اسلام تنوع ادیان و افکار را می‌پذیرد یا به دنبال حذف تنوع‌هاست؟

به گزارش خبرگزاری مهر، در دوازدهمین قسمت از ویژه‌برنامه «سوره»، گفتگوی مسعود دیانی با سید علیرضا صالحی و سید ابوالحسن نواب در خصوص «قرآن و مسئله همزیستی مسالمت‌آمیز» پخش شد.

سید ابوالحسن نواب در این گفتگو در پاسخ به این پرسش که آیا اسلام تنوع ادیان و افکار را می‌پذیرد یا به دنبال حذف تنوع‌هاست، گفت: قرآن می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وَ أُنثَی وَ جَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَ قَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ». پدر و مادر همه شما انسان‌ها یکی است. شما را در قبایل و گروه‌ها و نژادهای مختلف قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید و با هم تعامل و همزیستی داشته باشید. در آخر آیه می‌گوید نه نژاد و نه هیچ‌چیز دیگر موجب برتری و افتخار نیست بلکه نزد خدا آن‌که باتقواتر باشد ارزشمندتر است.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب افزود: همزیستی و برابری در قرآن کف مسئله است و قرآن خیلی بالاتر از این را می‌خواهد. قرآن می‌گوید طرف مقابل خود را ترجیح دهید و دست ضعیف‌ترها را بگیرید. حتی درباره عقیده کفار هم قرآن از تعبیر دین کفار استفاده می‌کند و نمی‌گوید شما بی‌دین هستید. در جای دیگر می‌فرماید: «إِنَّا أَوْ إِیَّاکُمْ لَعَلَی هُدًی أَوْ فِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ». ما یا برحقیم و یا در ضلالت هستیم، در هر صورت نباید خود را ترجیح دهیم و دیگری را تحقیر کنیم. در آیه بعدی می‌گوید در روز قیامت از جُرم و عمل خودتان از شما سوال می‌شود و نه دیگران.

وی ادامه داد: قرآن فراتر از همزیستی را از می‌خواهد و ادب گفتگو را به ما یاد می‌دهد. از طرفی باید با موانع همزیستی مسالمت‌آمیز و کسانی که مانع از هدایت می‌شوند و بر سر راه خداوند سد ایجاد می‌کنند مانند همه جرم‌های دیگر برخورد کرد. اخیراً یکی از خاخام‌های اسرائیل عنوان کرد که ما نژاد برتر هستیم. این روحیه را در زمان فرعون هم شاهد هستیم.

سید ابوالحسن نواب همچنین گفت: قرآن با اختلاف سخت برخورد می‌کند. در قرآن آیاتی داریم که خطاب به امت اسلامی است. مثلاً می‌فرماید: «إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکُم أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنا رَبُّکُم فَاعبُدونِ». در جای دیگر می‌فرماید: «وَ لا تَنازَعوا فَتَفشَلوا وَ تَذهَبَ ریحُکُم». موسی (ع) وقتی از کوه طور برمی‌گردد و می‌بیند عده‌ای گوساله‌پرست شدند برخورد نمی‌کند و می‌گوید من ترسیدم از این‌که تفرقه ایجاد شود. همچنین در قرآن داریم که اگر خداوند بخواهد شما را عذاب کند شما را فرقه‌فرقه و دسته‌دسته می‌کند. یعنی خداوند تفرقه را هم‌سنگ با عذاب می‌داند.

سید علیرضا صالحی در ادامه عنوان کرد: بحث همزیستی زمانی معنا پیدا می‌کند که ما با تنوع سروکار داشته باشیم. هنر آن است که بر اصول خود پایبند باشیم و درعین‌حال دیگران را بپذیریم و با آن‌ها همزیستی داشته باشیم. از دید قرآن ۳ چیز باعث اختلاف و تمایز است. یکی برتری نژادی است که برخی تصور می‌کنند نژاد برتر هستند. در قرآن برتری‌جویی نژادی نداریم به همین دلیل است که می‌بینید هر کس از هر نژادی به‌راحتی اسلام را می‌پذیرد. دین و سیاست هم موارد دوم و سوم هستند. از دید قرآن این‌ها نیز بهانه دشمنی با دیگران نیست.

