خبرگزاری مهر - گروه استانها: شهرکرد بزرگ‌ترین سکونتگاه‌ها شهری استان چهارمحال و بختیاری است که هم‌اکنون حدود ۲۰۰ هزار نفر در این منطقه زندگی می‌کنند. شهرکرد در گذشته به عنوان یکی از پاک‌ترین مناطق کشور از نظر آب و هوا به شمار می‌رفت.
هوای پاک این منطقه سبب شده بود که بسیاری از بیماران که مشکلات تنفسی داشتند به سفارش پزشکان این منطقه را برای زندگی انتخاب کنند ولی امروز در پی بی توجهی‌ها و بی‌تدبیری‌ها، این شهر هوای پاک خود را از دست داده است و زندگی نیز برای اهالی این منطقه در برخی ماه‌های سال در پی آلودگی هوا مشکل شده است.
چند سالی است این منطقه با پدیده گرد و غبار مواجه است و هوای منطقه در پی کوچک‌ترین وزش باد آلوده می‌شود و گرد و غبار آسمان شهرکرد را فرا می‌گیرد.
منشأ گرد و غبار در شهر شهرکرد از دشت شهرکرد است. بخش قابل توجهی از دشت شهرکرد را مرغزار شهرکرد تشکیل می‌دهد که هم اکنون این مرغزار به علت بی توجهی در مدیریت آن توسط ارگان‌های مرتبط از جمله منابع طبیعی و آبخیزداری سبب شده است تا به یک کانون تولید گرد و غبار تبدیل شود.
در سال‌های گذشته برداشت بی رویه آب‌های زیر زمینی، چرای بی رویه دام، عدم اجرای پروژه‌ها برای احیای مرغزار، نبود مدیریت مناسب بر مرغزار شهرکرد و … در پی بی توجهی متولیان در دشت شهرکرد سبب شده است که این منطقه به یک کانون گرد و غبار تبدیل شود.
دشت شهرکرد زمانی یک فیلتر طبیعی بود که موجب گرفتار شدن توده‌های همراه گرد و غبار می‌شد تا وارد سطح شهر شهرکرد نشوند اما متأسفانه در چند سال اخیر به یکی از کانون‌های تولید گرد و خاک محلی استان تبدیل شده است معاون توسعه و پیش‌بینی سازمان هواشناسی چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: دشت شهرکرد که بخش قابل توجهی از آن مرغزار است، زمانی یک فیلتر طبیعی بود که با واقع شدن در قسمت‌های جنوب غربی استان، موجب گرفتار شدن توده‌های همراه گرد و غبار می‌شد تا وارد سطح شهر شهرکرد نشوند، اما متأسفانه در چند سال اخیر به دلیل کاهش بارش‌ها و پایین‌تر رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و سطحی به یکی از کانون‌های تولید گرد و خاک محلی استان تبدیل شده است.
مهرداد قطره افزود: اکنون با وزش باد نسبتاً ملایم حدود ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر در ساعت، شاهد اوج گیری گرد و غبار می‌شویم که در جهت باد غالب شهر قرار گرفته و در منطقه جنوب غربی به راحتی سطح شهر را می‌پوشاند و کیفیت هوا را کاهش می‌دهد.
قطره تصریح کرد: دشت شهرکرد، شهر شهرکرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد ولی در مجموع مابقی دشت‌های استان نیز شرایط مشابهی با شرایط دشت شهرکرد را دارند که می‌توان به دشت بروجن و بن اشاره کرد.
وی تاکید کرد: در دشت شهرکرد با ورزش باد به خصوص در فصل پاییز شاهد شکل‌گیری توده‌های گرد و غبار روی دشت هستیم که به شهر شهرکرد منتقل می‌شود و می‌طلبد به این امر توجه بیشتری شود.
قطره در خصوص آسیب ناشی از گرد و غبار حاصل از دشت شهرکرد، گفت: در چند سال اخیر پدیده نوظهور گرد و خاک از سایر کشورها مانند عراق و ترکیه نیز موجب انتقال گرد و خاک به سمت کشور شده که در مجموع باعث کاهش کیفیت هوا از وضعیت سالم به ناسالم و گاه ناسالم برای گروه‌های حساس و در مواردی برای تمام گروه‌ها شده است که در زمان آن، اطلاعیه صادر شده است تا از تردد در محیط‌های باز خودداری شود.
