آژانس در حوزه فنی و کارشناسی تاکنون به درستی عمل نکرده است
امیر محبیان کارشناس مسائل استراتژیک گفت: نوع برخورد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با فعالیت های هسته ای ایران، ثابت کرد که این نهاد بین المللی در حوزه کارشناسی و فنی به درستی عمل نکرده و حاشیه‌های سیاسی بر متن کارشناسی آن غلبه دارد.
امیر محبیان که به مناسبت پنجاهمین سالروز تاسیس آژانس بین المللی انرژی اتمی با خبرنگار مهر سخن می گفت، با بیان این مطلب اظهار داشت: عملکرد آژانس در قبال ایران، از یک سو فرصتی برای ما پدید آورد تا جمهوری اسلامی ایران به بیان دید گاه های خود بپردازد و از سوی دیگر با نشان دادن نقاط ضعف آژانس عملا ثابت کرد که در حوزه کارشناسی به درستی عمل نکرده و حاشیه های سیاسی بر متن کارشناسی آن تاثیرات بسزایی داشته است.
وی افزود: در مورد نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد دو دید گاه وجود دارد، در دیدگاه اول، سازمان ملل تشکیل شده قدرت های بزرگ جهانی است تا به جهانی که بر اساس منافع این قدرتهاست، مشروعیت ببخشد، لذا سازمان های وابسته به آن در راستای این قدرت ها عمل خواهند کرد.
این کارشناس مسائل استراتژیک، دید گاه دوم را بازیچه قرار گرفتن قوانین خواند و یاد آور شد: درجهانی که قدرت ها قوانین بین‌المللی را بازیچه دست خود قرار می دهند، سازمان هایی همچون سازمان ملل قادر است نوعی مهار بر قدرت های مهار‌گسیخته باشد که جهان را بر اساس منافع خود می خواهند و اگر رها شوند کشور های کوچک و نا توان و فرهنگ های آنان بر نابودی خواهند رفت.
محبیان خاطر نشان کرد: سازمان ملل و نهادی های وابسته به آن، هر چند دارای نواقصی هستند، اما با این حال برای کشورهای ضعف مفید است و نبود آن جهان را به سمت عمل تحت قانون جنگل خواهد برد.
این کارشناس مسائل استراتژیک اینگونه ابراز عقیده کرد که این دو دیدگاه در اصل دو روی سکه به شمار می رود، سازمان ملل و نهادی های وابسته به آن، بی گمان در چارچوب اهداف قدرت ها بزرگ عمل خواهند کرد اما نباید یکسره به عنوان تهدید به شمار رود.
محبیان خاطر نشان کرد: خردمندهای جهان قادرند از ضعف‌های سازمان ملل و نهاد های وابسته به آن، به عنوان فرصت مناسب تا حد امکان به نفع خود استفاده کنند و ضعف آنان را به رخ جهانیان بکشند.
آژانس در بررسی پرونده هسته‌ای ایران مسائل سیاسی را بر موارد فنی ترجیح داده است
هرمیداس باوند استاد دانشگاه با اشاره به روند بررسی مسئله هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در خصوص مشی اصلی این نهاد بین‌المللی گفت: با توجه به اینکه چنین نهادهایی همواره تابعی از مواضع اعضای خود هستند، عموما هاله سیاسی در آژانس بر عوامل فنی و کارشناسی چیره شده است.
دکتر داوود هرمیداس باوند، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به تاریخچه مختصر ایجاد آژانس بین المللی انرژی اتمی، اظهار داشت: این نهاد بین المللی به اهتمام آمریکا و با طرح آیزنهاور با هدف استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی تاسیس شد و در آن مقطع ، کمیته ای نیز به عنوان مامور برای پیگیری این مسئله تعیین شدند.
