خبرگزاری مهر – گروه استانها: استان همدان طی سال‌های اخیر کم و بیش با بحران کم آبی دست و پنجه نرم کرده و ذخایر آبهای زیرزمینی بسیاری از مناطق این استان کاهش یافته به طوری که حتی برخی دشت‌های استان همدان به دلیل مصرف بی رویه آبهای زیرزمینی به بحران رسیده است.
سهم قابل توجهی از منابع آبی استان همدان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود
آنچه به مشکلات کم آبی دامن می‌زند را که پیگیر می‌شویم به بخش کشاورزی می رسیم چرا که سهم قابل توجهی از منابع آبی استان همدان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود.
گرچه عوامل متعددی مانند تغییرات جوی و عدم ثبات در الگوهای بارندگی، افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی و توسعه فعالیت‌های صنعتی منجر به افزایش سرانه مصرف آب‌شده اما در این میان فاکتورهای دیگری همچون مدیریت سنتی در بهره‌برداری و مصرف آب در کشاورزی و مصرف غیراقتصادی منابع آب زیرزمینی نیز تأثیر فراوانی داشته و باعث افت شدید سطح آبهای زیرزمینی در قالب بهره‌برداری بی‌رویه از چاه‌های نیمه عمیق و عمیق می‌شود.
مدیر دفتر حفاظت از منابع آب شرکت آب منطقه‌ای همدان در همین خصوص بابیان اینکه اقتصاد استان همدان به بخش کشاورزی متکی است، اظهار داشت: در استان همدان طی ۴ دهه گذشته هر سال تا یک متر سطح آبهای زیرزمینی کاهش یافته و این روند به تازگی با اجرای طرح تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی، بهبود یافته است.
مصرف ۹۰ درصدی بخش کشاورزی از آب
مرتضی احمدی با اشاره به مصرف ۹۰ درصدی بخش کشاورزی از آب در استان همدان، گفت: بر اساس بررسی و مطالعات انجام شده ۹۰ درصد مصرف آب استان همدان در بخش کشاورزی است و ۸ درصد آب همدان در بخش شرب و بهداشت و ۲ درصد نیز در صنعت و خدمات مصرف می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه در گذشته میانگین بارش استان ۳۵۰ میلیمتر در سال بوده اما در چند سال اخیر با توجه به خشکسالی میانگین بارش در استان به ۳۳۰ میلیمتر رسیده است، گفت: مصرف عمده آب در استان همدان کشاورزی است.
موضوع مصرف درصد عمده‌ای از آب استان همدان در بخش کشاورزی آنجا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که با وجود صرف وقت و هزینه و مصرف آب؛ محصول تولیدی بازار نداشته و در نهایت روی دست کشاورزان می‌ماند که این اتفاق امسال برای دو محصول هندوانه و خیار که از قضا از محصولات پر آب بر کشاورزی همدان هم محسوب می‌شوند رقم خورد.
هندوانه، محصول بسیار پرطرفداری است اما کشت آن آب بسیار زیادی می‌طلبد و پس از کاشتن هندوانه، دو یا سه بار آن را برداشت می‌کنند و دیگر با آن کاری ندارند و این در حالی است که آب با ارزشی پای آن رفته تا هندوانه عمل آمده است.
همچنین طبق محاسبات انجام شده و اعلام کارشناسان و مسئولان، برای تولید هر کیلو هندوانه حداقل ۴۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود که بر این اساس، یک هندوانه ۱۰ کیلویی اگر چنانچه بخواهد از آب زیرزمینی استفاده کند، ۴۰۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند.
امسال کشاورزان شیرین سو در استان همدان با کشت محصولات خیار و هندوانه در ۳۰۰ هکتار از مزارع امید به سوددهی داشتند اما به دلیل نبود بازار و قیمت پایین محصول نه تنها متضرر شدند بلکه ناخواسته منابع آبی این منطقه را نیز با بحران روبرو کردند.
یکی از کشاورزان شیرین سو در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه امسال یک هکتار خیار و هندوانه کاشتم و بیش از ۱۰ میلیون تومان برای آن هزینه کردم، گفت: امسال محصول خیار قیمت پایینی دارد و به این علت برداشت و ارسال آن به بازار برای ما سودی ندارد به همین دلیل آن را روی مزرعه رها کرده‌ایم.
وی با بیان اینکه رها کردن خیار در مزرعه و آبیاری نکردن آن منجر به شیوع یک آفت در بوستان‌های خیار شده که به مزارع سیب زمینی سرایت کرده است، گفت: محصولات کشت شده به سختی و با قیمت پایین به فروش می‌رود.
کاشت محصولات پر آب بر از روی ناچاری است و اگر زمینه‌ها مهیا شود آماده کشت محصولات کم آب بر و بازار پسند هستیم وی با بیان اینکه کاشت محصولات پر آب بر از روی ناچاری است و اگر زمینه‌ها مهیا شود آماده کشت محصولات کم آب بر و بازار پسند هستیم، گفت: جهاد کشاورزی باید کشاورزان را در زمینه کشت محصولات راهنمایی کند.
این کشاورز شیرین سویی با بیان اینکه راهنمایی در زمینه کشت محصولات کم آب بر صورت نگرفته است به نبود صنایع تبدیلی نیز اشاره کرد و گفت: اگر صنایع تبدیلی مناسبی ایجاد شود مشکلات کمتر خواهد شد.
