزایش بهای برگ سبز ۴ درصد بوده که اصلاً قابل‌مقایسه با تورم موجود نبود. امسال قیمت خرید برای هر کیلو برگ درجه‌یک ۳۲,۷۵۰ ریال و برای هر کیلو برگ درجه‌دو ۱۸,۴۹۲ ریال تعیین‌شده و با وجود افزایش حدود ۲۰ درصدی، در مقایسه با بهای سایر اقلام و وضعیت اقتصادی موجود رضایت‌بخش نیست.
نقش صندوق حمایت از توسعه چای کشور
وی در ادامه با اشاره به عملکرد بسیار خوب سازمان چای کشور در چند سال گذشته بر نقش صندوق حمایت از توسعه چای کشور تأکید و اظهار می‌کند: خوشبختانه این صندوق تبدیل به یک بازوی حمایتی برای کشاورزان شده و با اندک منابع مالی خویش روزنه‌ای از امید برای کشاورزان به وجود آمده است. البته دولت هم باید اعتبارات این صندوق را به حدی برساند که صندوق قادر به ارائه خدمات کامل به چایکاران باشد.
این چای‌کار با اشاره به قیمت تعیین‌شده برای برگ سبز چای در سال ۹۸ به خبرنگار مهر می‌گوید: کارخانجات چای از بی‌رغبتی کشاورزان برای ادامه کار احساس خطر کرده‌اند و تعدادی از آن‌ها به کمک چایکاران آمده و در حد بضاعت خود مبلغی را به‌عنوان جایزه یا رقمی فراتر از بهای تعیین‌شده دولت به آن‌ها پرداخته‌اند. حدود ۳۰ تا ۴۰ کارخانه از ۱۵۸ کارخانه چایِ فعال این اقدام حمایتی از چایکاران را به انجام رساندند. اخیراً نیز از سوی استانداری گیلان، اتحادیه چایکاران کشور و سندیکای کارخانجات صورت‌جلسه‌ای تنظیم و به شورای عالی اقتصاد ارسال شده است مبنی بر اینکه بهای برگ سبز چای برای هر کیلو برگ درجه‌یک و دو ۳۵۰ تومان بدون بار مالی برای دولت افزایش داده شود؛ در واقع کارخانجات پذیرفتند که این مبلغ را بپردازند اما از سوی شورای اقتصاد هم این موضوع الزام شود.
وی ضمن تشکر از این تصمیم کارخانه‌های چای، می‌افزاید: سندیکای کارخانجات چای نظرشان بر این است که بقای کارخانه‌ها در گرو بقای چایکاران است.
راهکارهای رونق صنعت چای
چای محصولی راهبردی است و رونق آن نیازمند توجه بیشتر دولت است. مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های چایکاران کشور دراین‌باره اظهار می‌کند: انتظار می‌رود دولت حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از واردات چای خارجی را تداوم ببخشد. همچنین از عرضه چای سنواتی به بازار ممانعت به عمل آید. اگر این موارد در کنار توجه به چایکاران مدنظر قرار گیرد، ما می‌توانیم حتی افزایش تولید محصول نیز داشته باشیم. در واقع اگر اندک امیدی در کشاورز ایجاد شود، کشاورزان از محصولی که نسل‌اندرنسل از گذشتگان به ما رسیده به‌خوبی حفاظت می‌کنند.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود بیان می‌کند: واردات چای اگر از مجاری قانونی و تحت نظارت مناسب انجام شود نه‌تنها ضرر رسان نیست بلکه منفعت هم خواهد داشت چراکه قسمتی از عایدات هزینه‌های پرداختیِ واردات می‌تواند در حمایت از صنعت چای به کار رود، درحالی‌که وقتی ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات چای تعلق می‌گرفت، با قاچاق چای مواجه بودیم و تولیدکننده داخلی توان رقابت با این چای وارداتی را نداشت؛ اما حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی سبب شد، قاچاق چای مقرون‌به‌صرفه نباشد.
احیا باغات رها شده چای در گرو پشتیبانی دولت
«برخی چایکاران به دلیل مقرون‌به‌صرفه نبودن چای‌کاری دست از باغات چای کشیده‌اند.» امیدی درباره سرنوشت این اراضی نیز به خبرنگار مهر می‌گوید: در بخشی از این اراضی ساخت‌وساز انجام‌شده و بخشی دیگر بلااستفاده مانده است اما اگر در این کشاورزان ایجاد انگیزه شود به باغات خویش برمی‌گردند و به احیا آن می‌پردازند. همان‌گونه که مشاهده کردیم، چایکاران در همان یک تا دو سال آغازین دولت تدبیر و امید که افزایش قیمت خوبی در بهای برگ چای داشتیم، حدود ۲ تا ۳ هزار هکتار از باغات چای مخروبه را احیا کردند. هم‌اکنون هم اگر دولت برای مدتی توجه ویژه نسبت به سازمان چای کشور و صندوق حمایت از توسعه چای داشته باشد، ظرف مدت ۱۰ سال می‌توانیم حداقل ۶۰ تا ۷۰ درصد از مصرف داخلی را تأمین کنیم.
