خبرگزاری مهر، گروه بین الملل، سعید عدالت جو: افول نظم تک‌قطبی در جهان به رهبری آمریکا موضوعی است که نظر بسیاری از اندیشمندان و چهره‌های مطرح در حوزه مردم‌شناسی، روابط بین‌الملل و دیپلماسی را به خود جلب کرده است. منتقدان و طرفداران نظم تک‌قطبی با وجود اختلاف نظر درباره مطلوب بودن این نظم، در این امر توافق دارند این وضعیت با شکل کنونی آن تداوم نخواهد یافت و دیری نمی‌پاید که شاهد افول آن و ظهور نظم جدیدی خواهیم بود. مدافعان آمریکا بر اهمیت در پیش گرفتن یک رویکرد جدید از سوی این کشور در دیپلماسی جهانی، دست کشیدن از رویکرد یک‌جانبه و اهمیت بیشتر به متحدان و گفت‌وگو با مخالفان تأکید دارند. منتقدان وضعیت موجود نیز با توجه به وضعیت اقتصادی آمریکا رویکرد نظامی و مهم‌تر از همه ظهور قدرت‌های جدید اقتصادی و نظامی را عامل افول نظم تک‌قطبی موجود و ظهور یک نظم جهانی جدید دانسته‌اند. در ادامه چندین اثر از مهم‌ترین آثار در حوزه تغییر نظم جهانی و ظهور یک نظم جهانی جدید که به زبان انگلیسی و فارسی انتشار یافته، به اختصار معرفی شده است.
Todd E. 2003. After the Empire: The Breakdown of American Order
امانوئل تود در کتاب «مرثیه‌ای برای امپراتوری آمریکا» که به طور گسترده مورد بازبینی و تحسین قرار گرفته است، پیشبینی می‌کند که ایالات متحده موقعیت ابرقدرتی خود را از دست می‌دهد، چرا که از ارزش‌های دیرینه دموکراتیک که جهانشمول و برابری طلب هستند دور می‌شود، از نظر اقتصادی بسیار فراتر از توان خود زندگی می‌کند و با سیاست‌های نظامی و ایدئولوژیک خود همچنان به خشمگین کردن متحدان و دشمنان خارجی خود ادامه می‌دهد. تود پیشبینی می‌کند با از بین رفتن سلطه جهانی آمریکا، اتحادیه اوراسیای ظهور کند که در آن اروپا، روسیه، ژاپن و جهان عربی-اسلامی گرد هم آمده‌اند.
این اثر جسورانه که توسط جمعیت شناس و مورخی نوشته شده است که فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را پیش بینی کرده است، در ابتدا مورد انتقاد شدید از سوی طرفدران آمریکا قرار گرفت و نویسنده آن متهم به دشمنی با آمریکا شد، با این حال حتی منتقدان نیز اذعان دارند که این اثر را نمی‌توان نادیده گرفت.
این کتاب با نام: «مرثیه‌ای برای امپراتوری آمریکا» با ترجمه لطفعلی سمینو، از سوی انتشارات صبحدم در سال ۱۳۸۳ به فارسی منتشر شده است.
Zakaria F. 2008. The Post-American World
فرید زکریا از بهترین مفسران آمریکایی در زمینه سیاست جهانی و سیاست خارجی آمریکا و ناظر تیزبین سیاست داخلی و خارجی این کشور با دانش بسیار خود درباره تاریخ جهان در کتاب «جهان پسا آمریکایی» موضوع افول آمریکا را بررسی می‌کند. از دیدگاه او اگر افول را به معنای زوال مطلق در نظر بگیریم مانند آنچه بر سر روم باستان آمد، این اصطلاح توصیف مناسبی برای وضعیت آمریکا نیست، از نگاه زکریا چیزی که ایالات‌متحده با آن مواجه است، افول مطلق نیست، بلکه افول نسبی است، به این معنا که با ظهور چین، هند، برزیل و دیگران فاصله بین ایالات‌متحده و سایر کشورهای جهان در حال کاهش است. زکریا اصطلاح ظهور دیگران را برای توصیف این وضعیت بکار برده است. این کتاب با عنوان «جهان پسا آمریکایی» با ترجمه احمد عزیزی و از سوی نشر هرمس به زبان فارسی انتشار یافته است.
Kissinger H. 2001. Does America Need a Foreign Policy? Toward a Diplomacy for the 21st Century
.
هنری کیسینجر مشهورترین دیپلمات آمریکایی در کتاب «دیپلماسی آمریکا در قرن ۲۱» اندیشمندانه و مهم و در عین حال بسیار خواندنی توضیح می‌دهد که چرا آمریکا به یک سیاست خارجی جدید و منسجم نیاز فوری دارد و اهداف سیاست خارجی این کشور در هزاره جدید چه باید باشد. نویسنده به دنبال آن است تا در این اثر تبیین کند چگونه برتری آمریکا در اواخر قرن بیستم باید به شکلی مؤثر با نیاز فزاینده به یک نظم جهانی جدید در قرن بیست و یکم سازگار شود.