وی بیان کرد: گرد و خاک علاوه بر ایجاد مشکلات برای انسان‌ها، با ایجاد پوشش روی سطح برگ‌ها شاهد خشکیدگی جنگل‌ها بلوط استان شده که یکی از عوارض ناشی از گرد و خاک است و موجب شده تا بسیاری از مراتع استان از دست برود و حتی کندوهای زنبور عسل نیز آسیب ببیند.
قطره ایجاد یک دریاچه مصنوعی در مجاورت ترمینال آزادی شهرکرد، آبخیزداری و آبخوان داری و ایجاد پوشش گیاهی را از راهکارهایی عنوان کرد که می‌تواند از خیزش گرد و غبار به شهر شهرکرد جلوگیری کند.
وی با بیان اینکه تعداد روزهای همراه با گرد و غبار از ابتدای سال تاکنون ۱۱۰ روز بوده که نشان از زیاد بودن تعداد روزها است، گفت: تعداد این روزها در سال جاری نسبت به سال گذشته به دلیل بارش خوب فروردین ماه، کاهش یافته اما در مجموع نسبت به میانگین بلند مدت تقریباً دو برابر شده است.
قطره عنوان کرد: این موضوع انکار ناپذیر است که در آینده تعداد روزهای گرد و غبار در شهر شهرکرد افزایش می‌یابد به ویژه اینکه گرد وغبار علاوه بر کانون داخلی، منشأ خارجی هم دارد، لذا همچنان این گرد و غبار ادامه دارد مگر اینکه راهکارهایی برای رفع آن اجرایی شود.
پوشش گیاهی مرغزار شهرکرد از بین رفته است
فرماندار شهرکرد نیز در این زمینه به خبرنگار مهر می‌گوید: در دشت شهرکرد سالیان متمادی به دلیل کمی بارش سنوات گذشته و دیگر موضوعات از جمله پایین رفتن سطح آب‌های زیر زمینی، از بین رفتن پوشش گیاهی مرغزار و… ریزگرد مشاهده می‌شود و تغذیه آبخوان نیز صورت نگرفته است.
عبدالعلی ارژنگ ادامه داد: آب‌های سطحی نیز در هنگام وقوع سیلاب به صورت آنی و گذرا از شهر خارج می‌شوند بدون اینکه دشت تغذیه شود.
ارژنگ تصریح کرد: در یک سال گذشته پنج تا شش بار جلسات شورای حفاظت از منابع آب برگزار شده و مطالعات به منظور هدایت آب‌های سطحی به دشت شهرکرد توسط چند دستگاه اجرایی انجام شده است.
وی ادامه داد: سعی شده است تا بهترین خروجی مطالعات مدنظر قرار گیرد که به همین منظور بسیاری گزینه‌ها به دلیل عدم سوار آب بر مرغزار شهرکرد از نظر کد ارتفاعی آب، اجرایی نشد و در نهایت طرح اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قابلیت اجرا داشت که اکنون احیای مرغزار شهرکرد با این پروژه محقق خواهد شد.
وی افزود: غُرق دشت توسط منابع طبیعی و تغذیه آبخوان به وسیله آب منطقه‌ای نیز برای احیای دشت نیز باید انجام شود.
وی با اشاره به طرح اداره منابع طبیعی برای احیای دشت، تاکید کرد: در پروژه احیای مرغزار شهرکرد آب‌های سطحی از جاهای مختلف شهر، از زیردست میدان شهدا شهر شهرکرد به طرف انتهای بلوار فارابی و بعد به سمت فرودگاه و از ضلع شرقی فرودگاه به ضلع جنوب شرقی فرودگاه هدایت و توسط یک بند خاکی مهار می‌شوند.
ارژنگ بیان کرد: در ادامه مسیر، کانالی احداث تا با پمپاژ آب، در نهایت آب به مرغزار شهرکرد منتقل شود تا سطح ایستابی آب بالا آمده و پوشش گیاهی تقویت شود.
وی در پاسخ به این سوال که با اجرای پروژه احیای مرغزار شهرکرد، دشت شهرکرد چند سال دیگر احیا می‌شود، گفت: نمی‌توان زمان مشخصی را گفت و این امر بسته به نوع کارکردهای ما دارد.
