به گزارش خبرنگار مهر، محسن حسام مظاهری در نشست معرفی مجموعه سه جلدی «تراژدی جهان اسلام»، اظهار داشت: مجموعه سه جلدی «تراژدی جهان اسلام» با عنوان فرعی «عزاداران شیعیان ایران به روایت سفرنامه نویسان، مستشرقان و ایران شناسان از صفویه تا انقلاب اسلامی» در سال ۹۷ توسط نشر آرما منتشر شد و نامزد سی و هفتمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.
وی افزود: نام کتاب برگرفته از جمله یک نویسنده انگلیسی زبان در نیمه دوم قرن نوزدهم است که معتقد است هیچ تراژدی در جهان اسلام بر تراژدی امام حسین (ع) پیشی نگرفته است.
این جامعه شناس و پژوهشگر به معرفی اجمالی این کتاب پرداخت و گفت: کتاب دو بخش کلی دارد؛ در یک بخش به توصیف روایت‌های گزارش‌های به دست آمده از برگزاری مجالس عزاداری و آئینهای سوگواری از دوره صفویه تا اواخر دهه هشتاد شمسی می‌پردازد و در بخش دوم دست به تحلیل می‌زند.
مظاهری به هشت سرفصل جلد اول مجموعه «تراژدی جهان اسلام» پرداخت و افزود: در جلد اول کتاب به هشت سرفصل بر اساس گزارش‌های عزاداری در دوره‌های تاریخی صفویه، مابین صفویه و قاجاریه، دوره قاجار از ابتدا تا میانه مشروطه، از مشروطه تا سال‌های آغازین حکومت رضاشاه، سال‌های پایانی حکومت رضاشاه، دوره پهلوی دوم تا آستانه انقلاب اسلامی، سال‌های انقلاب و در نهایت دوره جمهوری اسلامی می‌پردازد.
وی با تاکید بر اینکه باید با دید نقادانه به گزارش‌های به دست آمده از برگزاری مناسک نگریست، اظهار داشت: سفرنامه‌ها و گزارش‌های به دست آمده می‌تواند به عنوان یک منبع ردیف اول مورد بررسی قرار بگیرد تا برگزاری مناسک عزاداری را در ادوار تاریخی مورد تحقیق قرار داد و کتاب پیش رو حاصل هفت سال تلاش شبانه روزی در این خصوص بوده است.
مظاهری به ۴۵۰ گزارش به دست آمده از ۳۴۰ ایران شناس از نحوه عزاداری و برگزاری مناسک عزاداری در ایران اشاره‌ای کرد و گفت: اطلاعاتی از گزارش‌های مستشرقان و سفرنامه نویسان تا قبل از دوره صفویه درباره نحوه عزاداری امام حسین (ع) در دست نیست.
وی افزود: نخستین گزارش به اواسط دوره شاه طهماسب بر می‌گردد که در مراسم عزاداری به شکل باشکوه در اصفهان برگزار می‌شد.اگرچه در منابع تاریخی به غیر از گزارش‌های مستشرقان مطمئن هستیم که در دوره‌های قبل از صفویه هم برگزاری مراسم عزاداری سیدالشهدا باقوت در اصفهان، ری، بغداد و همدان برگزار می شده است.
تنوع عزاداری در دوره صفویه
این جامعه شناس و پژوهشگر دینی با بیان اینکه ۲۱ گزارش برگزاری عزاداری امام حسین (ع) به دوره صفویه برمی گردد، تصریح کرد: تثبیت تقویم مناسک شیعه در عصر صفویه به وقوع پیوست و مراسم‌هایی در عزاداری شهادت امیرالمومنین، اربعین حسینی، ۲۸ صفر و دهه اول محرم برقرار بود.
وی با اشاره به شکل گیری علنی دسته روی و برگزاری مجالس عزاداری به صورت میدانی گفت: تنوع عزاداری در دوره صفویه هم قابل توجه است که می‌توان به مراسم‌های سنگ زنی، قمه زنی، زنجیر زنی، تعزیه، پرده خوانی، دسته روی با تشریفات دولتی و حمایت حکومتی اشاره کرد.
برگزاری مراسم محرم توسط اهل سنت
مظاهری به پوشیدن لباس آبی در مراسم‌های عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) در عصر صفویه هم اشاره‌ای کرد و افزود: شاه در عالی قاپو جلوس می‌کرد و شاه د مراسم باشکوه عزاداری امام حسین (ع) می‌شد که با نذورات همراه بود.
وی با اشاره به ممنوعیت برگزاری مراسم عزاداری امام حسین (ع) در دوره افشاریه گفت: در دوره زندیه با توسعه پررنگ مراسم عزاردای سیدالشهدا همراه بودیم به طوری که حتی در جزیره خارک که اهل سنت در آن سکونت داشتند نیز برگزار می‌شد.
تجلی مراسم تعزیه در عصر ناصری
این نویسنده و پژوهشگر علوم دینی با بیان اینکه عهد قاجار دوره طلایی برگزاری مناسک عزاداری امام حسین (ع) به شمار می‌رفت، گفت: عهد ناصری تجلی مراسم تعزیه به حساب می‌آمد به گونه‌ای که درباریان در رواج تعزیه نقش آفرینی می‌کردند و سفرای کشورهای اروپایی برای تماشای این مراسم دعوت می‌شدند.
وی افزود: تعزیه خوانی در عهد ناصری به عنوان شغلی موروثی محسوب می‌شد و درباریان برای برگزاری هرچه باشکوه‌تر مراسم تعزیه به رقابت با همدیگر می‌پرداختند.
مظاهری به استفاده از حیوانات در تعزیه‌های عهد ناصری هم اشاره‌ای کرد و گفت: مراسم‌های عزاداری در این دوره تاریخی به اربعین، شهادت امیرالمومنین، شهادت حضرت فاطمه (س)، و تمام ماه محرم و صفر توسعه می‌یافت.
بروز رسوم گل مالی در لرستان
وی افزود: بروز رسوم گل مالی در لرستان نیز به دوره قاجاریه برمی گردد.
این پژوهشگر دینی با بیان اینکه امروزه سفرنامه نویسی جایگاه گذشته خود را ازدست داده است، تصریح کرد: با دید انتقادی می‌توان با مطالعه سفرنامه‌های به دست آمده مستشرقان که در کتاب «تراژدی جهان اسلام» گردآوری و تحلیل شده است به شناختی از آئینهای عزاداری از دوره صفویه تا دهه گذشته دست یافت.
نظر شما