امام صدر ثابت کرد که فرهنگ دینی برای نیازهای انسان معاصر کافی است

به گزارش خبرنگار مهر، در اواسط شهریور ۱۳۵۷ با تاخیری ۱۰ روزه خبری تکان دهنده در نشریات ایران و دیگر کشورهای اسلامی منتشر شد و مردم مسلمان را در بهت و حیرت فرو برد. محتوای خبر چنین بود که زعیم شیعیان لبنان یعنی سیدموسی صدر و دو همراهش شیخ محمد یعقوب و عباس بدرالدین که به دعوت معمر قذافی در سفری دیپلماتیک در لیبی به‌سر می‌بردند، از لیبی خارج نشده و هیچ سرنوشتی از آنها در دست نیست. تمامی شواهد نشان دهنده آن بود که دیکتاتور امروز معدوم شده لیبی، دست به جنایتی در حق جهان اسلام زده است.

هرچند که قذافی تمام تلاش خود را به کار برد و پول‌های بسیاری خرج کرد تا خود را در قضیه ربودن مبرا کند، اما از همان روزهای نخست همه متوجه شدند که قذافی در یک توطئه صهیونیستی، امام صدر و همراهانش را زندانی کرده است و این اتفاقی تکان دهنده در جهان اسلام بود، چرا که سید موسی صدر شهرت بسیاری در خاورمیانه داشت و به جز زعامت سیاسی شیعیان لبنان مورد احترام پیروان ادیان دیگر نیز بود.

 متاسفانه اکنون نیز ۴۱ سال از ربودن امام صدر می‌گذرد هیچ خبر موثقی از او به دست نیامده و حتی شواهدی مبنی بر شهادتش نیز ارائه نشده است و نکته تکان دهنده ماجرا اینجاست که پس از گذشت این همه سال تلاش دیپلماتیک و پیگیری حقوقی چندانی نیز از جانب دولت‌های بر سرکار آمده در ایران نشده است.

امام موسی صدر مخالفان بسیاری داشت. از رژیم صهیونیستی گرفته تا چپ‌های فلسطینی و برخی انقلابیون ایرانی و معمر قذافی که امام صدر را مانع و بی‌اثر کننده دخالت‌های بی‌جا و بلندپروازی‌های خود در جهان اسلام و لبنان می‌دید. سیاستمداران رژیم صهیونیستی، معمر قذافی و هواداران ایرانی و عربش گمان داشتند که با عدم حضور فیزیکی امام صدر در امت اسلام، یاد و اندیشه او به طور کامل از میان خواهد رفت، اما خیلی زود، بطلان خیال آنها ثابت شد.

پس از پیش آمدن جریان ربودن، شهرت امام موسی صدر بسیار بیشتر از قبل شد و هرجایی که قرائت متحجرانه و خشونت آمیز از دین پیش می‌آمد، بلافاصله خوانش رحمانی امام موسی صدر از اسلام در مقابلش مطرح می‌شد. قرائت امام صدر از دین و توجه ویژه او به انسان و اعتقادش به اینکه ادیان برای خدمت به انسان آمده‌اند، باعث شد تا اندیشه‌های او هم در ایران و هم در کشورهای منطقه و هم کشورهای اروپایی رواج گسترده‌ای پیدا کند.

نظام فکری امام موسی صدر از کلام خدا و وحی نشات گرفته است و حضرت حق که فقط خدای مسلمان‌ها نیستبه مناسبت فرارسیدن نهم شهریور، با رشاد حسن‌اف، مترجم آثار امام موسی صدر به زبان ترکی آذربایجانی گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه آن را مطالعه خواهید کرد. حسن‌اف از اسلام‌گرایان سرشناس جمهوری آذربایجان، متولد 29 می 1988 است و هم‌اکنون در دانشگاه سلطان قابوس عمان به تحصیل در مقطع دکتری رشته زبان و ادبیات عرب اشتغال دارد. او در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد به ترتیب در رشته‌های مطالعات منطقه‌ای و زبان عربی تحصیل کرده است. با ترجمه او از گفتارها، مقالات و کلام امام موسی صدر تاکنون دو کتابِ «اسلام و فرهنگ قرن بیستم» و «کربلا را دوباره زیستن» از سوی انتشارات پارلاق امضالارِ شهر باکو منتشر شده است.