فرماندار شهرکرد تصریح کرد: هدایت نخستین سیلاب‌ها به دشت، به دلیل آلودگی‌هایی که در سطح شهر قرار دارد، می‌تواند آسیب به همراه داشته باشد زیرا از نظر آلودگی می‌تواند مباحث دیگری دارا باشد لذا بعد از چند بارندگی باید بارندگی‌های بعدی را به دشت هدایت کرد.
ارژنگ تصریح کرد: طبق برآورد کارشناسان آبی جاری حاصل از بارش‌ها در سطح شهر شهرکرد که به دشت هدایت می‌شود به اندازه‌ای هست که بتواند تمام مرغزار را پوشش دهد پس نکته مهم احیای پوشش گیاهی و غُرق دشت است.
وی اظهار داشت: امید است در بازه سه تا چهار ساله، مرغزار شهرکرد احیا شود و تلاش خود را خواهیم کرد.
وجود سه کانون تولید ریزگرد و گرد و غبار در دشت شهرکرد
ارژنگ در پاسخ به این سوال که آیا مردم باید در بازه چهار ساله گرد و غبار شهر شهرکرد را تحمل کنند، بیان کرد: در حال حاضر سه کانون ریزگرد در دشت شهرکرد وجود دارد که دارای مساحت‌های هفت هکتار، ۷۰ هکتار و ۵۰۰ هکتار هستند و اکنون برای قطعه ۵۰۰ هکتاری از مرغزار که در ضلع جنوبی فرودگاه واقع شده، کار احیا انجام خواهد شد.
وی گفت: همچنان دشت شهرکرد دارای ۲ کانون دیگر ریزگرد است که باید به موازات اجرای عملیات احیا در یک کانون از آن، برای ۲ کانون دیگر کار مطالعاتی انجام شود تا بتوان آنها را نیز مهار کرد و حداقل شاهد وضعیت بحرانی ریزگردها نباشیم.
مدیر اداره منابع آب شهرستان شهرکرد نیز در این زمینه با اشاره اینکه دشت شهرکرد برای چهار سال دیگر ممنوعه بحرانی اعلام شده است، گفت: برای جلوگیری از حادتر شدن وضعیت دشت شهرکرد، باید روان‌آب‌ها مهار و پروژه‌های پخش سیلاب و آبخیزداری در این دشت اجرا شود.
سید هاشم فاطمی با بیان اینکه تغذیه مصنوعی دشت شهرکرد در دستور کار قرار گیرد، ادامه داد: مناسب‌ترین مکان به منظور مهار سیلاب و تغذیه مصنوعی دشت شهرکرد میدان قمر بنی‌هاشم (ع) به سمت دانشگاه آزاد است، که در گذشته گودبرداری‌های آن انجام شده و به دلیل عدم هماهنگی دستگاه‌های اجرایی در حال تغییر کاربری است.
برای جلوگیری از حادتر شدن وضعیت دشت شهرکرد، باید روان‌آب‌ها مهار و پروژه‌های پخش سیلاب و آبخیزداری در این دشت اجرا شود فاطمی با اشاره به لزوم حفظ منابع و ذخایر آب دشت شهرکرد، تاکید کرد: صرفه‌جویی و کاهش در مصرف آب در تمام بخش‌ها، استفاده بهینه از منابع آبی و فرهنگ‌سازی در این زمینه از راهکارهایی است که می‌توان به کار برد.
وی گفت: در هشت نقطه دشت شهرکرد مطالعاتی برای اجرای تغذیه مصنوعی و طرح‌های آبخیزداری انجام شده است.
فاطمی تاکید کرد: کنتورهای هوشمند نصب شده بر روی چاه‌های آب در دشت شهرکرد، توسط شرکت توزیع نیروی برق استان باز شده و با این اقدام، ابزار کنترلی از دست شرکت آب منطقه‌ای استان خارج شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: ۲ سال گذشته مطالعه‌ای در خصوص شناسایی کانون‌های مستعد تولید گرد و غبار استان انجام شد که مجری محیط زیست و طرح مطالعاتی از دانشگاه شهرکرد بود.
شهرام احمدی افزود: نتیجه این مطالعات وجود سه کانون مستعد تولید گرد و غبار محلی در استان شامل دشت خانمیرزا، دشت شهرکرد و دشت بروجن است که در کارگروه‌های متفاوت مانند مخاطرات زیست محیطی، آلودگی هوا و کارگروه مدیریت بحران مطرح شد و تصمیماتی اخذ شد.