این اخلاق‌پژوه خاطرنشان کرد: قرآن به‌خوبی از ادیان دیگر تعریف و آن‌ها را تحسین می‌کند. برای ادیان دیگر رستگاری قائل است و کسی که حسن عمل دارد را نادیده نمی‌گیرد. به‌عنوان‌مثال رهبانیت در مسیحیت را بدعت عنوان می‌کند اما می‌گوید آن‌ها رضای خدا مدنظرشان بود. در نگاه اسلامی ما به همه انبیا و همه کتب آسمانی ایمان می‌آوریم. اخلاق نیازمند آموزش و تمرین است و ما باید تحمل یکدیگر را تمرین کنیم.

سید مرتضی خاتمی خوانساری در بخش دیگری از ویژه‌برنامه «سوره» گفت: دعای جوشن کبیر مانند قرآن از آسمان نازل شده است. در یکی از جنگ‌ها که به پیامبر خیلی سخت می‌گذشت و ۲ جوشن پوشیده بود دعای جوشن کبیر نازل می‌شود. نام اصلی خداوند «الله» است و باقی اسماً خداوند، صفت فعل است و اسم‌هایی که در دعای جوشن کبیر می‌بینیم افعال خداوند است و هرکدام جای خودشان را دارند.

این مفسر قرآن افزود: قرآن می‌فرماید: «هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّی لِیَبْلُوَنِی أَ أَشْکُرُ أَمْ أَکْفُرُ». معمولاً بخش دوم این آیه را ذکر نمی‌کنیم درحالی‌که آنچه خداوند به انسان می‌دهد برای امتحان اوست. روزی حضرت سلیمان به فرزندش گفت این محبت‌هایی که میان اعضای خانواده و یا مؤمنین می‌بینی این‌ها آثار رحمت الهی است. قرآن هم می‌فرماید: «فَانظُر إِلی آثارِ رَحمَتِ اللَّهِ». برخی صفت‌های خداوند صفت فعل خداوند است. مثلاً به کسی که هندسه بلد است مهندس می‌گوئیم.

وی سپس اظهار کرد: خداوند همه انسان‌ها را در احسن تقویم خلق کرده است. هر کس می‌تواند تا مقام محمد بن عبدالله (ص) بالا برود اما خود ما هستیم که این مسیر را نمی‌رویم و به همین دلیل در قیامت حسرت می‌خوریم. در روایتی داریم که خداوند برای هر انسانی آن‌قدر خدایی می‌کند که گویی تنها همین یک بنده را دارد. خداوند بین معصومین و مردم عادی فرق نمی‌گذارد چون در این صورت ظلم محسوب می‌شود.

سید مرتضی خاتمی خوانساری در ادامه گفت: در سوره اسرا می‌گوید هر انسانی آخرت را بخواهد به او می‌دهیم و هر کس دنیا را بخواهد نیز به او می‌دهیم. بنابراین به انتخاب خود انسان است. چرا در آخرت حسرت می‌خوریم؟ چون می‌توانستیم اما خودمان عمل نکردیم. امام ششم فرمودند آیا دین غیر از حب و بغض است؟ قرآن نیز می‌فرماید مؤمنین شدیدترین حب به خدا را دارند. همچنین دوستی و دشمنی ما باید برای خدا باشد. هر که را خدا دوست دارد ما نیز دوست بداریم و هر که را خدا دشمن می‌دارد ما با او دشمن باشیم.

در این برنامه همچنین یوسفعلی میرشکاک به قصه‌خوانی قرآنی از روی بخشی از کتاب «روض الجنان و روح الجنان» پرداخت. بررسی کارنامه قرآن‌پژوهی آیت‌الله جعفر سبحانی نیز بخش دیگری از دوازدهمین قسمت برنامه «سوره» بود.

برنامه تلویزیونی «سوره» که به موضوع قرآن اختصاص دارد، در شب‌های ماه مبارک رمضان هر شب ساعت ۲۲:۴۵ دقیقه از شبکه چهار سیما پخش می‌شود. تکرار این برنامه نیز ساعت ۱۷ می‌باشد.