وی تصریح می‌کند: صندوق حمایت از توسعه چای مورد اعتماد چایکاران است، چراکه این صندوق با اندک منابع مالی که در اختیار داشت خدمات چشمگیر و ارزشمندی به چایکاران ارائه داد و رضایتشان را به دست آورد، بنابراین اگر این صندوق از سوی دولت تقویت شود قطعاً نتایج خوبی شاهد خواهیم بود.
این چای‌کار انحلال سازمان چای کشور به مدت حدود ۵ سال و واگذاری مسئولیت امر به سازمان تعاون روستایی را علت اصلی رهاسازی باغات چای در سنوات گذشته دانست و با اشاره به تأثیرات مثبتِ احیای مجدد سازمان چای تأکید می‌کند: ما تاکنون با تفکر اقتصادی به این حرفه نپرداخته‌ایم و اگر تا امروز در باغات چای مانده‌ایم به سبب تعصبی است که نسبت به این میراث ارزشمند داشته‌ایم، بنابراین اگر توجه لازم از سوی دولت شود و صرفه اقتصادی وجود داشته باشد، نتایج بسیار خوبی به دنبال خواهد داشت.
وی ادامه می‌دهد: همچنین از یاد نباید برد که رونق صنعت چای، اشتغال‌زایی بسیار بالایی در پی دارد. زمانی میزان تولید چای ما ۶۹ هزار تن بود اگر بخواهیم دوباره به این میزان از تولید دست یابیم، حداقل یک‌میلیون شغل در چرخه تولید ایجاد می‌شود.
اشتغال ۵۰۰ هزار نفر در صنعت چای کشور
نگاه چایکاران برای بهبود اوضاعشان و چاره‌اندیشی به‌منظور رفع مشکلات به‌سوی سازمان چای کشور است. به همین منظور گفتگویی با معاون بهبود تولیدات چای این سازمان انجام دادیم که وی به خبرنگار مهر می‌گوید: چای یک کالای استراتژیک و از اقلام مصرفی اکثر اقشار جامعه است. چای ایران از سالم‌ترین چای‌های تولیدی در دنیاست که نقش مهمی در ابعاد اقتصاد و اشتغال مردم کشور ایفا می‌کند.
خیرالله امیری با بیان اینکه در حال حاضر ایران از نظر تولید و سطح زیر کشت چای در رتبه پانزدهم و از نظر مصرف در رده دوازدهم جهان قرار دارد، می‌افزاید: برداشت از باغات چای از اواخر فروردین یا اوایل اردیبهشت هرسال شروع و تا پایان مهر آن سال ادامه می‌یابد.
امیری با اشاره به اینکه بیش از ۲۶ هزار هکتار باغ چای در استان‌های گیلان و غرب مازندران وجود دارد که حدود ۲۱ هزار هکتار آن فعال است، ادامه می‌دهد: شهرستان‌های لاهیجان، املش، لنگرود و رودسر بالاترین سطح زیر کشت چای را به خود اختصاص داده‌اند.
وی به اشتغال بیش از ۵۰ هزار خانوار چای‌کار به‌صورت مستقیم در صنعت چای اشاره و می‌افزاید: امسال ۱۵۸ کارخانه چای‌سازی در مناطق مختلف چای‌خیز گیلان و مازندران برگ سبز چای را از چایکاران خریداری و چای خشک تولید می‌کنند و به‌طورکلی حدود ۵۰۰ هزار نفر به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در بخش صنعت چای کشور مشغول به فعالیت هستند.
افزایش تولید در واحد سطح
امیری درباره میزان تولید چای نیز با بیان اینکه در سال ۹۷ بیش از ۱۱۲ هزار تن برگ سبز چای از چایکاران گیلان و مازندران خریداری شد که از این میزان حدود ۲۵ هزار تن چای خشک استحصال شد، اظهار می‌کند: در سال زراعی جاری تاکنون بیش از ۵۰ هزار تن برگ سبز خریداری شده که نسبت به سال گذشته حدود ۱۸ درصد افزایش یافته است.