احمدی ادامه داد: این تصمیمات در بخش جهاد کشاورزی در زمینه استفاده از روش‌های آبیاری نوین، تغییر الگوی کشت و در بخش محیط زیست و منابع طبیعی در خصوص افزایش حفاظت فیزیکی از جنگل و مراتع و عرصه‌های ملی تحت اختیار، مدیریت پروانه‌های چرای دام‌های اهلی، رعایت حق‌آبه‌های زیست‌محیطی، تعدیل برداشت آب از دشت شهرکرد توسط جهاد کشاورزی و وزارت نیرو، بهینه‌سازی مصرف آب شرب، آبخیزداری و آبخوان داری، تغذیه مصنوعی دشت‌های استان و فرهنگ سازی در سطح جامعه با مشارکت اداره کل محیط زیست و… بود.
وی با بیان اینکه تاکنون استان برای آلودگی هوا تعطیل نشده است، تصریح کرد: منشأ این آلودگی‌ها از سه منشأ خارج از کشور، داخل کشور و کانون‌های داخل استان است.
احمدی تصریح کرد: دشت شهرکرد به چند دلیل شامل خشکسالی چند سال اخیر، پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی، عدم دقت لازم در بهره برداری‌های خردمندانه و متناسب با توان اکولوژیک دشت، به این وضعیت رسیده و به یک کانون مستعد تولید گرد و غبار تبدیل شده است.
وی بیان کرد: دشت شهرکرد یک کانون تولید گرد و غبار است و زمانی که باد شدید، نبود رطوبت خاک و پوشش گیاهی ضعیف شده باشد موجب خیزش گرد و غبار در یک محدوده خاص و به صورت مقطعی است و برای شهر و اطراف آن از نظر بهداشتی، سلامت و زیست محیطی، ترافیک و تردد مشکل زا است.
احمدی مطالعه کانون‌های داخلی گرد و غبار در استان، تهیه طرح جامع احیا کانون‌های داخلی گرد و غبار، افزایش حفاظت فیزیکی برای جلوگیری از تخریب جنگل‌ها و مراتع، مطرح کردن موضوع در کارگروه‌های مختلف مخاطرات زیست محیطی و جلوگیری از آلودگی هوا، افزایش آموزش‌های زیست محیطی در خصوص مصرف بهینه آب برای جلوگیری از افزایش فشار به دشت شهرکرد، تلاش برای احقاق حق‌آبه‌های زیست‌محیطی دشت شهرکرد، کمک به مدیریت قانونمند تألیف دام‌های اهلی، پیگیری احیای اکوسیستم‌های آسیب دیده و… را از اقداماتی عنوان کرد که برای دستگاه‌های متولی مشخص شده است.
وی بیان کرد: به منظور کاهش آلایندگی نظارت بر مراکز تولیدی، صنعتی و خدماتی در داخل و حاشیه دشت برای جلوگیری از ورود پساب و پسماند به دشت شهرکرد، نمونه برداری از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی دشت شهرکرد به منظور جلوگیری از آلودگی منابع آب، نمونه برداری از خاک در راستای جلوگیری از آلودگی خاک، نظارت بر نحوه مدیریت انواع پسماندهای خانگی، صنعتی و کشاورزی به دشت شهرکرد انجام می‌شود تا آلاینده‌ای به دشت شهرکرد وارد نشود.
گرد و غبار و ریزگردها حاصل از دشت شهرکرد سلامت ساکنان شهرکرد و شهرهای اطراف از جمله فرخ شهر و کیان و طاقانک را در خطر قرار داده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که مراجعان پزشکان متخصص ریه و مجاری تنفسی که دچار حساسیت‌های ریوی شده‌اند افزایش یافته است.
افزایش ذرات معلق در هوا تهدیدی برای سلامت انسان به شمار می‌روند
فوق تخصص ریه و مجاری تنفسی در گفت و گو با خبرنگار مهر در خصوص بیان کرد: هر ماده‌ای که در هوا برای سلامت انسان و محیط زیست مضر باشد به عنوان آلاینده هوا تلقی می‌شود و منظور از آلودگی هوا افزایش میزان گازهای سمی و ذرات جامد و مایع در هوا در غلظت‌هایی که تهدید کننده سلامتی است را شامل می‌شود.
