خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ
پیشینه آموزش عالی در کشور اتیوپی به نخستین سال‌های دهه ۱۹۶۰ باز می‌گردد. در سال ۱۹۶۱ دانشگاه هایله سلاسی در آدیس آبابا و دانشگاه اسمره در اریتره (که هنوز تحت اشغال اتیوپی بود) تأسیس شدند. در سال ۱۹۷۱ دولت نظام مدارس عمومی را با هدف توسعه بخش آموزش عالی تقویت کرد و این امر در سال‌های بعد و پس از روی کارآمدن نظامیان و گسترش نهضت سوادآموزی در سرتاسر کشور باعث تقویت هر چه بیشتر بدنه نظام آموزش عالی اتیوپی شد.
طی یک دهه گذشته نظام آموزش عالی در این کشور رشد قابل ملاحظه‌ای داشته و تعداد مراکز آموزش عالی کشور از دو دانشگاه فدرال به ۲۲ دانشگاه و ده‌ها مجتمع آموزش عالی افزایش یافته است. براساس برنامه‌ریزی دولت قرار شده بود، در هر منطقه‌ای یک دانشگاه و یک کالج آموزشی، یک کالج فنی و یک کالج پزشکی تأسیس شود. در این راستا از سال ۲۰۰۷ تأسیس ۱۲ دانشگاه جامع در دستورکار دولت قرار گرفته و همگی در حال حاضر مشغول فعالیت و تربیت نیروی انسانی هستند.
دولت اتیوپی در مجموع توسعه نظام آموزش عالی را یکی از مؤلفه‌های مهم در راهبرد توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور در نظر گرفته و تلاش می‌کند از طریق تربیت نیروهای متخصص در رشته‌های مختلف مشکلات و کمبودهای اقتصادی و اجتماعی اتیوپی را به تدریج کاهش دهد.
لازم به ذکر است کلیه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی اتیوپی تحت نظارت «اداره مؤسسات آموزش عالی اتیوپی» قرار دارند. این مرکز پذیرش طرح‌ها و بودجه هر یک از مؤسسات را بر عهده داشته و در این خصوص تصمیم گیری می‌کند. علاوه بر آن هر یک از دانشگاه‌های کشور دارای شورایی است که نقش واسطه مانندی را بین هیئت رئیسه و کمیسیون‌های آموزشی بر عهده دارند. همچنین هر یک از موسسات آموزش عالی دارای کمیسیون‌هایی هستند که در مورد وضعیت دانشجویان، طرح‌ها، برنامه‌ها و سایر امور مربوط به دانشکده نظرات مشورتی خود را به هیئت رئیسه و شورای مرکز آموزش عالی ارائه می‌دهند. در حال حاضر اتیوپی دارای ۵۰ دانشگاه دولتی و ۴ دانشگاه خصوصی است بعلاوه دارای ۲۰۰ کالج دولتی و خصوصی و همچنین ۱۶۰۰ مؤسسه آموزش فنی و حرفه‌ای در کشور است که در انتها به اسامی بعضی از آنها اشاره خواهد شد.
دانشگاه آدیس آبابا
دانشگاه آدیس آبابا در سال ۱۹۵۰ به دستور هایله سلاسی و توسط مبلغی مذهبی به عنوان یک کالج آموزشی با دوره‌های دو ساله تأسیس شد و از سال ۱۹۵۱ فعالیت آموزشی خود را تحت عنوان «مجتمع دانشگاهی آدیس آبابا» آغاز کرد. در آن مقطع دانشجویان این مرکز می‌توانستند پس از طی دوره دو ساله، تحصیلات خود را در دانشگاه لندن ادامه دهند. همانطور که اشاره شد این دانشگاه در ابتدای تأسیس مجتمع دانشگاهی آدیس آبابا نام داشت با این حال در سال ۱۹۶۲ نام آن به دانشگاه هایله سلاسی تغییر یافت و در سال ۱۹۷۵، مجددا دانشگاه آدیس آبابا نام گرفت. دانشگاه آدیس آبابا پس از کودتای نظامی سال ۱۹۷۴ و در پی تحولات سیاسی کشور، در سال ۱۹۷۵ بصورت موقت تعطیل شد و دانشجویان دانشگاه برای کمک به پیشبرد برنامه‌های رژیم جدید به گوشه و کنار کشور اعزام شدند.