وی افزود: آژانس بین المللی انرژی اتمی در واقع دو جنبه ایجابی و سلبی دارد که بر اساس جنبه سلبی آن، کشورهای هسته ای متعهد می شوند در جهت دستیابی به تسلیحات اتمی به کشورهای دیگر کمک نکنند اما بر مبنای جنبه ایجابی، کشورهای برخوردار از تکنولوژی هسته ای، باید ضمن فراهم کردن زمینه های لازم برای بهره برداری سایر کشورها از این تکنولوژی، با در اختیار گذاشتن تجهیزات لازم به یاری آن ها در این چاچوب بپردازند.
|
ایران به صورت مکرر اعلام کرده که از دستیابی به فن آوری هسته ای در پی اهداف صلح آمیز است اما بررسی پرونده ایران در آژانس از جایی دچار مخاطره شد که آمریکا به عنوان قدرت نخست این نهاد بین المللی بر نیت خوانی و قصد ایران از فعالیت های هسته ای متمرکز شد |
دکتر هرمیداس باوند هم چنین گفت: سومین دسته کشورهای دارنده سلاح اتمی بودند که آمریکا، شوروی، بریتانیا و سپس چین و فرانسه را شامل می شدند؛ دسته چهارم هم کشورهای غیراتمی بودند که در طلب دستیابی به تکنولوژی هسته ای صرفا در بعد صلح آمیز آن بودند. از آن زمان تا کنون کشورهای دارنده سلاح های اتمی توانسته اند از الحاق به این معاده طفره روند؛ در عین حال کشورهایی چون آفریقای جنوبی به صورت داوطلبانه حتی از دستیابی به تکنولوژی صلح آمیز هسته ای هم چشم پوشی کردند. پس از فروپاشی شوروی کشورهای چون اوکراین و قزاقستان هم با تحویل سلاح های اتمی خود به روسیه، متعهد شدند که دیگر در پی دستیابی به چنین تسلیحاتی نباشند.
وی در ادامه اظهار داشت: پس از این تحولات، آژانس به انتقاد از عملکرد ایران، کره شمالی، عراق و لیبی در عرصه دستیابی به تکنولوژی هسته ای پرداخت؛ در این میان لیبی پس از اشغال عراق به صورت داوطلبانه از انرژی هسته ای منصرف شد؛ مذاکرات کره شمالی با تسامح نسبی این کشور در جریان است و دروغ بودن ادعاها درباره عراق هم نهایتا به اثبات رسید.
این استاد دانشگاه در ادامه سخنان خود با اشاره به بررسی مسئله هسته ای کشورمان در آژانس بین المللی انرژی اتمی، افزود: ایران به صورت مکرر اعلام کرده که از دستیابی به فن آوری هسته ای در پی اهداف صلح آمیز است اما بررسی پرونده ایران در آژانس از جایی دچار مخاطره شد که آمریکا به عنوان قدرت نخست این نهاد بین المللی بر نیت خوانی و قصد ایران از فعالیت های هسته ای متمرکز شد.
|
گزارشات دو پهلوی‌البرادعی‌همواره ابواب مورد نظر آمریکا برای بررسی مسئله هسته‌ای ایران به صورت دلخواه واشنگتن و سایر قدرت‌های غربی را مفتوح گذاشته است |
وی ادامه داد: هرچند که آژانس یک نهاد حقوقی - فنی بوده و صلاحیت آن نیز صرفا در همین چارچوب است اما نباید از یاد برد که هر نهاد بین المللی تابعی از اعضای خود است؛ اعضای اصلی، قدرتمند و ذی نفوذ در آژانس هم کاملا مشخص اند و لذا در بررسی مسایل مختلف، علیرغم وجود ادعاهای فنی و کارشناسی همواره باید انتظار وجود هاله ای از مسایل سیاسی را نیز داشته باشیم.
این استاد دانشگاه در پایان خاطرنشان کرد: البته باید اذعان داشت که هاله سیاسی در مسئله ایران، بسیار پررنگ و در مواردی حتی پررنگ تر از مسایل فنی و کارشناسی شده است؛ البته ایران نیز با عنایت به تمام این مسایل و علیرغم پررنگی بیش از حد هاله سیاسی در بررسی پرونده فنی خود، تعامل با آژانس را پذیرفته و در پی اثبات حسن نیت و نمایش راستی آزمایی اهداف خود در این زمینه بوده است.
