حداقلِ غذا، حداکثرِ قدرت/ درخواست های متعالی انسان در اثر روزه

به گزارش خبرنگار مهر، متن زیر برشی از کتاب «روزه دریچه‌ای به عالم معنا» اثر اصغر طاهر زاده است که در ادامه می‌خوانید؛

با روزه و با مطالعه زندگی و سیره معصومین باید به شما ثابت شود که با حداقلِ غذا حداکثرِ قدرت را می‌توانید داشته باشید، به شرطی که داستان آن باغبان و قضیة زنبور و مار فراموش نشود، نگویی نه این حرف‌ها بی‌خودی است، من اگر خیلی غذا نخورم می‌میرم، آن‌وقت مطمئن باش واقعاً می‌میری. شما از روزه و انصراف از غذا، حقایق غیبی طلب کنید تا همان حقایق نصیب شما شود، اصلاً روزه برای همین است. شما موجودی غیر مادی هستید، موجود غیر مادی اگر به ماده نظر داشته باشد به این جهت است که فعلاً منزلش ماده است، من و شما یک موجود غیر مادی هستیم. منزل اصلی موجود غیر مادی کجاست؟ مسلّماً منزل اصلی انسان غیب است، شما نظرتان را از این ماده کم کنید خودتان را در عالم غیب می‌بینید. شما همه جایی هستید، اما فعلاً نظرتان کجاست؟ به ماده بدن. حالا اگر بخواهید خودتان را در عالم غیب حس کنید باید نظرتان را از ماده کم کنید، شما جنستان از جنس غیب است و لذا خودتان را در عالَم غیب حسّ می‌کنید. مولوی همین را در اول مثنوی می‌گوید که:

بشنو از نی، چون حکایت می‌کند

از جدایی‌ها شکایت می‌کند

یعنی همة حرف انسان‌ها وقتی در عمق آن بروی، ناله‌ای است از این‌که از آن مقام مجرد غیبی جدا شده‌اند. حالا روزه کمک می‌کند که لااقل به آن عالَم سری بزنیم.

می‌فرماید: «روزه؛ صفای دل و افروختگی خاطر و تیزی بصیرت می‌آورد» بصیرت آدم تیز می‌شود، چون حجاب ارتباط با حقایق غیبی‌اش ضعیف می‌شود. آیا آدم‌های پرخور را دیده‌اید که هم عمرشان کوتاه و هم اندیشه‌شان ضعیف است؟ این یک قاعده است، یک مسئله علمی است، آدم‌های پرخور هم خیلی زود می‌میرند، هم آن فرصت رسیدن به تعالی را از دست می‌دهند و هم کم عقلند. نکتة خوبی از بزرگان داریم، می‌گویند: «سیری، کُندی ذهن و کوری دل می‌آورد و گرسنگی، نفسانیت و هوس را خوار می‌کند و دل را با عالَم سماوی ربط می‌دهد.»

فرمایش پیامبر هست که می‌فرمایند:

«حَیُّوا قُلُوبَکُم بِقِلَّةِ الضِّحْکِ وَ طَهِّرواها بِالجُوعِ، تَصْفُو وَ تَرِقْ»

قلب‌هایتان را زنده نگه دارید به کمی خنده و پاک نگه دارید با گرسنگی، تا صاف و رقیق شود.

اشک شب قدر، از گرسنگی طولانی ماه رمضان به‌دست می‌آید، دل باید رقیق باشد، دلی که رقیق باشد اشک هم می‌ریزد، دلی که اشک ریخت یعنی درِ غیب را دارند برایش باز می‌کنند، اگر درِ غیب برایتان باز شد اصلاً حرص دنیا را نمی‌خورید، ادراکتان عوض می‌شود و نوع تجزیه و تحلیلتان از حوادث تغییر می‌کند. امام خمینی «رحمة‌الله‌علیه» یک‌طور انقلاب را می‌دیدند، رادیوی بی‌بی‌سی هم یک‌طور می‌بیند. پیغمبر و امام‌زمان «صلواة‌الله‌علیهما» یک‌جور دنیا را می‌بینند و مردم معمولی هم یک‌طور. ان‌شاء‌الله خدا با روزه، یک قلب مورد پسند امام‌زمان به شما می‌دهد.