دانشگاه آدیس آبابا که در بدو فعالیت آموزشی خود تنها دربرگیرنده دو دانشکده هنر و علوم و ۳۳ دانشجو بود، هم اینک ۲۵ دانشکده و بیش از ۴۵۰۰۰ دانشجو (در مقاطع مختلف تحصیلی اعم از کارشناسی کارشناسی ارشد و دکتری) را در خود جای داده و از این روی به لحاظ وسعت و تعدد دانشکده‌های خود که در دیگر شهرهای کشور نیز استقرار یافته‌اند در صدر ۱۰ دانشگاه برتر آفریقا جای گرفته و از آن به عنوان بزرگترین دانشگاه اتیوپی و آفریقا یاد می‌شود.
دانشگاه بحیردار
این دانشگاه فعالیت آموزشی خود را از سال ۲۰۰۱ و بدنبال ادغام دو موسسه آموزش عالی «انستیتو پلی تکنیک بحیردار» و «کالج تربیت معلم بحیردار» آغاز کرده است. دانشگاه بحیردار سه دانشکده «علوم رفتاری و آموزشی»، «علوم انسانی» و «علوم اجتماعی» دارد و از کادر علمی نیرومندی برخوردار است.
دانشگاه آکسوم
دانشگاه آکسوم از دانشگاه‌های بزرگ اتیوپی است. این دانشگاه در سال ۲۰۰۷ افتتاح شد و قرار است پس از پایان فازهای چهارگانه پذیرای ۹ هزار دانشجو باشد. دانشکده‌های فعلی دانشگاه آکسوم عبارتند از: «دانشکده علوم اجتماعی و زبان‌ها»، «دانشکده علوم طبیعی و ریاضیات»، «دانشکده علوم اقتصادی و بازرگانی»، «دانشکده فناوری» و «دانشکده کشاورزی و توسعه روستایی».
دانشگاه‌های اتیوپی
اسامی دانشگاه‌های اتیوپی به این شرح است: آدیس آبابا، آداما، علوم و فناوری آدیس آبابا، آدیگرات، آمبو، آربامینک، آسوسا، دانشگاه بین المللی باله، دبره بیرهان، دبره مارکوس، دبره تابور، دسی کومبولکا، دیره داوا، دیلا، دانشگاه کاتولیک اتیوپی، دانشگاه خدمات مدنی اتیوپی، گوندار، هارامایا، هاواسا، چیجیکا، میزانتپی، جما، مداوولابو، مه تو، نکهت، سامارا، سوددو، دانشگاه شگر، وولایتا سودو، دانشگاه ووله گا
کالج‌ها و موسسات آموزش عالی
کالج دانشگاهی آلفا، کالج دانشگاهی آدماس، مردم به مردم (حرار)، سواسا فرقه ادونتیست، کالج بهداشتی آبای، تربیت معلم آبیی آدی، کالج تجاری آدیس آبابا، کالج پزشکی آدیس آبابا، انستیتو بهداشت عمومی اقلیمی آدیس آبابا، تربیت معلم آدوا، کالج آفریقایی به زا، کالج دلنشگاهی آفریقا، آلاگ، کالج تجاری آلم، آموزش از راه دور آلفا، کالج دانشگاهی آلکان، علوم بهداشتی آیرتنا، فناوری اطلاعات ای ام ای، آرته اتیوپی، آتلانتا، تربیت معلم آواسا، آدلیا، تربیت معلم آیساتا، تربیت معلم آربامینک، علوم پزشکی بتزتا، نیل آبی، بولهورا، علوم بهداشتی مرکزی، سی پی یو، بازرگانی و علوم کامپیوتر، بازرگانی آدیس آبابا، کالج دانشگاهی باندی بورو، کالج دانشگاهی دفاع، تربیت معلم دسی، کالج دانشگاهی بین المللی دینامیک، کالج فنی اپروم، انستیتو مدیریت، کالج پلیس فدرال، انتوتو، کالج دینی انگلیکان، کالج ساخت بناهای معماری و توسعه شهری، تربیت معلم گامبلا، کالج کشاورزی گوان، علوم پزشکی گوندار، تربیت معلم گوندار، علوم بازرگانی و کامپیوتر گراس، مؤسسه عالی تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات مخابراتی، علوم بهداشتی هاواتا، ولکت، علوم کامپیوتر فناوری هیلکو، راکمو، کالج دانشگاهی امید، کالج شاخ آفریقا، اینفونت، انستیتو علوم اداری زمین و...