زیاده‌خواهی قدرت‌های بزرگ، بی‌طرفی نهادهای بین‌المللی را مخدوش کرده است
دکتر محمد کیارشی، نماینده اسبق کشورمان در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ابراز عقیده کرد اصل مشکلات اغلب نهادهای بین‌المللی به زیاده‌خواهی قدرت‌های بزرگ باز می‌گردد که به طور‌کلی فلسفه وجودی چنین مراجعی را مخدوش کرده و زیر سئوال می‌برند.
دکتر محمد کیارشی، نماینده اسبق کشورمان در آژانس بین المللی انرژی اتمی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به مواضع سیاسی آژانس بین المللی انرژی اتمی در قبال فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران، اظهار داشت: علیرغم اینکه این نهاد بین‌المللی در اصل باید یک مرجع حقوقی و فنی باشد، اما متاسفانه امروز شاهدیم که به واسطه دخالت های مکرر و قدرت نمایی، کشورهایی چون آمریکا، عملا کارآمدی حود به عنوان یک نهاد بی طرف بین المللی را از دست داده است.
وی افزود: جمهوری اسلامی ایران همواره حسن نیت خود در تعامل با آژانس را از طرق مختلف اثبات کرده و علاوه بر آن بارها فراتر از چارچوب های بین المللی به همکاری با آن پرداخته است اما در عوض پاسخ آژانس به این رویکرد سازنده تهران، سیاسی کاری و گزارشات دو پهلوی مدیر کل آن بوده است.
|
پرونده هسته‌ای ایران امروز برای آژانس به آزمونی دشوار و سرنوشت ساز تبدیل شده است |
کیارشی ادامه داد: اصل مشکلات اغلب نهادهای بین المللی هم چون سازمان ملل متحد و تمامی مراجع زیردست آن به زیاده خواهی های قدرت های بزرگ باز می گردد که به طور کلی فلسفه وجودی چنین مراجعی را مخدوش کرده و زیر سئوال می برد.
نماینده اسبق کشورمان در آژانس بین المللی انرژی اتمی مواجهه آژانس با مسئله هسته ای کشورمان را نمادی از بی عدالتی بین المللی دانست و گفت: امروز آژانس برای تضمین آینده اجرایی خود با آزمونی دشوار و سرنوشت ساز روبروست که در صورت عدم توفیق در آن دیگر هیچ تضمینی برای ارائه به کشورهای مختلف در جهت بهره برداری بی طرفانه از انرژی صلح آمیز هسته ای وجود نخواهد داشت و این چیزی است که آینده اجرایی یک نهاد بین المللی را جدا به مخاطره می اندازد.
وی خاطرنشان کرد: مذاکرات جاری ایران و آژانس، آئینه این آزمون تاریخی است؛ تاکید چندین باره تهران مبنی بر لزوم بررسی پرونده هسته ای کشورمان در وین به جای نیویورک نیز ناظر بر همین مسئله است که آژانس در صورت خروج موفق از پرونده هسته ای ایران، می تواند آینده ای فعال و گسترده را پیش روی خود داشته باشد.
|
آژانس ابزار انحصار طلبی آمریکا شده است |
حسین علایی کارشناس مسائل استراتژیک گفت: عملکرد ضعیف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باعث شده تا این نهاد به ابزاری برای آمریکا و شورای امنیت تبدیل شود تا بتوانند بر کشورهایی که با آنها ارتباط ندارند، غلبه و فعالیت‌های آنها را محدود کنند.
حسین علایی که به مناسبت پنجاهمین سالروز تاسیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با خبرنگار مهر سخن می گفت، با بیان این مطلب اظهار داشت: سازمان انرژی اتمی تا کنون دو نقش را ایفا کرده است، اولا آنکه از گسترش سلاح هسته ای در جهان و در حوزه غیر از کشورهای داری این سلاح و اعضای پیوسته موفق عمل کند.