تا پیش از انتشار ترجمه‌های شما در آذربایجان، شناخت هم وطنانتان از زندگی و آرا و افکار امام موسی صدر چگونه بود؟ و ترجمه شما در این شناخت چه تاثیری گذاشت؟

تا پیش از ترجمه‌های من از آثار امام موسی صدر، شخصیت ایشان در حد ضرورت در آذربایجان مطرح شده و بسیاری با او آشنایی داشتند. من هم می‌دانستم که شخصیتی به نام امام موسی صدر در جهان اسلام به عنوان یک رهبر دینی اصلاح طلب فعالیت داشت که برای وحدت پیروان ادیان و مذاهب و برای ترقی وضع شیعیان لبنان تلاش بی نظیری کرده بود. همچنین می‌دانستم که این رهبر و زعیم مشهور پس از همه فعالیت‌های شاهکارش در لبنان، ضمن سفرش به لیبی ربوده شد. این شناخت به هر حال در کشور من وجود داشت، اما ترجمه آثار امام موسی صدر به ترکی آذربایجانی، باعث بوجود آمدن دوره تازه‌ای از آشنایی با آرا و اندیشه‌های امام موسی صدر آذربایجان شد. اغلب کسانی که از امام موسی صدر و سرگذشت او باخبر بوده اما زبان عربی را نمی‌دانستند، پس از انتشار ترجمه‌ها دیگر می‌توانستند با زبان مادری خود آثار امام صدر را خوانده و با افکار و آرای او آشنا شوند.

عده‌ای بر این باورند که نظام فکری امام موسی صدر و برنامه‌های او برای اداره جامعه فقط در کشورهای مسلمان می‌تواند تکرار شود و کارآیی چندانی برای کشورهای غیرمسلمان ندارد. نظر شما در این باره چیست؟

نظام فکری امام موسی صدر از کلام خدا و وحی نشات گرفته است و حضرت حق که فقط خدای مسلمان‌ها نیست. با در نظر گرفتن این نکته که اساس ادیان الهی و نظام آموزه‌های دین با فطرت همه انسان‌ها سازگار است، می‌توان گفت که برنامه‌های اصلاحی امام موسی صدر و اندیشه او نه فقط در کشورهای مسلمان که در همه جای عالم و در هر نقطه‌ای که انسان‌ها زندگی می‌کنند، می‌تواند کارآیی داشته باشد.

امام صدر اعتقاد داشت که اگر سخن یک مبلغ یا یک رهبر دینی با وضع اجتماعی و فرهنگی جامعه‌اش سازگار نشود، طبیعتا از ارزش سخن و همچنین از میزان تاثیرگذاری آن کم خواهد شدنگاه امام موسی صدر به دین و تاریخ اسلام و خوانش عصری او از این دو مولفه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این نوع نگاه توانسته در بسط اندیشه‌های دینی در زندگی انسان امروز موفق باشد؟

نگاه امام موسی صدر به دین و تاریخ اسلام بسیار واقع بینانه است و با نیاز طبعی انسان سازگاری دارد. او به فهم عصری از کلام الله اعتقاد دارد و بر این مبنا انسان می‌تواند نیازهای امروزین خود و مساله‌های نوینش را با مراجعه به کتاب خدا برطرف کند. خوانش عصری امام صدر از کلام خدا هم نیازهای جسمی و هم نیازهای معنوی را در نظر می‌گیرد، چرا که به باور امام صدر قرآن کتاب عمل و کتاب زندگی است. به همین دلیل نیز برای انسان معاصر قانع کننده است و بویژه این نگاه توانسته در لبنان اثر بگذارد و موفق شود. فراموش نکنید که در لبنان پیروان همه ادیان امام موسی صدر را قبول داشتند و به او به عنوان یک منجی نگاه می‌کردند و علاقه به او فقط مخصوص شیعیان این کشور نبوده است.

عده‌ای بر این باورند که فرهنگ اسلامی برای مسائل جهان امروز پاسخ‌های درخوری ندارد، شما که مترجم آرا امام موسی صدر هستید چه نقدی بر آن دارید؟

می‌توان در آثار امام موسی صدر پاسخ‌های متعددی به این سوال و این شبهه را پیدا کرد. خود امام صدر اعتقاد داشت که اگر سخن یک مبلغ یا یک رهبر دینی با وضع اجتماعی و فرهنگی جامعه‌اش سازگار نشود، طبیعتا از ارزش سخن و همچنین از میزان تاثیرگذاری آن کم خواهد شد و این سخن بسیار درستی است.

شما به فعالیت‌های امام موسی صدر در لبنان نگاه کنید و وضعیت لبنان را در قبل و پس از حضور ایشان بسنجید. فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی، دینی و سیاسی امام موسی صدر خود بهترین نمونه در کارآیی دین برای پاسخ دادن به نیازهای انسان معاصر است. امام صدر با فعالیت‌های خود ثابت کرد که دین توانایی بسیاری برای اداره جامعه در جهان امروز دارد.

چه آثار دیگری از امام موسی صدر را در دست ترجمه دارید؟

پیشتر کتابی شامل مجموعه ۱۰ سخنرانی از امام موسی صدر درباره واقعه کربلا را ترجمه کردم. برای سال آینده نیز ترجمه کتاب «انسانیة السماء» را که شما در ایران آن را با نام «انسان آسمان» می‌شناسید، را در نظر گرفته‌ایم که توسط انتشارات پارلاق امضالار در دسترس مخاطبان آذربایجانی قرار می‌گیرد. این کتاب شامل نظام فکری و اندیشه‌های امام موسی صدر درباره امام علی (ع) و همچنین تشیع است.