وی افزود: ذرات معلق، دی اکسید نیتروژن، دی اکسید سولفور، هیدروکربن‌های آروماتیک و ازن از مهم‌ترین آلاینده‌های هوا هستند.
حبیبی تصریح کرد: ازن از واکنش شیمیایی در جو و تحت تأثیر نور آفتاب تولید می‌شود به همین علت است که توصیه می‌شود افراد در روزهایی که هوا آلوده است در موقع تابش خورشید از منزل خارج نشوند.
وی تاکید کرد: آلودگی هوا و افزایش ریزگردها می‌تواند بسیاری از اعضا بدن را تحت تأثیر قرار دهد و موجب افزایش فشارخون، افزایش ضربان قلب، و نهایتاً سکته قلبی و مرگ و میر شود.
حبیبی بیان کرد: آلودگی هوا بیشترین اثر را روی سیستم تنفسی و مخاط چشم و بینی دارد و موجب آبریزش، سوزش و خارش چشم و گلو، تنگی نفس، سرفه و خس‌خس سینه می‌شود.
وی اظهار کرد: آلودگی هوا روی سلامت تمام افراد اثرگذار است ولی کودکان، افراد مسن، زنان باردار و افراد با سابقه قبلی بیماری ریوی و قلبی بیشتر در معرض خطر هستند.
حبیبی گفت: با افزایش آلاینده‌های هوا میزان مراجعه بیماران تنفسی به اورژانس بیمارستان‌ها افزایش می‌یابد و همچنین افزایش استفاده از دارو و مرگ و میر زودرس به دلیل تشدید بیماری زمینه‌ای، رخ می‌دهد.
وی با بیان اینکه آسم، برونشیت مزمن، بیماری مزمن انسدادی ریه و افزایش خطر پنومونی (ذات الریه) از انواع بیماری‌های تنفسی مرتبط با آلودگی هوا است، گفت: به ویژه در بیماری آسم آلاینده‌های هوا موجب افزایش شیوع و تشدید بیماری آسم شده و عملکرد ریه را کاهش می‌دهد.
حبیبی تاکید کرد: تماس طولانی مدت با ریزگردها موجب کاهش عملکرد ریه و ایجاد برونشیت مزمن می‌شود و تماس با آلاینده‌های ترافیک مانند NO2 موجب کاهش ظرفیت ریوی می‌شود.
این فوق تخصص ریه در خصوص تفاوت ریزگرد و گرد و غبار اظهار کرد: ریزگردها یا ذرات معلق به صورت مواد جامد یا مایع معلق در هوا هستند که بر اساس سایز ذرات محل آسیب آنها متفاوت است اما ذرات معلق درشت‌تر (گرد و غبار) در مجاری هوایی فوقانی مثل بینی و حلق و مجاری هوایی بزرگ رسوب می‌کند و باعث آسیب مژک‌ها می‌شود.
وی بیان کرد: ذرات معلق کوچک‌تر به مجاری هوایی کوچک‌تر و کیسه‌های هوایی آسیب وارد می‌کند.
حبیبی تصریح کرد: مطالعات نشان داده که آلودگی هوا مرگ و میر بیماران قلبی و ریوی را افزایش داده و به علت بالا بردن ریسک بیماری‌های قلبی و ریوی و سرطان، موجب افزایش مرگ و میر شده است.
تعداد روزهای همراه با گرد و غبار در شهرکرد نسبت به پنج تا ده سال گذشته افزایش یافته است مدیرگروه بهداشت محیط حرفه‌ای مرکز بهداشت استان چهارمحال و بختیاری بیان کرد: گرد و غبار یک پدیده طبیعی بوده که به دلیل خشکسالی و کمبود بارش سال‌های گذشته در استان رخ داده است.
بهمن بنایی با اشاره به گرد و غبار ایجاد شده توسط دشت شهرکرد، عنوان کرد: اکنون تعداد روزهای همراه با گرد و غبار نسبت به پنج تا ده سال گذشته افزایش یافته است.
بنایی با بیان اینکه مهم‌ترین راه مقابله با گرد و غبار، خود مراقبتی به منظور کاهش اثرات آن بر سلامت و محیط زیست است، گفت: افرادی اعم از نوزادان، سالمندان، مادران باردار و مبتلایان به بیماری های قلبی – عروقی نسبت به گرد و غبار حساس هستند و جز گروه‌های آسیب پذیر تلقی می‌شوند.