وی افزود: این نهاد ازطرفی باعث شده فناوری وسلاح هسته ای در انحصار کشورهای عضو شورای امنیت باقی بماند و کشورهایی همچون "هند" و"پاکستان" که به "NPT" نپیوسته اند و لی چون با آمریکا ارتباط دارند، از این مزیت استفاده کنند.
این کارشناس مسائل استراتژیک ادامه داد: امروزه"NPT" به ابزاری برای آمریکا وشورای امنیت تبدیل شده تا بتوانند برکشورهایی که با آنها ارتباط ندارند ، غلبه و فعالیت های آنها را محدود کنند و از طرفی دیگر انحصار فناوری انرژی هسته ای را در اختیار خود داشته باشند.
علایی با تاکید براینکه جمهوری اسلامی ایران پیوسته عضوآژانس بین المللی انرژی اتمی بوده ولی تفسیرهای نا مناسبی ازفعالیتهای ما به نمایش گذاشته شده است، گفت: علی رغم اینکه تمامی فعالیت هسته ای ایران قانونی است ولی به ایران اجازه داده نشده تا از آن برای گسترش فناوری هسته ای خود استفاده کند که این موضوع نشان از تحت فشار بودن این نهاد بین المللی از سوی برخی کشورها غربی از جمله آمریکا دارد.
وی خاطر نشان کرد: این درست نیست آژانس بین المللی انرژی اتمی به بهانه اینکه ایران به برخی سئولات آنها پاسخ نداده، همکاری های خود را با ایران قطع و یا کاهش دهد و به فشارهای فنی حقوقی و برخورد سیاسی روی آورد.
جایگاه فنی و حقوقی آژانس تقلیل یافته است
داوری کارشناس مسائل بین الملل با تاکید براینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جایگاه فنی و حقوقی خود را به علت عرض اندام کشورهای غربی بویژه آمریکا تقلیل داده است، گفت: وجود زرادخانه‌های رژیم اسرائیل و عدم عضویت آن در NPT و فشار بر ایران با توجه به همکاری گسترده با آَژانس نقاط تاریکی در کارنامه این سازمان بین‌المللی است که بی‌اعتمادی به این آژانس را موجب شده است.
علیرضا داوری که به مناسبت پنجاهمین سالروز تاسیس آژانس بین المللی انرژی اتمی با خبرنگار مهر سخن می گفت، اظهار داشت: پیمان NPT یا پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای یک قرار داد مهم بین المللی است که سه هدف اصلی جلوگیری از توسعه سلاح های هسته ای، افزایش همکاری بین الملل در زمینه انرژی اتمی برای مصارف صلح آمیز، خلع سلاح عمومی و کامل را در بر می گیرد و از مهمترین ارکان آژانس بین المللی انرژی اتمی است. این پیمان در 11 ماده تنظیم و در تاریخ 5 مارس 1970 لازم الاجرا گردید و در حال حاضر 187 کشور به آن محلق شده اند.
داوری افزود: پروتکل الحاقی، بعد از چند سال مذاکره در 15 ماه مه 1997 به تصویب شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی رسید این پروتکل در 18 ماده و 2 ضمیمه تنظیم شده است . شورای حکام از 35 کشور عضو تشکیل شده است. مطابق ماده 6 اساسنامه آژانس ، 10 عضو شورا باید حتما از بین کشورهای پیشرفته و صاحب تکنولوژی هسه ای و 7 عضو دیگر از بین کشورهای اروپایی انتخاب شوند. برای خاورمیانه و آسیای جنوبی 2 نماینده در نظر گرفته شده است. دولت ایران در دسامبر 2003 این پیمان را به طور مشروط امضا کرده ولی این پروتکل به خاطر عدم پایبندی کشورهای طرف مذاکره هنوز به تصویب مجلس شورای اسلامی نرسیده است.
این فعال سیاسی خاطر نشان کرد: یکی از مواد مهم در ماده 18 پروتکل بیان شده است که چرخه سوخت هسته ای عبارت است از فعالیتهایی که با جوانب فرایند یا توسعه سیستم های تبدیل مواد هسته ای ، غنی سازی هسته ای ، تولید سوخت هسته ای ، راکتورها ، موسسات بحرانی ، باز فراوری سوخت هسته ای ، فرآوری پسمان ها با پرتو زدایی متوسط یا زیاد ارتباط دارد.