مراکز پژوهشی دانشگاهی
برخی از دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی اتیوپی دارای مراکز پژوهشی خاص خود هستند که بر اساس اهداف و منافع آن مرکز و رشته‌های تخصصی موجود پژوهش‌هایی را انجام می‌دهند. با این حال اکثر این تحقیقات توسط دانشگاه آدیس آبابا که دارای امکانات بیشتری از دیگر دانشگاه‌های کشور است صورت می‌گیرد.
انستیتو مطالعات دانشگاه آدیس آبابا نخستین مرکز تحقیقاتی در کشور اتیوپی به شمار می‌رود که در سال ۱۹۶۳ فعالیت خود را آغاز کرد. اکثر مؤسسات تحقیقاتی در دانشگاه‌های اتیوپی چندان توجهی به انجام پژوهش‌هایی کاربردی که بتوانند مورد استفاده مؤسسات دولتی و خصوصی قرار گیرد ندارند. بیشتر این تحقیقات معمولاً به موضوعاتی اختصاص پیدا می‌کند که ارتباطی با مشکلات سیاسی و اجتماعی کنونی این کشور نداشته و محققان با انتخاب موضوعاتی که هیچگونه حساسیتی پدید نیاورد صرفاً در صدد اخذ نوعی وجهه و اعتبار برای خود هستند. علاوه بر آن مبالغ بسیار پایین اختصاصی از سوی مراکز پژوهش نیز از دیگر عوامل بی‌رغبتی محققان در انجام پژوهش‌هایی کاربردی و محققانه به شمار می‌روند.
کتابخانه‌ها و مراکز اسناد دانشگاهی
کلیه دانشگاه‌ها و کالج‌های اتیوپی دارای کتابخانه‌ها و مراکز اسنادی هستند که مورد استفاده دانشجویان قرار می‌گیرند. بزرگترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی در این کشور متعلق به دانشگاه آدیس آبابا است که دربرگیرنده ۵۰۰ هزار جلد کتاب و تعداد قابل توجهی اسناد است. لازم به ذکر است برخی اسناد مربوط به جنگ اتیوپی با ایتالیا و جنایات منگیستو هایلا ماریام نیز در این کتابخانه نگهداری می‌شوند.
بودجه تحقیقاتی دانشگاه‌ها
بودجه تحقیقاتی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی اتیوپی معمولا هرسال توسط شورای دانشگاه یا کالج تصویب و از اواسط سال تحصیلی جنبه عملیاتی پیدا می‌کنند. با این حال این بودجه‌ها معمولا مبالغی بسیار اندک و حداکثر یک تا دو درصد از کل بودجه دانشگاه‌ها و کالج‌ها را در بر می‌گیرند. لذا دانشگاه‌های موجود برای جبران هزینه‌های خود، وقتی خدماتی را به اشخاص حقیقی و یا حقوقی ارائه می‌دهند، تمامی هزینه‌های آن را دریافت می‌کنند. مثلا در صورتی که شخص داخلی و یا خارجی بخواهد سمیناری در دانشگاه برگزار کند، مسئولان دانشگاه هزینه‌های اجاره سالن، آب و برق و سیستم صوتی و هزینه‌های مربوط به نگهبانان و نظافت را نیز دریافت می‌کنند.
تعداد دانشجویان در خارج از کشور
هرچند آمار و اطلاعات دقیقی از دانشجویان اتیوپیائی مشغول به تحصیل در دانشگاه‌های مختلف جهان وجود ندارد با این حال تخمین زده می‌شود در حدود دو تا چهار هزار دانشجوی اتیوپیایی در دانشگاه‌های آمریکای شمالی، اروپای غربی، آفریقای جنوبی، چین و هند مشغول به تحصیل باشند. بخش عمده این دانشجویان که در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در این دانشگاه‌ها تحصیل می‌کنند با دریافت بورسیه تحصیلی از کلیساها، کشورهای غربی، سفارتخانه‌های کشورهای اسلامی، سازمان‌های بین المللی و مراکز و موسسات دولتی موفق به تحصیل در این کشورها شده‌اند. بجز این معدودی از اتیوپیایی‌های ثروتمند نیز همه ساله فرزندان خود را برای تحصیل به کشورهای انگلستان، آلمان و ایالات متحده آمریکا اعزام می‌کنند.
