خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ
یک.
مهمترین سخنرانی‌های رهبرانقلاب در طول سال معمولاً به اولین سخنرانی سال در روزهای ابتدایی فروردین و همچنین سخنرانی روز چهاردهم خرداد در سالگرد امام راحل (ره) برمی‌گردد. سخنرانی نوروزی امسال رهبری به صورت ویدئویی انجام شد اما در روزهای ابتدایی نوروز سال ۹۳ در روزهایی که هنوز ردی از کرونا در جهان نبود سخنرانی رهبر انقلاب در مشهد مقدس با شور و هیجان خاص همیشگی این مراسم برگزار می‌شود. در میان انبوه حرف‌های مهم و حیاتی رهبر انقلاب این بخش از سخنان او در جمع حاضرین در مراسم بازتاب زیادی در رسانه‌ها پیدا نمی‌کند:
"علما، اساتید، روشنفکران انقلابی، هنرمندان متعهّد، اینها نگاه نقّادانه خودشان را نسبت به اوضاع فرهنگی کشور همچنان داشته باشند و تذکّر بدهند. البتّه من در مورد تذکّرات، معتقدم باید با منطق محکم و با بیان روشن، نقطه نظرات صحیح را ارائه بدهند. با تهمت‌زنی و جنجال‌آفرینی، بنده موافق نیستم؛ با تکفیر کردن و متهم کردن این و آن، بنده موافق نیستم. اعتقاد من این است که مجموعه‌ی انقلابی کشور که بحمدالله تعداد بی‌شماری از آنها در بین جوانهای ما، در بین صاحب‌نظران ما، اساتید ما، بزرگان ما، تحصیل‌کرده‌های ما حضور دارند می‌توانند با منطقِ محکم وارد میدان بشوند، نقّادی کنند."
این از معدود مواردی است که رهبر انقلاب به صورت صریح رویه و رویکرد جریان انقلابی را نقد می‌کند. این بار مساله به شدت صریح و واضح است. قابل‌تفسیر، به شیوه‌های معمول بازی کردن سخنان رهبری هم نیست. زنگ خطری برای جریان انقلابی فرهنگ از سوی بالاترین مرجع فرهنگی کشور به صدا درآمده است. در آن سال‌ها این تقریباً در حال تبدیل به یک رویه معمول در جو غالب رسانه‌های انقلابی بود: به محض روبرو شدن با یک محصول فرهنگی ناهم‌خوان با ایده‌ها، ارزش‌ها و مهم‌تر از آن ذهنیات بخشی از این جبهه فرهنگی انقلاب، به یک‌باره شورشی علیه آن محصول و سازندگانش به پا می‌خاست. جو جنجال‌آمیز و مهم‌تر از آن تهدیدآمیزی به وجود می‌آمد که علاوه بر اینکه فضای واقعی نقد و طرح بحث و نظر در مورد آن محصول فرهنگی را به راحتی از بین می‌برد، نتایج تبعی خطرناکی مثل دو قطبی‌شدن سریع برای فضای فرهنگی وقت به بار می‌آورد. سازندگان این محصول‌ها را تکفیر می‌کرد و آنها را به صرف یک اختلاف سلیقه در نمایش انقلاب و مبانی آن از دایره انقلابی‌گری خارج می‌کرد.
دو.
یکی از بی‌سابقه‌ترین سخنرانی‌های رهبر انقلاب دو سال پیش چند روز قبل از انتخابات سرنوشت‌ساز مجلس و خبرگان رهبری در سال ۹۴ بیان می‌شود رهبری در دیداری می‌گوید: حتّی آن کسانی که نظام را قبول ندارند، برای حفظ کشور، برای اعتبار کشور بیایند در انتخابات شرکت کنند. ممکن است کسی بنده را قبول نداشته باشد، عیبی ندارد امّا انتخابات مال رهبری نیست، … همه باید بیایند در انتخابات شرکت کنند؛
رهبری چند سال بعد صبح روز انتخابات ۹۶ در اولین فرصت ممکن به شیوه همه انتخابات‌های این سال‌ها رهبری سر صندوق رای حسینیه امام خمینی حاضر می‌شود و این چنین می‌گوید رای دادن تضمین منافع ملی است و هر کسی که به منافع ملی علاقه‌مند است در انتخابات شرکت کند
این حرف‌ها البته در چند انتخابات اخیر به طور متناوبی تکرار شده بود اما این صریح‌ترین شیوه بیان آن بود.
سه.
اگر تکه‌های این پازل جمع‌وجور را کنار صحبت‌های دیروز رهبری درباره گسترش دایره انقلاب بگذاریم؛ به مجموعه جالبی می‌رسیم. رهبر انقلاب دیروز در دیدار تصویری با نمایندگان تشکل‌های دانشجویی چنین گفت:
جبهه ی انقلاب را گسترش بدهید، یارگیری کنید؛ حذف نکنید؛ صِرف اختلاف سلیقه و اختلاف نظر درباره‌ی فلان مسئله موجب طرد نشود. بعضی هستند که به اسلام و انقلاب و نظام اسلامی و به خیلی از خصوصیّاتی که شما به آن اهمّیّت می‌دهید معتقدند، در فلان مسئله‌ی خاص با شما موافق نیستند؛ این نباید موجب بشود که شما او را طرد کنید، از دایره‌ی انقلابی‌گری خارج بدانید. هر چه می‌توانید جبهه‌ی انقلاب را گسترش بدهید، جذب کنید؛ البتّه منظورم جذب منافق نیست، جذب آدم بی‌اعتقاد نیست؛ جذب آدم معتقدی است که با شما اختلاف سلیقه دارد.
