به گزارش خبرگزاری مهر، پانزدهمین محفل ادبی فیض با محوریت موضوعات «شاعر به مثابه شهروند-رسانه»، «بررسی عناصر سبک ساز در شعر»، معرفی کتاب «تاریخ شعر زنان» و شعرخوانی اعضای این‌محفل، دیروز دوشنبه ۲۶ خرداد به‌صورت مجازی برگزار شد.
در بخش اول این‌نشست، محمود اکرامی‌فر با اشاره به ساحت رسانه ایِ شعر گفت: شاعر وقتی شعر می‌گوید، برای این است که پیامی را به کسی برساند؛ برای برقراری ارتباط با دیگران است و می خواهد در قالب شعر، پیامش را به دیگران برساند.
وی افزود: یک بازخورد می‌تواند پیامی به دنبال داشته باشد. در روزهای نه‌چندان دور، شاعر تنها تولیدکننده شعرش بود، آن هم به‌صورت مکتوب. آن‌زمان شعر شاعر در روزنامه و یا دیگر رسانه‌های مکتوب و دیداری- شنیداری همانند تلویزیون و رادیو پخش می‌شد و دیگر قابل حذف نبود. بدین‌گونه در گذشته، در چرخه مهندسی پیام، شاعر یک تولیدکننده پیام، آن هم پیام مکتوب بود و توزیع، به شرایط رسانه‌ای چون روزنامه بستگی داشت؛ اما اکنون شاعر یک‌شهروند است و زمانی که اتفاقی در جامعه می‌افتد، با تولید شعر، ابراز وجود می‌کند. به این‌ترتیب می‌تواند شعرش را در قالب یک پیام به‌صورت نوشتاری، دیداری و شنیداری با بیان تمام احساسش منتقل و به این‌شکل، پیام چندرسانه‌ای تولید کند.
این‌شاعر در ادامه گفت: در زمان حال، شاعر قدرت تعیین، تولید و توزیع دارد. در هر زمان و با هر رسانه‌ای که دلش می‌خواهد نسبت به انتشار شعرش اقدام می‌کند و قدرت حذف نیز دارد؛ در این‌حال منِ منفعلِ شاعر به‌حالت فعال در می‌آید و آن‌موقع احساس مفید بودن و موثر بودن به شاعر دست می‌دهد و رضایت‌مندی را بالا می‌برد. به‌عبارت دیگر در شرایط جدید شاعر تولیدکننده نیست؛ خودش یک رسانه است که تعیین، تولید و توزیع پیام را به عهده دارد. در رسانه امروز، شاعر توانایی حذف دارد اما در گذشته وقتی شعر در روزنامه یا شبکه سیما پخش می‌شد دیگر توانایی حذف نداشت. اینجا بحث جدی سواد رسانه مطرح می‌شود. سواد رسانه لزوما این نیست که شما فقط این گوشی را بشناسید، بلکه باید گوشی و پیوست‌های گوشی را که یکی از آن‌ها مخاطب است به خوبی بشناسید. اگر منِ شاعر، مخاطب پیام خود را نشناسم، سواد رسانه‌ای پایینی دارم؛ یعنی منِ شاعر توانایی ارزیابی، بازیابی و ارائه محتوا برای مخاطب خود دارم و مخاطب و پیام برای من تعریف شده است. اما شهوت و شهرت سبب می‌شود هر پیام نازل و نازیبایی را منتشر کنم. لذا شاعر برای اینکه دچار خطای کمتری شود، باید سواد رسانه‌ای داشته باشد و با مجهزبودن به آن، به تولید و توزیع محتوای رسانه که همان شعر است، اقدام کند.