وی بیان کرد: به دلیل وقوع گرد و غبار درصد بیماران قلبی – عروقی افزایش یافته و نهایتاً طول عمر افراد کاهش می‌یابد و طبق نظریه سازمان بهداشت جهانی سالانه ۵۰ هزار نفر در سطح جهان بر اثر مواجه با ذرات معلق و گرد و غبار دچار مرگ زودرس می‌شوند.
وی تاکید کرد: در فصل پاییز به همراه وزش هوای سرد در این منطقه یک وارونگی دما صورت می‌گیرد و موجب انتقال هوای گرم به اطراف سطح زمین و بالا رفتن هوای سرد می‌شود که این امر یک معضل در فصل سرما است زیرا آلاینده‌ها به سطح زمین می آیند و موجب آلودگی سطح زمین می‌شوند.
بنایی گفت: پنج نوع آلاینده شامل ذرات معلق، گاز دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد، مونوکسید کربن و ازن شاخص کیفیت هوا در نظر گرفته می‌شوند که وارونگی دما موجب برگشت مونوکسید کربن به سطح زمین شده و یک عارضه نامطلوب برای انسان و محیط زیست ایجاد می‌کند.
وی با بیان اینکه هر یک از آلاینده‌ها آسیب خود را دارد، افزود: در استان و در دشت شهرکرد به دلیل وزش باد در این فصل بیشتر ذرات معلق مشاهده می‌شود.
بنایی تاکید کرد: در شهر شهرکرد از طرف دشت شهرکرد گرد و غبار و از سمت قطب صنعتی گازهای آلاینده، می‌تواند در فصل سرما و با وجود وارونگی دما، آلودگی هوا را به دنبال داشته باشد.
وی گفت: کانون خارجی گرد و غبار نیز که از سمت خوزستان وارد استان می‌شود به همراه کانون گرد و غبار داخلی موجب تشدید آلودگی هوا می‌شود.
بنایی ادامه داد: ۶ سطح مرتبط با سلامتی انسان تعریف شده که شامل سطح خوب با شاخص ۵۰-۰، متوسط با شاخص ۱۰۰-۵۱، ناسالم برای گروه‌های حساس ۱۵۰-۱۰۱، ناسالم با شاخص ۲۰۰-۱۵۱، خیلی ناسالم با شاخص ۳۰۰-۲۰۱ و خطرناک با شاخص بالاتر از ۳۰۰ است.
وی اضافه کرد: پارامترهای تعیین شاخص کیفیت هوا PM2.5 و PM10 است که واحدشان میکروگرم بر مترمکعب است و بیشتر PM2.5 را می‌سنجد زیرا شاخص درست‌تری است.
بنایی افزود: در سال گذشته میزان «ایرکوآلیتی ایندکس» هوای استان ۱۸ روز بیشتر از ۱۵۰ میکروگرم بر مترمکعب شد که بیانگر وجود گرد و غبار بیش از استاندارد (تقریباً ۲.۵ برابر) است.
احتمال افزایش معضلات بهداشتی و زیست محیطی در شهرکرد
مدیر گروه بهداشت محیط حرفه‌ای مرکز بهداشت استان بیان کرد: اگر اقدامی برای کانون داخلی گرد و غبار نشود و خشکسالی ادامه یابد، معضلات بهداشتی و زیست محیطی از امروز بیشتر خواهد شد.
بنایی تصریح کرد: ریزگردها (PM2.5) تا عمق ریه‌ها می‌توانند نفوذ کنند و به آنها آسیب بزنند اما ذرات بزرگ‌تر که همان گرد و غبار (PM10) هستند، در قسمت فوقانی دستگاه تنفسی و بینی تا حلق می‌تواند ورود کند و امکان پایین رفتن آن کمتر است.
احیای دشت شهرکرد و جلوگیری از تولید گرد و غبار توسط این دشت نیازمند یک مطالعه علمی دقیق توسط کارشناسان و محققان برجسته دانشگاهی است. یکی از محققان برجسته حوزه منابع طبیعی معتقد است که باید میزان برداشت آب و میزان آب ورودی به دشت مدیریت شود تا شرایط دشت به سمت بهبود حرکت کند.