چهار.
گفتگویمان را به حوزه فرهنگ محدود می‌کنیم. واضح است که مخاطب بایدهای این مجموعه منسجم از کلام‌ها، این بار انقلابیون و مذهبی‌ها، تریبون‌دارها و اهالی رسانه، مدیران و فعالین فرهنگی و… هستند و واضح است که چنین رویه‌ای در کشور وجود نداشته است که رهبری مجبور به تذکر شده است. رویکرد حذف سالیان سال است که طرفدارانی جدی در حوزه فرهنگی دارد. به محض مواجه شدن با یک اختلاف سلیقه اولین و دم‌دست‌ترین راه‌حل ممکن گرفتن گارد تدافعی در برابر آن است. در تمام این سال‌ها خیال اینکه «ما» در مرکز دایره انقلابی‌گری قرار گرفته‌ایم و نسبت انقلابی بودن افراد با فاصله آنها از «ما» تعیین می‌شود سلیقه حاکمی بر برخی از جریانات انقلابی بوده است. حالا این بار رهبری صریحاً مقابل این رویه می‌ایستد و معتقد است که سیاست حذف در دایره انقلابیون سیاست نادرستی است و اتفاقاً یک سیاست گشایشی باید در کار باشد تا دایره انقلابی‌گری از چیزی که هم اکنون هست بیشتر گسترش یابد.
این‌گونه به نظر می‌رسد که هر چه جلوتر می‌رویم نظرات رهبر انقلاب در این مورد صریح‌تر نیز می‌شود و این نکته در حوزه فرهنگ انقلابی بسیار واضح‌تر و مشخص‌تر است است. واضح بود که نتایج انحصار فرهنگ انقلابی در یک یا چندنظر محدود و راندن دیگران با ابزار تکفیر و ضدانقلاب دانستن بقیه؛ نتایج عمیق و ریشه‌ای خود را به تدریج نشان خواهد داد و به نظر می‌رسد که اکنون رمانی رسیده است که نتیجه‌های تنگ‌کردن دایره انقلابیون در حال به رخ کشیدن خودش است و حالا رهبری دوباره شخصاً ورود می‌کند.
انحصار انقلاب در یک یا چند سلیقه و نظر محدود در حوزه سینما و ادبیات دو حوزه پرطرفدار فرهنگ و هنر در ایران به صورت مصداقی قابل احصاء است (هر چند که از ذکر آن پرهیز می‌کنیم که این گزارش را به حاشیه می‌برد) و علاوه بر اینکه سخنان رهبری به صورت صریحی نشان می‌دهد که نحوه تعامل با آنهایی که در دایره انقلابی گری هستند اما با فشار و تنگ‌نظری دیگران از به اصطلاح جبهه فرهنگی انقلاب خارج می‌شوند چگونه باشد باشد نحوه تعامل شخصی رهبری با شاعران و سینماگرانی که معمولاً به ظاهر در این جبهه قرار نمی‌گیرند، در گردهمایی‌ها و گعده‌های جبهه فرهنگی انقلاب دعوت نمی‌شوند و… و در موارد متعددی مثل نحوه مقابله با اعتراضات سال ۸۸ حتی اختلاف سلیقه با خود رهبرانقلاب دارند مشخص و واضح است. آنها به گرمی پذیرفته می‌شوند. از نزدیکترین مشاوران و یاران فرهنگی رهبر انقلاب هستند و همیشه و همیشه در مجالس رهبری جایشان بر صدر است. به یک دلیل کاملاً مشخص؛ تمام محصولات فرهنگی تولید شده به دست آنها در دایره انقلابی‌گری می‌گنجند و این تمام اختلاف نظرها را کمرنگ می‌کند.
مشخص است که مصداق صحبت‌ها رهبری به جریان‌های معاند با انقلاب یا منافقین در چهره انقلابیون رفته نمی‌خورد و حتی در بخشی از صحبت‌های دیشب به مرزبندی صریح با آنها هم تاکید می‌کند اما لازم به ذکر است که مجموعه گفتارهای رهبری در سالهای اخیر نشان می‌دهد که این یک رویکرد هوشمندانه و پیچیده است. رهبری در عین حال که از کسانی که نظام و حتی خود او را قبول ندارد می‌خواهد که به حداقل‌های شهروند ایران بودن تن دهند در عین حال به حامیان همیشگی انقلاب نیز تذکر می‌دهد که رویکرد حذف و نادیده انگاشتن رویکرد مناسبی نیست و اختلاف سلیقه دلیلی نمی‌شود برای اینکه آدم‌ها را از دایره انقلابی‌گری خارج کنیم. آیا این چیزی جز اداره یک جامعه با تمام اختلاف سلیقه‌های ممکن زیر چتر بزرگی به نام ایران است؟
این مهمترین پیام فرهنگی دیدار تصویری دیروز نمایندگان تشکل‌های دانشجویی با رهبر انقلاب است. اینکه دوران حذف سرآمده است.
نظر شما