به گزارش خبرنگار مهر، "آژانس شیشه ای" فیلمی نمونه وار نه تنها در کارنامه ابراهیم حاتمی کیا بلکه در سینمای دفاع مقدس است. این فیلم می تواند به نوعی مدخلی مناسب برای گشودن پرونده فیلم های شاخص دفاع مقدسی در آستانه هفته دفاع مقدس محسوب شود.
هر چند بسیاری تلاش کردند اهمیت و تأثیرگذاری فیلم را زیر سایه شباهت آن به فیلم شاخص سیدنی لومت، "بعد از ظهر سگی" پنهان کنند، ولی شاخصه های ذاتی "آژانس شیشه‌ای" خیلی زود این وجه را کمرنگ و آن را به عنوان اثری اصیل و مستقل در سینمای دفاع مقدس ثبت کرد. هر چند عنوان سینمای معترض دفاع مقدس برای این گروه از فیلم ها که پس از پایان جنگ تحمیلی ساخته شدند، عنوان بهتر و گویاتر است.
ابراهیم حاتمی کیا با جهشی بلند از فیلم "از کرخه تا راین" که آن فیلم هم با نگاه پس از جنگ ساخته شد به "آژانس شیشه‌ای" رسید. فیلمی که با محور قرار دادن یک گروگانگیری نمایشی بیش از هر چیز تلاش می کند موضع اقشار مختلف جامعه امروز را در برابر قهرمانان گذشته برجسته کند.
دیدگاهی انتقادی که با انتخاب لوکیشن محدود آژانس به عنوان برشی از اجتماع، نمایندگان طبقات مختلف و طرح مواضع آنها و در نهایت قرار دادن دیدگاه نظامی امروز در مقابل تفکر خودجوش بسیجی قدیم به نوعی قهرمان تنهای خود را در اقلیت به مقابله با یک اکثریت فرامی خواند.
حاج کاظم "آژانس ..." را باید قهرمان نمونه وار از دوران پس از جنگ قلمداد کرد که هنوز پایبند آرمان های رسوب کرده درون خود است. قهرمانی که مناسبات جامعه پس از جنگ را برنمی تابد و وقتی همراهی پیدا نمی کند به تنهایی سر به اعتراض برمی دارد.
حاتمی کیا در این فیلم و برخی دیگر از آثارش توجه خاصی به تلفیق رئالیسم و نمادپردازی نشان داده و "موج مرده"، "روبان قرمز"، "ارتفاع پست"، "به نام پدر" و ... با شدت و ضعف حاصل این رویکرد از سوی وی هستند. اما در این میان باید "آژانس شیشه‌ای" را متعادلترین اثر او در این تلفیق محسوب کرد. او در این فیلم تلاش کرده در عین نمادپردازی و بسط دادن مضامین پرداخته شده، نشانی های مستقیم به جهان رئال و مناسبات زمان حال بدهد.
به این ترتیب علاوه بر اینکه فیلم به عنوان بیانیه ای سیاسی انسانی در مقطع خاصی از ایران تلقی می شود پس از گذشت 10 سال از زمان ساخت آن می توان ادعا کرد اثری تاریخ مصرف دار نیست و در هر برهه می توان از دیدنش لذت برد و تحت تأثیرش قرار گرفت و در عین حال موضوعی ملموس از جنس زمان را در آن بازشناسایی کرد.
شاید این وجه بیشتر به وجه بازنمایی و موازنه قدرت در هسته اصلی فیلم بازگردد. حاج کاظم وارد بازی ناخواسته ای می شود که به موازنه ای نابرابر می ماند و حتی وقتی عباس به او می پیوندد همچنان اقلیت کوچک آنها که به زور اسلحه به پاخاسته در مقابل جمعیتی که گروگان آنها شده اند، غریب می نماید.
هنگامی که یک بسیجی به اقلیت حاج کاظم و عباس اضافه می شود در مقابل مأمور نیروی انتظامی و باقی مأموران به جمع اکثریت می پیوندند و نهایتاً به نابرابری این موازنه قدرت و در واقع ناکامی این بازی ناخواسته می انجامد. تنهایی حاج کاظم و عباس در هواپیما در حالی که در وضعیتی نامتعادل بر فراز آسمان در پرواز هستند و مرگ عباس، پایانی است محتوم بر بیهودگی همه آنچه پرداخته شده و یک کات به هر آنچه فیلم در روند نابرابر خود قصد به نتیجه رساندن آن را داشته است.
روند نابرابر یا همان موازنه قدرت در فیلم "آژانس شیشه ای" بیشتر از این جهت اهمیت پیدا می کند که موقعیت حاج کاظم در برابر اکثریت به گونه ای طراحی شده که همذات پنداری مخاطب را با وجود در دست بودن نماد قدرت (اسلحه) به سوی خود جلب می کند و این پرداخت هنرمندانه بیش از هر چیز از نگاه فیلمساز در همان برهه زمانی وارد فیلم شده است.
حاتمی کیا در مستندی که درباره پشت صحنه این فیلم ساخته شده عنوان کرد که حاج کاظم بیش از هر چیز برآمده از موقعیت خود او در آن زمان است. پسزدگی از سوی مردم و اجتماعی که زمانی برای حفظ آنها از همه چیز خود گذشته و شکافی که حاصل این حضور نداشتن است. فیلمساز تلاش کرده در فیلم این وجه از شکاف بین آدم های زمان جنگ و دیگران را به حریم داخل خانه هم تسری دهد و با فاصله ای که بین حاج کاظم و پسر نوجوان او ایجاد می کند، به نوعی عمق نمادین عوارض و تبعات جنگ را به خانه و خانواده بکشاند.
هیچ کجا امن نیست و قهرمانی که حتی در خانه نه با کلام بلکه با نگاه سرزنش می شود، مگر جز به زور اسلحه می تواند گوش شنوایی برای شنیدن واگویه هایش پیدا کند؟ اینجاست که فاطمه مفهوم امنیت و آرامش و تنها پناهگاه را پیدا می کند و چفیه ای که می فرستد حاج کاظم را به درستی رویکردی که در پیش گرفته مطمئن می کند (فاطمه ...)
"آژانس شیشه ای" در شانزدهمین جشنواره فیلم فجر در سال 76 موفق شد سیمرغ بلورین بهترین فیلم، فیلمنامه و کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول و دوم مرد برای پرویز پرستویی و رضا کیانیان، بهترین بازیگر نقش دوم زن و مرد برای بیتا بادران و حبیب رضایی، بهترین موسیقی متن و بهترین تدوین را به دست آورد.
همچنین در هفتمین جشنواره فیلم دفاع مقدس در سال 77 موفق به دریافت جایزه بهترین تهیه کننده، فیلمنامه نویس، کارگردان و بازیگر نقش اول مرد شد. این فیلم در دومین جشن خانه سینما در سال 77 هم جوایز بهترین بازیگر نقش اول مرد و کارگردانی را به دست آورد.
نظر شما