Kissinger H. 2014. World Order
هنری کیسینجر در نظم جهانی تأملات خود درباره ریشه‌های هماهنگی بین‌المللی و بی‌نظمی جهانی را مطرح می‌کند. کیسینجر با تکیه بر تجربیات خود به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین دیپلمات‌های جهان - تحلیل خود را از چالش نهایی قرن بیست و یکم آشکار می‌کند: در دنیایی انباشته از دیدگاه‌های تاریخی متفاوت، درگیری‌های خشونت‌آمیز، پیشرفت فناوری و رشد فزاینده افراط‌گرایی ایدئولوژیک چگونه می‌توان یک نظم بین‌المللی مشترک ایجاد کرد؟
از نظر کیسینجر در کتاب «نظم جهانی، تأملی در ویژگی ملت‌ها و جریان تاریخ» یک «نظم جهانی» واقعی هرگز وجود نداشته است. در طول تاریخ، تمدن‌های مختلف برداشت خود را از نظم جهانی داشته و هرکدام خود را مرکز جهان می‌دانستند و اصول متمایز خود را به عنوان اصول جهانی در نظر می‌گرفتند. چینی‌ها خود را فرهنگ برتر می‌دانستند و در اروپا رومی‌ها خود را در محاصره بربرها تصور می‌کردند هنگامی که روم تکه تکه شد، مردم اروپایی مفهوم توازن میان کشورهای مستقل را مطرح کردند و به دنبال صدور آن به سراسر جهان بودند. اسلام در قرون اولیه خود، خود را تنها واحد سیاسی مشروع جهان می‌دانست که قرار بود تا زمانی که جهان اصول دینی آن را بپذیرد.
کیسینجر ادعا می‌کند، ایالات‌متحده زاده اعتقادی به کاربرد جهانی دموکراسی است - اعتقادی که از آن زمان تاکنون هدایت‌کننده سیاست‌های آن بوده است. با این حال اکنون که امور بین‌الملل در سطح جهانی تعیین می‌شود، مفاهیم تاریخی از نظم جهانی در حال تلاقی هستند. هر بازیگر جهانی در مسائل مربوط به سیاست‌های جهانی در سطوح مختلف شرکت دارد، با این حال، بین بازیگران اصلی درباره قوانین و محدودیت‌های هدایت‌کننده این فرآیند یا مقصد نهایی آن اتفاق نظر وجود ندارد. نتیجه این عدم اجماع افزایش تنش است.
این کتاب با ترجمه محمد تقی حسینی با نام «نظم جهانی، تأملی در ویژگی ملت‌ها و جریان تاریخ» از سوی انتشارات علمی و فرهنگی به زبان فارسی منتشر شده است.
Huntington S. P. 1996. The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order
از زمان انتشار اولیه، «برخورد تمدنها و بازسازی نظم جهانی» به اثری کلاسیک در روابط بین‌الملل و یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌هایی تبدیل شده است که تاکنون در مورد روابط بین‌الملل نوشته شده است، تحلیلی روشنگر و قدرتمند از نیروهای محرک سیاست جهانی، برای درک ما از سیاست خارجی آمریکا امروز به اندازه روز انتشار آن ضروری است.
ساموئل هانتینگتون در این اثر شرح می‌دهد که چگونه درگیری بین تمدنها بزرگ‌ترین تهدید برای صلح جهانی است، از سویی او توضیح می‌دهد که چگونه یک نظم بین‌المللی مبتنی بر تمدنها بهترین محافظ در برابر جنگ است. وقایع پس از انتشار کتاب، حکمت آن تحلیل را ثابت کرده است. حملات و جنگ‌های ۱۱ سپتامبر در عراق و افغانستان خطر برخورد تمدنها را نشان داده است، اما همچنین نشان داده است که همکاری بین تمدنی بین‌المللی برای بازگرداندن صلح تا چه اندازه حیاتی است. در سراسر جهان، درگیری‌های جدید - و همکاری‌های جدید - جایگزین نظم قدیمی دوران جنگ سرد شده است.
نویسنده برخورد تمدنها و بازسازی نظم جهانی توضیح می‌دهد که از نظر وی چگونه انفجار جمعیت در کشورهای مسلمان و رشد اقتصادی شرق آسیا در حال تغییر دادن سیاست جهانی است. این تحولات سلطه غرب را به چالش می‌کشد، مخالفت با آرمان‌های ظاهراً «جهانی» غربی را ترویج می‌کند و تضاد بین تمدنی را بر سر موضوعاتی مانند گسترش سلاح‌های هسته‌ای، مهاجرت، حقوق بشر و دموکراسی را تشدید می‌کند. به ادعای نویسنده افزایش جمعیت مسلمانان به جنگ‌های کوچک بسیاری در سرتاسر اوراسیا منجر شده است و ظهور چین می‌تواند به جنگ تمدن‌های جهانی منجر شود. هانتینگتون راهبردی را برای غرب ارائه می‌کند تا فرهنگ منحصربه‌فرد خود را حفظ کند و بر نیاز مردم در همه‌جا به یادگیری همزیستی در یک جهان پیچیده و چندقطبی تأکید می‌کند.
این کتاب با عنوان «نظریه برخورد تمدنها: هانتینگتون و منتقدانش» با ترجمه مجتبی امیری وحید از سوی اداره نشر وزارت امور خارجه به فارسی منتشر شده است.
نظر شما