دکترای اکولوژی مرتع نیز در این زمینه به خبرنگار مهر می‌گوید: افت ۲۰ متری سطح سفره‌های آب زیرزمینی، خشکسالی، حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز و برداشت بی رویه آب از دلایل خشک شدن دشت شهرکرد است.
پژمان طهماسبی افزود: خشک شدن یک سوم دشت به دلیل احداث فرودگاه و چرای بی رویه دام موجب شده تا دشت شهرکرد فاقد پوشش گیاهی شود.
طهماسبی تصریح کرد: اقداماتی مانند غُرق دشت توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان انجام شده که کمی امیدوار کننده بود اما ادامه نداشته و بهره‌برداران و دیگر متولیان به این دستگاه اجرایی کمک نکردند.
وی ادامه داد: زمانی که بارش صورت گیرد و رطوبت سطح خاک باشد، پوشش گیاهی استقرار دارد اما در خشکسالی مسئله حادتر می‌شود که انتظار می‌رفت در شهریور ماه امسال به دلیل عدم تغذیه و خشک شدن دشت، در دشت شهرکرد فاجعه رخ دهد اما به دلیل بارش‌های خوب امسال و تأثیر غُرق های سال‌های گذشته این امر صورت نگرفت.
طهماسبی راهکار را یک سری عملیات اصلاحی و احیای مرتع شامل بذرکاری، کُپه کاری و کاهش تعداد ورود دام توسط منابع طبیعی دانست و گفت: احداث بادشکن‌های طبیعی توسط کاشت درختچه‌ها و بوته‌های که سازگار هستند می‌تواند انجام شود که همزمان با غُرق دشت در مدت دو تا سه سال پاسخگو خواهد بود اما خواه ناخواه تا زمانی که شدت چرای دام کنترل نشود این معضل وجود دارد و پوشش گیاهی از بین می‌رود.
وی بیان کرد: این راه بسیار کم هزینه و ساده است تنها باید یک بار برای همیشه با بهره برداران محلی موضوع را حل کرد.
عده‌ای موضوع انتقال آب به دشت را مطرح کردند اما خواه ناخواه وقتی پوشش گیاهی در دشت مستقر نشود دشت همچنان کانون ریزگرد خواهد بود طهماسبی گفت: اکنون فشار چرای دام بالغ بر ۱۰ برابر ظرفیت مرتع است و هر ساله مشکلاتی را به وجود می‌آورد.
وی در خصوص اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری، گفت: عده‌ای موضوع انتقال آب به دشت را مطرح کردند اما خواه ناخواه وقتی پوشش گیاهی در دشت مستقر نشود دشت همچنان کانون ریزگرد خواهد بود و این یک واقعیت است.
طهماسبی با اشاره به انجام مطالعه‌ای در سال ۹۲ با مرکز تحقیقات منابع آب استان، گفت: در این مطالعات مشخص شد وقتی ریزگرد توسط باد از جایی به جای دیگر منتقل می‌شود ۱۰۰ درصد عناصر سنگین داخل آن زیاد است و عناصر سنگین به زندگی مردم می‌آید و پوشش گیاهی اطراف دشت و شهر شهرکرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی تاکید کرد: به طور معمول با از بین رفتن پوشش گیاهی، حیات وحش و تنوع زیستی مانند انواع حشرات و میکروارگانیسم ها از بین می‌رود که این امر تعادل اکوسیستمی منطقه را بر هم می‌زند و اگر این مهم رخ دهد می‌تواند موجب هجوم انواع حشرات شود زیرا در دشت کنترل بیولوژیک می‌شدند و حتی زیاد شدن بیماری مشترک انسان و دام را در پی داشته باشد.
طهماسبی تاکید کرد: با وجود بارندگی خوب سال جاری حتی اگر چهار تا پنج سال، ترسالی باشد دیگر دشت شهرکرد به یک تالاب مثل گذشته تبدیل نخواهد شد و افت متری سطح سفره‌های آب زیرزمینی هر ساله در این منطقه بیشتر هم می‌شود لذا تا زمانی برداشت بی رویه است و خروجی آب از دشت همواره از ورودی آب به آن بیشتر است، دشت شهرکرد در همین شرایط قرار خواهد داشت.