اکرامی‌فر گفت: در زمان حاضر شاعر باید مخاطب خود را بشناسد و در این‌شناخت، بیان چند نکته ضروری است. نکته نخست، قدرتمند شدن مخاطبِ امروز است. همان‌طور که شاعر قدرتمند شده، مخاطب نیز قدرتمند شده است؛ یعنی مخاطب به‌راحتی می‌تواند من اکرامی را در فضای مجازی مسدود کند تا دیگر حرف و شعر مرا نشنود. نکته دوم، تنوع و تکثر فرستنده پیام است. دیگر چهار عدد شاعر مشهور نیستند که روزنامه با آن‌ها ارتباط بگیرد و صداوسیما فقط آن ها را بشناسد و دعوت کند. هر شاعری که گوشی داشته باشد می‌تواند شعر را در قالب‌های رسانه‌ای مختلف منتشر کند. همین تنوع فرستنده سبب تنوع و تکثر محتوا هم شده است و این بین شعر ضعیف هم منتشر می‌شود. این‌تکثرها علتش این است که هر انسانی خودش یک رسانه است. یک زمانی شهروند، شهروند بود؛ بعد شد شهروند_خبرنگار؛ اما حالا شده شهروند_رسانه! یعنی چون شهروند همه‌جا هست، پس رسانه همه‌جا هست. نتیجه اینکه پنهان‌شدن خبر بسیار سخت است، پنهان‌ماندن شعر، کاری سخت است.
وی در پایان سخنانش گفت: در زمان حال، ما با تکثر شعر و شبه شعر مواجه هستیم. مخاطب باید سواد شعری و ادبیاتی خود را افزایش دهد تا تشخیص دهد، یک اثر، شعر است یا شبه شعر.
در بخش دوم این‌محفل، علی داوودی به بیان سخنانی درباره عناصر سبک‌ساز در شعر پرداخت و گفت: هر شاعر یا نویسنده، برای بیان آن‌چه که در ذهن دارد، از روشی خاص استفاده می‌کند که با شاعر و یا نویسنده دیگر فرق دارد که به اصطلاح ادبی به آن، سبک یک شاعر و یا نویسنده گفته می‌شود. در سبک‌شناسی شعر، سه عنصر سبک، شعر و زبان وجود دارد که هر سه مفاهیمی سیال و دستخوش تحول‌اند. نخست باید دید شاعر در کدام چارچوب زبانی و سنتی جای گرفته و کدام امکانات زبانی، بیانی و ساختاری در دسترس دارد.
فریبا یوسفی هم در بخش پایانی محفل فیض، ضمن معرفی کتاب «تاریخ شعر زنان» گفت: این‌کتاب، حاصل جستجو در متون گذشته، یافتن زنان شاعر و نوشتن از هنر شاعری آن‌ها است. نویسنده در آغاز نوشتن این‌کتاب، دنبال یک‌پرسش بود که چرا تعداد زنان شاعر اندک است و چه‌مانعی، باعث حضور کم‌رنگ زنان در حوزه شعر شده است. بنابراین شروع به پژوهش می‌کند و جلد اول این‌کتاب را که در هفت بخش است، می‌نویسد.
وی ضمن بیان سرفصل های اصلی کتاب، گفت: جلد اول این‌کتاب، سال ۹۴ توسط انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی چاپ شده و در آن، ۱۹ شاعر زن معرفی شده‌اند. در این‌کتاب تلاش شده، آن‌جا که زنان شاعر نادیده گرفته شده‌اند و از تجربه شعری آن‌ها حرفی نیست، تحلیل و بررسی آغاز شود تا سیر تکوین شعر زنان در گذر تاریخ ادبیات فارسی تدوین و سهم هر شاعر و نقش آثار خلاقه‌اش در این‌جریان مشخص شود. شعر زنان بر اساس دوره تاریخی دسته‌بندی شده و به زمان، مکان و زندگی شاعر در بستر دوره تاریخی و جامعه‌ای که در آن زندگی‌کرده، اشاره شده است.
یوسفی در پایان گفت: جلد دوم مجموعه «تاریخ شعر زنان» مربوط به زنان شاعر قرن هشتم و نهم هجری قمری است که هنوز به چاپ نرسیده است. اما جلد اول در سال ۱۳۹۷ به چاپ دوم رسید. این‌اثر برنده برترین پژوهش در هفتمین جایزه ادبی پروین اعتصامی شده است.
از دیگر برنامه‌های این‌جلسه محفل ادبی فیض، شعرخوانی شاعران داخلی و خارجی کشور همچون آنا برزینا (شاعری از اوکراین) و محمدحسین ملکیان بود. همچنین ویدیوهایی از شعرخوانی اعضای محفل پخش شد. پخش کلیپ‌هایی از بیانات رهبری انقلاب در خصوص دوران اعتلای شعر معاصر و نیز شعرخوانی حمیدرضا برقعی در سوگ شهادت امام صادق(ع) هم، از دیگر بخش‌های این محفل بودند.
نظر شما