به گفته وی، در سال های اولیه پس از تشکیل آژانس فضای سیاسی و تکنیکی بین المللی تغییر زیادی کرده بود به طوری که عملا جامه ی عمل پوشاندن به اصول اساسنامه آژانس به لحاظ سیاسی امکان پذیر نبود و اساسنامه آژانس که بر سه اصل اساسی و مهم ، تایید صلح آمیز بودن و امنیت هسته ای ، سلامت هسته ای و انتقال تکنولوژی هسته ای همواره تحت تاثیر بود.
داوری تصریح کرد: پس از بحران موشکی کوبا در سال 1962 شوروی و آمریکا مذاکراتی درباره کنترل سلاح های هسته ای آغاز کردند که به موثرتر شدن اقدامات آژانس در عرصه بین المللی کمک شایان توجهی نمود ولی با این حال فعالیت آژانس در جنگ سرد به مانند سازمان ملل تابع اراده دو ابر قدرت بود.
وی یادآور شد: اگر چه این آژانس از سازمان ملل مستقل است و رسما و عملا فعالیت های آن در چارچوب جداگانه‌ای صورت می گیرد اما مصوبات و گزارش های آن برای مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل سند معتبری محسوب می شوند که می توانند بر اساس آن ها به تصویب قطعنامه های لازم بپردازند.
وی گفت: طبق اساسنامه آژانس این سازمان نظارت و بازرسی از فعالیت های هسته ای کشورها را برای تضمین این امر صورت می دهد که مواد هسته ای برای تولید سلاح های اتمی به کار نروند، امروزه بازرسان آژانس بیش از 800 تاسیسات هسته یی را در 110 کشور تحت بازرسی و نظارت دارند، اما علیرغم این نظارت و بازرسی ، آژانس هیچگونه اقتدار مستقلی برای نظارت بر برنامه هایی هسته یی کشورهایی که به معاهده منع تکثر سلاح های اتمی ( NPT) نپیوسته اند ، ندارند ، در راستای تحقق بخشیدن به وظیفه ی اصلی آژانس که نظارت بر فعالیت های هسته یی کشورها و ممانعت از ساخت سلاح هایی هسته ایی است ؛ در سال 1968 معاهده منع تکثیر سلاح های هسته یی ( NPT ) تدوین شد که در سال 1970 به مرحله اجرا در آمد . کشورهای عضو این معاهده آژانس را به عنوان ضامن اجرای مواد معاهده در نظر می گیرند.
داوری ادامه داد: براین اساس بازرسان آژانس این حق را دارند که با اجازه دولت های عضو به صورت مرتب و برنامه ریزی شده از تاسیسات هسته یی آن ها دیدن کنند و بر مکان هایی که متعلق به مواد هسته یی و تاسیسات هسته یی می باشند نظارت داشته باشند . این بازرسان ابزارهای نصب شده در این تاسیسات از جمله دوربین های مدار بسته و پلمپ ها را بررسی می کنند و نوع مصرف مواد هسته یی را تحت آزمایش قرار می دهند. بازرسان مزبور پس از انجام بازرسی ها گزارش های خود را جداگانه به دولت مربوطه و آژانس و در صورت حاد شدن مسئله به مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل جهت ا قدامات بین المللی ارائه می دهند NPT در سال 1995 ، حالتی دائمی یافت و در 1996 مجمع عمومی سازمان ملل آن را به تصویب رساند و برای امضا معاهده منع جامع آزمایشهای هسته ای (CTBT) آن را مفتوح گذاشت. در حال حاضر تمامی کشورهای جهان به جز اسرائیل ، هند و پاکستان معاهده ی NPT را امضا کرده اند.