تعداد دانشجویان خارجی در اتیوپی
اطلاعات دقیقی از دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های اتیوپی وجود ندارد با این حال هرسال تعدادی از دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه‌های غربی، در قالب موافقت نامه‌های علمی منعقده، با هدف مطالعه و تحقیق در مورد قبایل و اقوام مختلف اتیوپی و آشنایی با آداب و رسوم و سنت‌های این کشور به مدت یک یا دو ترم تحصیلی در دانشگاه‌های این کشور (عمدتا دانشگاه آدیس آبابا) حضور پیدا می‌کنند.
فرار مغزها
یکی از مشکلات بزرگ اجتماعی کشور اتیوپی طی چند دهه گذشته پدیده فرار مغزها و مهاجرت تدریجی افراد تحصیلکرده این کشور به کشورهای غربی به ویژه ایالات متحده آمریکا، انگلستان، فرانسه، ایتالیا و آلمان و نروژ است. براساس تحقیقات صورت گرفته توسط مؤسسه‌ای کانادایی، اتیوپی در زمره ۹ کشور آفریقایی است که هر سال به دلیل مهاجرت گروه قابل ملاحظه‌ای از متخصصان آن به خارج از کشور، به ویژه در بخش پزشکی و درمانی- سرمایه‌ای بالغ بر دو میلیارد دلار از بودجه عمومی خود را از دست می‌دهد. مطابق با این گزارش تعداد زیادی از پزشکان و سایر متخصصان رشته‌های مختلف اتیوپیایی همه ساله به کشورهای آمریکا، کانادا، استرالیا و انگلستان و نروژ مهاجرت کرده و در بخش‌های درمانی این کشورهای توسعه یافته مشغول به کار می‌شوند و این در حالی است که این کشور نیز همچون دیگر کشورهای آفریقایی از کمبود پزشک، پرستار، اساتید دانشگاه، مهندسان و تکنسین‌های فنی عمیقاً در رنج است و خصوصاً فقدان پزشکان متخصص در رشته‌های گوناگون مشکلات فراوانی را برای مردم این کشور فراهم آورده است.
این مهاجران که با دل کندن از میهن خود در کشورهای غربی اقامت می‌گزینند البته با مشکلات فراوانی نیز از نظر زندگی در این کشورها، بهره‌مندی از استانداردهای بیمه، اقامت و... مواجه‌اند و معمولاً به دلیل عدم اخذ اقامت دائم حقوق کمتری در مقایسه با هم رده‌های خود دریافت می‌کنند و در بسیاری از موارد برخوردهای تبعیض آمیز و تحقیرآمیز نیز در مورد آنها صورت می‌گیرد. با این همه سیل مهاجران تحصیلکرده به صورت قانونی و غیرقانونی از این کشور فقیر به اروپای غربی و آمریکای شمالی ادامه دارد. بر طبق نتایج ارائه شده در سمپوزیوم ملی اتیوپیایی‌های خارج کشور اتیوپی، در ۱۰ سال گذشته کشور اتیوپی ۷۵ درصد از متخصصان ماهر و توانمند خود را در اثر مهاجرت به کشورهای توسعه یافته از دست داده است.
نشریات و مجلات تخصصی
طی دو دهه گذشته دانشگاه و موسسات آموزش عالی اتیوپی شاهد تاسیس نشریات و مجلات تخصصی معتبری در رشته‌های مختلف بوده‌اند که در تولید علم در این کشور نیز نقش آفرینی کرده‌اند. مهم ترین مجلات علمی و تخصصی فعلی منتشره توسط دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی اتیوپی که دارای درجات پژوهشی هستند از این قرار است: «شیمی»، «کشاورزی اتیوپی»، «تحقیقات توسعه اتیوپی»، «مجله آموزشی اتیوپی»، «توسعه بهداشتی اتیوپی»، «پزشکی اتیوپی»، «داروسازی»، «حقوق»، «مطالعات اتیوپی»، «علوم» و «انجمن معماران اتیوپی».
نظر شما