گفته‌اند: «گرسنگی چون رعد است و قناعت چون ابر و حکمت چون باران.» رعد و برق باران می‌دهد، حکمت یعنی؛ دقیق اندیشی. می‌گوید: اگر گرسنگی بکشید و قناعت پیشه کنید حکیم می‌شوید.

از پیامبر روایت شده است که: «مَنْ اَجاعَ بَطْنَهُ عَظُمَت فِکْرَتُه‏ُ وَ فَطَنَ قَلْبُهُ» یعنی: هر کس شکمش را گرسنه نگه دارد فکرش بلند و قلبش بیدار و تیزبین می‌گردد.

نه اینکه در افطار آنچه را نخورده است تماماً جبران کند که در این حال مزة دینداری را نمی‌چشد، آن‌وقت می‌گوئید چی شد آمدیم توی این دنیا؟ خدا می‌گوید آمدی توی این دنیا که نورانی و دیندار بشوی، وقتی که آدم منطبق بر دستور شریعت عمل نکند مزة دینداری را نمی‌چشد و وقتی مزة دینداری را نچشید فلسفة زندگی دنیایی را نخواهد فهمید. پیامبر فرمودند: «اگر کسی شکمش را گرسنه نگه دارد، فکرش بزرگ می‌شود و قلبش زیرک می‌شود» لذا معنی زندگی را می‌فهمد، گفت:

هرکه غافل گشت ازکِشت بهار

اوچه داند قیمت این روزگار

کسی قیمت و ارزش زندگی را در این دنیا خواهد فهمید که فرصت‌های به کمال‌رساندن خود را از دست ندهد.

باز روایت داریم: «هر کس سیر بخوابد، قَسِیُّ‌الْقَلب است». واقعاً عرض می‌کنم سحر ماه رمضان خیلی غذای سنگین نخورید، کار زشتی است، نترسید ضعیف و مریض نمی‌شوید. این شیطان است که شما را می‌ترساند. در اول بحث عرض کردیم؛ روایت داریم: شکمِ پُر چراگاه شیطان است. بیایید غذای سبک بخورید و بعد از غذا نخوابید. با سبک غذاخوردن، خواب بر شما مسلّط نمی‌شود که مجبور شوید بخوابید. یک کمی قدم بزنید، ذهنتان تیز می‌شود، دعا بخوانید، درس بخوانید. به شما عرض می‌کنم من مطمئنم اگر مقداری از درس‌های دینی‌تان، مثل معارف‌اسلامی را در ماه‌رمضان مطالعه بکنید حتماً ثواب قرآن خواندن را هم می‌برید، البته جمع آنها بهتر است.

مفاتیح را نگاه کنید در اعمال شب بیست و یک و بیست و سوم داریم که: «مَنْ اَحْیَا هاتَیْنِ الَّیْلَتَیْنِ بِمُذاکِرَةِ الْعِلْمِ فَهُوَ اَفْضَلُ» یعنی اگر این دو شب را با مذاکره علمی احیا کنید و بیدار بمانید، افضل است، چون در چنین شب‌هایی اندیشه و تدبّر در معارف الهی، زمینة ریزش حقایق معنوی را به قلب زیاد می‌کند، و قلب زمینة پذیرش انوار ملائکه و روح را پیدا خواهد کرد. البته این نکته به آن معنی نیست که از دعاهای این دو شب که راه ارتباط قلب با عالم غیب است، غافل شوید. منظور آن است که جایی برای تقویت معارف هم باز کنید.

علامه طباطبایی «رحمة‌الله‌علیه» در جلد آخر المیزان می‌فرماید: «تَمَّ الکتاب…فی لیلة القدر المبارکة الثلاثه والعشرین من لیالی شهر رمضان». یعنی؛ علامه «رحمة‌الله‌علیه» در شب قدر تفسیرشان را می‌نوشتند که در آن شب تمام کرده‌اند. شما در این ماه رمضان یکی از چیزهایی که إن‌شاءالله برایتان منشأ برکت می‌شود این است که کتاب‌های معارف اسلامی را عمیق بخوانید، قرآن هم بخوانید ولی بدانید شما چون در موضع طلب علم هستید، خودِ درس خواندن هم برایتان عبادت است، البته اگر برای خدا باشد.