معاون بهبود تولیدات چای سازمان چای کشور ادامه می‌دهد: خوشبختانه در سالهای اخیر میزان تولید در واحد سطح افزایش یافته که از علل قابل ذکر آن می‌توان به آموزش بهره برداران، احیای باغات رها شده چای، انجام عملیات به‌زراعی و توجه به تغذیه و نگهداری باغات اشاره کرد البته سازمان چای کشور برای پرداخت تسهیلات کم بهره یا بی بهره برای چایکاران و کارخانجات چای سازی از طریق صندوق حمایت از توسعه صنعت چای به عنوان بازوی مالی سازمان چای اقدام کرده است.
وی در پاسخ به این سوال که میزان تولید و مساحت زیر کشت هم اکنون نسبت به سالهای اخیر چه تغییری داشته است به خبرنگار مهر می‌گوید: با توجه به اقدامات انگیزشی صورت گرفته سیر صعودی و بدون کاهش بوده است.
امیری همچنین درباره واردات چای نیز می‌افزاید: با توجه به مقدار تقریباً مشخص تولید چای داخلی، مازاد نیاز مصرف چای از طریق وزارتخانه بررسی و مجوز واردات انجام می‌شود. بر اساس آمار گرفته شده از گمرک در سال گذشته بیش از ۱۶ هزار تن از چای تولیدی کشور صادر شده است.
مهم‌ترین مشکلات چایکاران گیلان
این مسئول درباره مهم‌ترین مشکلات چایکاران و تمهیدات اندیشیده شده برای کاهش آن نیز اظهار می‌کند: هزینه بالای باغداری در مقایسه با قیمت برگ سبز چای از دغدغه‌های اصلی چایکاران است. بسیاری از عملیات داشت همچون شخم زمستانه، هرس، وجین علف‌های هرز، تغذیه باغات (استفاده مناسب و درست از کودهای مختلف)، مرمت باغات چای از جمله تغییر الگوی آرایش کشت در خلاف جهت شیب باغات شیب‌دار و … با توجه به قیمت پایین برگ سبز درجه‌یک و دو در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی و تورم و نوسانات ارزی، توسط چایکاران با شتاب کمتری همراه بوده اما در آینده با حمایت‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی که در شرف انجام است، احتمالاً سرعت و رونق بیشتری انتظار می‌رود.
وی یادآور می‌شود: پرداخت تسهیلات بیشتر به چایکاران از طریق اختصاص اعتبارات تملکی و وجوه اداره شده سازمان چای، افزایش سرمایه صندوق توسعه صنعت چای کشور، آموزش بیشتر بهره‌برداران، توان‌افزایی برای فعالیت مناسب و عملیاتی تشکل‌های خصوصی و تعاونی تولید چای‌کاری و افزایش قیمت برگ سبز چای تا حد زیادی می‌تواند باعث ایجاد دلگرمی و رونق بیشتر در این صنعت اشتغال‌زا شود.
معاون بهبود سازمان چای تصریح می‌کند: دستیابی به افزایش تولید کمی و کیفی بیشتر چای از طریق انجام عملیات به زراعی، تجهیز و گسترش روش‌های آبیاری تحت‌فشار باغ‌های چای، ارتقای ضریب مکانیزاسیون از طریق ماشین‌آلات هرس، برگ چین و …، توجه به نهاده‌های کشاورزی و تغذیه که با برنامه در دست اجرای اصلاح ردیف‌های چای در خلاف جهت شیب آسان‌تر انجام می‌گیرد، میسر می‌شود و توانمندسازی بهره‌برداران در بخش تولید و همگامی بخش‌های تحقیقات شرایط مناسبی را برای صنعت چای کشور مهیا خواهد کرد.
اهمیت حمایت دولت
کشاورزی از ارکان مهم تولید در گیلان است و نمی‌توان از اهمیت رونق تولید سخن گفت و نسبت به تولیدکنندگان که چایکاران بخشی از این جامعه هستند، کم‌توجه بود. از یاد نباید برد که به‌روزآوری صنعت چای و پشتیبانی از چایکاران می‌تواند در اشتغال‌زایی و رونق اقتصاد گیلان بسیار تأثیرگذار باشد. در شرایط اقتصادی موجود که تولیدکنندگان با دشواری‌های بسیاری روبرو هستند، چایکاران ازجمله اقشار زحمتکشی هستند که برای ادامه تولید نیازمند حمایت دولت هستند.
چایکاران در مسیر دشواری‌های تولیدِ این محصول راهبردی از رمق افتاده‌اند و برخی ناچار شده‌اند تا باغات خویش را رها کنند. در سالی که مزین به نام رونق تولید است، بازگرداندن صنعت چای گیلان به پیشینه درخشانش تنها با اندیشیدن تمهیداتی کارآمد و عزم جدی دولت برای حمایت از کشاورزان ممکن می‌شود.
نظر شما