وی در ادامه بیان کرد: با انتقال آب به دشت شهرکرد، آبخیزداری و آبخوان داری و احداث سد زیرزمینی که عقیده برخی افراد است، دشت شهرکرد به روال قبل برنخواهد گشت زیرا هرچه آب بیشتر باشد برداشت نیز بیشتر است و این امر قابل کنترل نیست.
طهماسبی گفت: تنها راه جلوگیری از بین رفتن دشت شهرکرد و آثار تخریبی آن، احیای پوشش گیاهی است که با غُرق دشت و اصلاح و احیای مرتع با بارندگی‌های فعلی پاسخگو است و تمام راه‌های دیگر هزینه بر و درصد موفقیت آنان پایین است.
وی در خصوص اجرای انتقال آب جاری سطح شهر شهرکرد و پخش سیلاب در دشت شهرکرد، گفت: سوال این است آیا آبی وجود دارد؟ دشت شهرکرد دارای سفره زیرزمینی از چالشتر تا خراجی است که باید همزمان پرآب شود اما برخی تصور می‌کنند اگر روان آب‌ها وارد دشت شده و پرآب شود ماجرا حل می‌شود که این گونه نیست.
طرح منابع طبیعی نمی‌تواند دشت شهرکرد را احیا کند
طهماسبی در خصوص پروژه احیا و تغذیه مرغزار شهرکرد که توسط منابع طبیعی در حال پیگیری است، تصریح کرد: این طرح بسیار اندک می‌تواند به دشت کمک کند و هنوز موضوع کنترل چاه‌های مجاز و غیرمجاز باقی است پس آبخیزداری و آبخوانداری هدر دادن اعتبارات است و هیچ راهی برای احیای دشت با روش‌های بیولوژیک وجود ندارد.
وی بیان کرد: افرادی که معتقد به انتقال آب‌های سطحی به دشت و آبخیزداری و آبخوان داری هستند، به این سوال پاسخ دهند که دبی سیلاب یا همان دبی خروجی آب از شهر شهرکرد چقدر است و میزان خروج آب از دشت شهرکرد چقدر است، اگر میزان ورودی آب به دشت بیشتر از خروجی بود آن زمان می‌توان امید داشت که دشت شهرکرد بعد از چند سال به حالت قبل برگردد، پس این امر یک معادله ساده است.
این محقق کاشت ذرت علوفه‌ای را یک معضل وحشتناک‌تر در دشت شهرکرد عنوان کرد و گفت: ذرت علوفه‌ای چهار تا پنج سال است که دشت را نابود می‌کند و حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد دشت شهرکرد به کاشت این محصول آب‌بر اختصاص دارد و کشاورزان به دلیل دریافت پول نقد و فروش محصول خود به کشت این محصول روی آوردند.
سوال این است آیا واقعاً مسئولان با کار کارشناسی و دقیق در راستای رفع آلودگی هوای شهر اقدامی برای دشت شهرکرد انجام دادند یا اینکه عدم همکاری آنان با یکدیگر موجب ممنوعه بحرانی اعلام شدن دشت شهرکرد برای چهار سال آتی شده است.
آیا تبعات آلودگی شهر در شهرکرد که روزی آلودگی برایش مفهومی نداشت، در ذهن متولیان می‌گذرد و آیا بهتر نیست انجام مطالعات و اجرای یک پروژه با نظرات دقیق باشد و همچنین نتیجه مشخص باشد تا اینکه تنها کاری برای رفع تکلیف صورت گیرد.
متولیان از جمله اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در راستای حفظ سلامت افراد شهر باید برنامه‌ای دقیق و کارشناسی شده برای احیای دشت شهرکرد داشته باشند و این برنامه را اجرا کنند.
دست روی دست گذاشتن علاجی برای دشت شهرکرد به شمار نمی‌رود اگر چه در این زمینه تاکنون مسئولان یکی پس از دیگری تغییر کرده و مقصر را مدیر قبل از خود معرفی می‌کنند و با این صحبت خود را معاف کنند.
امید که اقدام متولیان و انجام پروژه منابع طبیعی در راستای احیای دشت شهرکرد، موجب افتخار شهروندان شهرکرد به داشتن چنین مسئولانی در سال‌های آتی شود و این سوال در ذهن همگان پیش نیاید که آیا نمی‌شد از ابتدا تدبیر درستی اندیشیده شود.
نظر شما