یکی دیگر از کشاورزان شهرستان کبودرآهنگ نیز با بیان اینکه کبودرآهنگ به لحاظ وسعت بزرگترین شهرستان استان همدان است و بیش از ۸۰ درصد بافت جمعیت آن روستایی و شغل بیش از ۸۵ درصد مردم کشاورزی است، گفت: امسال هم طبق روال سال‌های قبل شاهد کشت هندوانه و خیار توسط کشاورزان بودیم.
وی با بیان اینکه عدم وجود بازار باعث ضرر میلیاردی به هندوانه کاران شده است، گفت: کشاورزان با بحران عدم‌کشش بازار مواجه شده‌اند.
کشاورزان سردرگم مانده‌اند که با محصول تولیدی خود چه کنند
وی با بیان اینکه کشاورزان از مسئولین درخواست اقدامی عاجل برای رفع این بحران را دارند، گفت: بسیاری از کشاورزان سردرگم مانده‌اند که با محصول تولیدی خود چه کنند چراکه برداشت و ارسال این محصولات به بازار حتی کرایه حمل و نقل را نیز تأمین نمی‌کند.
موضوع را از زاویه دیگری که بررسی می‌کنیم اظهار نظر رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان قابل تأمل است؛ منصور رضوانی جلال در توضیح تدابیر اندیشیده شده برای حل مشکل هندوانه کاران استان همدان با بیان اینکه نه تنها از کشت هندوانه حمایت نمی‌کنیم بلکه به کشاورزان نهاده هم نمی‌دهیم بر تغییر الگوی کشت تاکید کرد و گفت: کشت هندوانه بسیار آب بر بوده و به ضرر خود کشاورزان است.
وی با بیان اینکه در تلاش برای تغییر الگوی کشت هستیم تا از کشت محصولاتی نظیر سیب‌زمینی و هندوانه که به آب خیلی زیادی نیاز دارند به سمت گیاهان کم‌آب‌بر حرکت کنیم، گفت: طی سال‌های اخیر کشت گیاهان کم‌آب‌بر در استان همدان رواج یافته و گیاهانی نظیر زعفران، گل محمدی، پسته و دانه روغنی کلزا در استان همدان کشت می‌شود چراکه ضمن آن‌که پربازده هستند از نظر مصرف آب نیاز اندکی دارند.
منصور رضوانی جلال عنوان کرد: در حال حاضر حدود ۱۶۰ هکتار زعفران، ۱۸۰ هکتار گل محمدی و ۱۴۰ هکتار پسته در استان همدان کشت شده و تلاش می‌شود با حمایت از کاشت این دسته گیاهان با بحران کم‌آبی مقابله کنیم.
ما به هیچ عنوان از کاشت هندوانه در استان حمایت نمی‌کنیم و حتی نهاده آن را نیز تأمین نمی‌کنیم وی با بیان اینکه اگر کشاورزی را همچون سال‌ها و دهه‌های قبل ادامه دهیم نه تنها کار بزرگی نکرده‌ایم، بلکه سبب نابودی منابع آبی خواهیم شد به محصولاتی که نیاز آبی فراوانی دارند اشاره کرد و گفت: ما به هیچ عنوان از کاشت هندوانه در استان حمایت نمی‌کنیم و حتی نهاده آن را نیز تأمین نمی‌کنیم، زیرا علاوه بر اینکه مصرف آب بسیار زیادی دارد و فروش آن حتی پول آب کشاورز را نیز تأمین نمی‌کند، محصول هندوانه همدان زمانی عمل می‌آید که تقاضا برای آن در بازار داخل کم شده است و همین مساله سبب می‌شود کشاورز دچار ضرر و زیان شود.
وی با بیان اینکه جهاد کشاورزی هیچ گونه حمایتی از کشاورزانی که هندوانه بکارند نخواهد داشت، گفت: مواردی چون کود، بذر، وام‌های بانکی و حمایتی، بیمه و … شامل حال این کشاورزان نمی‌شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت: باید کاشت محصولاتی را که ارزش آن چنانی ندارد و آب زیادی می‌طلبد کنار بگذاریم به این معنا که محصولاتمان باید تبدیل به محصولات با ارزش افزوده شود و جنبه صادراتی داشته باشد چراکه در این صورت، هم ارز مازاد برای کشور می‌ماند و هم این همه آب هدر نمی‌رود.
وی با اشاره به نقاط ضعف و قوت صنایع تبدیلی در استان همدان یادآور شد: در مجموع حدود ۴.۹ میلیون تن محصول کشاورزی در استان همدان تولید می‌شود که در بسیاری از این محصولات صنایع تبدیلی خوبی وجود دارد اما در برخی دیگر نظیر سیب‌زمینی، سیر و گردو با توجه به اینکه همدان از مراکز تولید این محصولات در کشور به حساب می‌آید هنوز آن‌طور که شایسته است در صنایع تبدیلی آن پیشرفت نداشته‌ایم.
با این تفاسیر آنچه مهم به نظر می‌رسد اینکه باید با کنترل و مدیریت عرضه و تقاضا در زمینه کاشت محصولات، به گونه‌ای برنامه ریزی شود که محصولات پر آب بیش از اندازه تولید نشوند و باید محصولاتی در استان همدان تولید شوند که دارای مزایای نسبی، ارزش افزوده و کمترین نیاز به آب باشند چراکه برای تولید هر کیلوگرم هندوانه بیش از ۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود و صرفه اقتصادی ندارد.
نظر شما