وی خاطر نشان کرد: آژانس فقط می تواند بر تاسیساتی نظارت کند که کشورها به آن اجازه ی بازرسی از آنها را دهند، البته با امضا پروتکل الحاقی به NPT به وسیله کشورها ، آژانس این حق را خواهد داشت که هر وقت و هر زمان بخواهد از تاسیسات مد نظرش در کشورها بازرسی به عمل آورد.
این کارشناس مسائل استراتزیک تاکید کرد: علی رغم این که نظارت آژانس بر فعالیت های هسته یی عراق از سال 1992 فعالانه و موثر بوده است، اما در موارد دیگر تا خود کشورها به آژانس اجازه ندهند که از تاسیسات هسته ایشان بازرسی کند، قادر به اعمال زور و نقض عدم تمایل کشورها نیست ، بنابراین تا حدودی قطعنامه ها و سیاستهای اعمالی آن جنبه و ضمانت اجرایی ندارد به عنوان مثال هند، اسرائیل و پاکستان تاکنون به آژانس برای نظارت و بازرسی از تاسیسات هسته ای خود اجازه نداده اند و حتی معاهده ی NPT را امضا نکرده اند در حال حاضر 137 کشور جهان عضو آژانس می باشند که بیشترین عضویت ها نیز در سال های اولیه ی تشکیل اژانس بوده است به طوری که پس از آن با فواصل زمانی چند سال فقط یک کشور به عضویت این سازمان در آمده است.
به گفته داوری، با وجود همه این امکانات و فرصت های نظارتی ، آژانس هنوز باچالش های جدی ای در ممانعت از تولید و تکثیر سلاح های هسته یی توسط کشورها مواجه است. این چالش را می توان به دو دسته تقسیم کرد: اول آنکه هنوز این مسئله که کشورها مرجع نهایی تصمیم گیری درباره ی این هستند که آژانس از تاسیسات هسته یی آنها بازرسی کند، مانع عمده یی بر سر راه بازرسی های مطمئن ، اشکار و غیر مخفی از تاسیسات و فعالیت های هسته یی کشورها می باشد. بر اساس همین مانع است که هند و پاکستان به سلاح هسته یی دست یافتند و تاکنون به آژانس اجازه بازرسی از تاسیسات هسته یی شان را نداده اند.
دوم اینکه توسعه تکنولوژی از جمله توسعه و گسترش سریع تکنولوژی های رایانه یی به کشورها اجازه می دهد که برنامه های نظامی و هسته یی خود را ناملموس تر پیگیری کنند که این امر موفقیت بازرسی های آژانس را در یافتن واقعیت های مربوط به نوع فعالیت هسته یی کشورها مشکلتر می سازد.
داوری در ادامه به عملکرد این نهاد بین المللی در قبال جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: نگاه کلی به عملکرد آژانس در قبال جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد که در پس جدی یا غیر جدی عمل نکردن آژانس در مقابل کشورها ، اراده قدرت های بزرگ خصوصا آمریکا در شرایط وجود دار که نقش بسیار زیادی در ایجاد حساسیت درباره فعالی های هسته ای یک کشور و نادیده انگاشتن آن ها در یک کشور دیگر دارد. مثال بارز مورد رژیم صهیونیستی است که به دلیل حمایت های آمریکا با اینکه زرادخانه ی عظیم هسته یی دارد، اما تاکنون از تن دادن به بازرسی و حتی امضا معاهده ی منع تکثیر سلاح های هسته یی سرباز زده است در حالی که تمام اقدامات جمهوری اسلامی ایران که در برنامه هسته ای خود تابع اساسنامه و قانون پادمان بوده است و هیچ گونه تخطی صورت نگرفته است هیچ کدام از مواد و مفاد این پیمان عملی نشده است.
این کارشناس مسائل استراتژیک در پایان گفت: متاسفانه اقدام آژانس از یک سو و عدم پایبند ی برخی کشورها از سوی دیگر نشان داده است که شعار آژانس بین المللی انرژی اتمی در این خصوص که همواره در راستای گسترش فعالیتش در زمینه تحقق امنیت هسته یی و عدم گسترش سلاح های کشتار جمعی عمل کرده است با واقعیت فاصله بسیاری دارد.
نظر شما