در یکی از سال‌های جنگ تحمیلی در ماه رجب همراه برادران سپاه پاسداران، خدمت استاد آیت‌الله حسن حسن‌زادة‌آملی «حفظه‌الله‌تعالی» رسیدیم، از ایشان سوال شد که: حاج آقا! کدام‌یک از اعمال ماه رجب را افضل می‌دانید که اگر خدا توفیق بدهد انجام دهیم؟ ایشان گفتند: «سریعاً اعمال واجبتان را انجام دهید و بروید کارهای جنگ را بکنید، این کار از همة کارها برای شما واجب‌تر است.» لذا یکی از کارهایی که در این ماه برای شما مفید است، خوبِ خوب خوب کار فکری کردن در معارف دینی است تا بتوانید در جنگ فرهنگی با دشمنان اسلام هم خودتان را تقویت کرده باشید، و هم به بقیه کمک کنید که ضربه نخورند.

حتماً قرآن بخوانید ولی سعی کنید قرآن را بفهمید، در روایت داریم: «اَلا! لاخَیْرَ فِی قَراءَةٍ لَیْسَ فِیها تَدَبُّر »[۱] یعنی هیچ خیری در خواندنی که در آن تدبّر نباشد، نیست. به جای اینکه یک سوره را بخوانید و نفهمید، یک آیه را بخوانید و بفهمید. این‌که گفته‌اند، اگر قرآن بخوانید این‌قدر ثواب دارد، یادتان باشد مخاطبان امامu در این روایت، مردم عرب زبان بودند که دیگر مشکل فهم قرآن را نداشتند، در حالی که ما فارسی زبانیم و مشکل فهمیدن قرآن داریم. پس ما باید دو کار بکنیم، هم یک سوره را بخوانیم و هم آن را بفهمیم. این‌که خوب وقت صرف کنیم تا کمی از قرآن را بفهمیم چه اشکالی دارد؟ از اول ماه‌رمضان تا آخر ماه‌رمضان یک سوره را خوب بفهمید و بخوانید، این ثوابش حتمی است، اما در این‌که یک دور قرآن را ختم کنید در حالی که می‌توانید بفهمید ولی نفهمید باید احتیاط کرد. باید به مردم معمولی بگوییم حتی ظاهر قرآن را بخوانید، یادتان باشد بالاخره خواندن قرآن ثواب دارد، نگاه‌کردن روی خط قرآن هم ثواب دارد. منتها بی‌سواد باید روی خط قرآن نگاه کند، اما شما چی؟ شما در موضع تحصیل‌کرده و طلبه‌اید. شما باید وظیفة دیگری را بر خودتان حمل کنید، شما باید قرآن را بفهمید، شما می‌توانید بفهمید، پس باید بفهمید، ولی به‌هرحال خواندن قرآن به‌هر صورتش ثواب دارد و اجر می‌برید.

نکته دیگری که لازم می‌بینم متذکر شوم، این‌که در اثر روزه آنچنان درخواست‌های انسان متعالی می‌شود که خواست خود را با خواست انسان‌های متعالی یعنی با امامان تا حدّی، یکی می‌یابید. این دعاها، راز و نیاز امامان است با خدای خودشان، ما هم در خود احساس می‌کنیم که دلمان می‌خواهد این دعاها را بخوانیم، چون می‌بینیم بهتر از این نمی‌شود با خدا سخن گفت. دعاهای این ماه با تزکیه و استمرار، زبان حال و فریاد جان شما می‌شود، و به مقام اتصال به حق می‌رسید «إن‌شاء‌الله» و اسماً و صفات حق نُقل و نبات قلب شما می‌گردد.

گفت:

درِ لقمه چوبستی، زِ هر حیله برستی

وگر حرص بنالد بگیریم کَری‌ها

خیلی خوب گفته است، حرص می‌گوید آخر گرسنه‌ام، ما نمی‌شنویم و محلش نمی‌گذاریم، «وگر حرص بنالد، بگیریم کَری‌ها». دیده‌اید وقتی با کسی حرف می‌زنید، هرچه فرزندتان می‌گوید بابا، بابا، و مزاحم حرف‌زدن شما می‌شود محلش نمی‌گذارید؟ حالا می‌خواهید در ماه‌رمضان با چه کسی حرف بزنید؟ با خدا، هر چقدر حرص می‌گوید: آی! من هم هستم، می‌گوئیم نیستی، «وگر حرص بنالد بگیریم کَری‌ها». در رابطه با خدا و از طریق روزه این‌گونه باید بشویم. خدایا به حق امام‌زمانu ما را از روزه داران قرار بده.

[۱] - کافی، ج ۱، ص ۳۶.