کار فرهنگی در پرتو هویت ملی - دینی از هجوم سیلاب جهانی‌شدن می‌کاهد

به گزارش خبرنگار مهر ، دکتر احمد نقیب زاده استاد جامعه‌شناسی سیاسی دانشگاه تهران درسلسله نشستهای علمی "دین و جهانی‌شدن" که از سوی پژوهشکده باقرالعلوم برگزار می‌شود گفت: محور اصلی این بحث درباره وحدت ملی و مذهبی ایران در چالش با جهانی‌شدن است و این پرسش را بررسی می‌کند که جهانی‌شدن چه چالشهایی در رو در روی این عنصر حیات بخش ما یعنی هویت ملی و مذهبی قرار می‌دهد.

وی افزود: در پایان قرن بیستم دو جریان مهم از دو مسیر مختلف به یکدیگر می رسد و هرچه جامعه پیشرفته تر باشد بیشتر مورد چالش این دو جریان قرار می گیرد و جوامع سنتی تر و کمتر توسعه یافته به میزان کمتر تحت تأثیر این عامل قرار می‌گیرند.

نقیب زاده با اشاره  به اینکه این پرسش که چگونه این دو حرکت که در یک زمان به یکدیگر می‌رسند به این امر مربوط می شود که ما وارد گفتمان تازه ای از زندگی اجتماعی می شویم که تمام جوانب زندگی اجتماعی را در برمی گیرد گفت: یکی از این دو جریان جنبه معرفت‎‌شناسی داشته و دیگر نسبت به فرآیند اول جنبه فیزیکی پیدا می‌کند و همان جهانی‌شدن است. این دو جریان مهیب وارد عرصه شده و بحران اجتماعی بزرگ ایجاد کرده اند که با گذشت 30 سال از آغاز بحث تاکنون ابعاد خود را نشان داده است، اما راه حلهایی نیز فرا روی این بحران وجود دارد.

استاد جامعه شناسی سیاسی دانشگاه تهران یادآور شد: بررسی رخدادهای حوزه معرفت شناسی را می توان به عنوان بررسی ریشه های پسامدرنیته تعبیر کرد. زمانی که این حرکت آغاز می شود بدین معنا است که پایه های آنچه که در دوره تجدد شکل گرفته لرزان است. زمانی که عقل و علم زیر سوال بروند خیمه مدرنیته متزلزل شده و باید منتظرشکل گیری یک خیمه دیگر بود. این جریان از اوایل قرن بیستم آغاز شد، به صورت یک جریان قالب درنیامد بیشتر در حوزه نخبگی مطرح بود.

وی اظهار داشت: زمانی که مدرنیته تبلور پیدا می کرد عده ای نسبت به هرج و مرج هشدار می دادند و نمی دانستند که پس از آن نظمی شکل خواهد گرفت. در حال حاضر عده ای نیز اعتقاد به مشخص بودند حدود هستند و عده ای نسبت هرج و مرج هشدار می دهند.

دکتر احمد نقیب زاده  در ادامه صحبتهای خود با اشاره به جریان دوم که افراد بیشتری آن را پیگری می کردند یادآور شد: جریان دوم  بازگشت به دین و سنتها بود که افراد طی آن به دین و مذهب باز گشتند. برخی مدعی شدند که فرآیند جهانی‌شدن به از بین رفتن مرزها و شکل‌گیری دهکده جهانی منتهی خواهد شد اما حقیقت این است که چنین نشد. امروز اگر به دقت به مناقشات جهان دقت کنید متوجه خواهید شد که بسیاری از جنگها برسر مرزها است.

وی تأکید کرد: در این میان توجه به این پرسش ضروری است که برسر دولتهای ملی چه می آید هویت ملی میزان زیادی در فرآیند جهانی شدن لطمه می بیند. فرآیند جهانی شدن به فرآیند شکل گیری دولتهای جدید شباهت دارد. علاوه بر هویت ملی یک هویت جهانی وجود دارد که امریکا می خواهد شکل گیری آن در سراسر دنیا را به خود نسبت دهد. هویت ملی در برابر هویت جهانی از اهمیت بیشتری برخوردار است. اگر هویت ملی از بین برود هویت جهانی بی ارزش خواهد بود. اریک فروم در کتاب "جامعه سالم" استدال می کند که جامعه سالم مستلزم کوچک کردن اجتماع ها است.

نقیب زاده با بیان این مطلب که عده‌ای دیگر صحبت از ایجاد جماعتهایی می کنند که انسان بتواند در قالب آن خود را تعریف کرده و بی هویت باقی نماند تأکید کرد: مذاهب ابراهیمی جزو پوسته اصلی هویت ملی هستند چون ماهیت جهانی دارند. از سوی دیگر اسلام به طور خاص دارای چنین جاذبه ای است به طوری که روزنامه نگاری به من گفت که پس از حملات یازدهم سپتامبر گرایش به دین اسلام بسیار زیاد شده اما اتحادیه روزنامه نگاران غربی به آنها دستور داده این امر را بر ملا نکنند.

وی گفت: امروز هویت ملی و مذهبی در معرض خطر قرار گرفته است و باید برای حفظ آن به دنبال راه حل بود اگر درها را ببندیم، از تمام جهان عقب می مانیم و دامنه این عقب ماندگی گسترده است. و اگر درها را چون ترکیه باز کنیم ممکن است این جریان چون سیلابی به سمت ما آید و هویت ملی و مذهبی ما را تحت تسلط قرار دهد. به عنوان راه حل این جریان باید تأکید کرد که دین را باید به نوعی ارائه کرد که دارای جاذبه باشد که این امر از فرارمغزها و روی آوردن افراد به دیگر ادیان جلوگیری خواهد کرد.

نقیب زاده تأکید کرد: این امر کار فرهنگی است که در پرتو تقویت هویت ایرانی - اسلامی می تواند مخاطرات آن جلوگیری کند.