کدام کشورها بیشترین «هم تالیفی» را با پژوهشگران ایرانی دارند

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از جهاددانشگاهی، فاطمه عظیم زاده رئیس مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی(SID) تعداد مقالات نمایه شده در این پایگاه را ۱.۰۰۷.۳۴۳ عنوان کرد و گفت: از این تعداد ۸۴۳.۳۳۷ مقاله فارسی و انگلیسی در بانک نشریات، تعداد ۱۴۵.۴۴۳ مقاله فارسی و انگلیسی در بانک همایش‌ها و تعداد ۱۸.۵۶۳ مقاله در بانک طرح‌های پژوهشی نمایه شده است.

وی در رابطه با خدمات این مرکز جهاددانشگاهی به پژوهشگران و مخاطبان اظهار کرد: مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID) همگام با آخرین پیشرفت‌های علمی، با اهمیت دادن به نقش مدیریت دانش ملی و حفظ میراث علمی کشور و انتقال آن به نسل‌های آینده، با دو ویژگی "جامعیت و روزآمدی" به‌عنوان تنها بانک اطلاعات علمی با دسترسی آزاد (Open Access) در کشور به نشانی www.SID.ir فعالیت می‌کند و خدمات خود را از طریق بانک‌های نشریات علمی، مجامع علمی و طرح‌های پژوهشی در کنار سایر خدمات به مخاطبان ارائه می‌دهد.

عظیم زاده هدف مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی را ترویج و اشاعه اطلاعات علمی، گسترش و ارتقا خدمات اطلاع‌رسانی به محققان، سرعت بخشیدن به کاوش‌های علمی و دستیابی آسان محققان به آخرین منابع اطلاعاتی منتشرشده در نشریات و دستاوردهای پژوهشی و نهایتاً افزایش اثربخشی تحقیقات در کشور دانست.

وی در پاسخ به این سوال که خروجی‌های این مرکز در چه حوزه‌هایی قابل استفاده است، گفت: دستاوردهای این مرکز هم در بخش بانک‌های اطلاعاتی که به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار دارد و هم در سایر بخش‌های خدمات تخصصی در تمامی حوزه‌های علمی قابل استفاده است.

رئیس مرکز اطلاعات جهاد دانشگاهی در رابطه با ارائه گزارشی تحت عنوان "تجزیه‌وتحلیل مدارک علمی جهاد دانشگاهی در پایگاه استنادی اسکوپوس" توسط مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی SID گفت: این گزارش بر اساس مقالاتی که با نام سازمانی Acecr در پایگاه اسکوپوس نمایه شده و بازه انتشار آن از ۲۰۰۳ تاکنون است.

دلیل انتخاب مبدأ در سال ۲۰۰۳ آن است که در آن سال به‌صورت رسمی مقرر شد در حوزه بین‌الملل جهاد دانشگاهی با عنوان Academic Center for Education, Culture and Research که به صورت مخفف Acecr نامیده می‌شد، معرفی گردد. لازم به ذکر است در برخی تحلیل‌ها بازه زمانی ۱۰ سال اخیر لحاظ شده است.

وی با اشاره به مشارکت جهاد دانشگاهی در انتشار مدارک علمی کشور، اظهار کرد: میزان مدارک علمی منتشر شده توسط جهاد دانشگاهی از نظر کمی نرخ رشدی بهتری را نسبت به نرخ رشد کشور داشته است. میانگین انتشار مدارک علمی جهاد دانشگاهی از کل کشور در بازه زمانی ده‌ساله برابر با ۰.۹۳ است؛ که در صورت در نظر گرفتن سایر نام‌های سازمانی جهاد دانشگاهی این عدد به بیش از یک درصد می‌رسد، در ضمن با محدود کردن نام سازمانی به Acecr از سال ۲۰۱۷ به بعد سهم مشارکت جهاد دانشگاهی از علم ایران به بیش از یک درصد رسیده است. بیشترین درصد مشارکت جهاد دانشگاهی در علم ایران مربوط به سال ۲۰۱۸ با مقدار ۱۳/۱ درصد و کمترین آن مربوط به سال ۲۰۱۱ با مقدار ۶۶/۰ درصد است. درصد مشارکت نیز به این شکل محاسبه می‌شود: تعداد مدارک علمی منتشر شده جهاد دانشگاهی در سال بر تعداد مدارک علمی منتشر شده ایران در همان سال است که حاصل آن در صد ضرب می‌شود.

نرخ رشد مدارک جهاد دانشگاهی ۵ واحد بالاتر از کشور

وی افزود: با توجه به گستره سازمانی و تعداد اعضای هیأت علمی این مجموعه به نسبت مجموع مراکز علمی کشور سهم خوبی از فعالیت‌های علمی کشور در اختیار این مجموعه است. میانگین نرخ رشد تعداد مدارک علمی جهاد دانشگاهی از ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱، برابر با ۱۲.۵۲ درصد و برای ایران برابر با ۶.۸۸ درصد است. به‌عبارت‌دیگر نرخ رشد مدارک جهاد دانشگاهی ۵ واحد بالاتر از کشور است.

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه میزان استنادات دریافتی توسط مدارک علمی نشان‌دهنده اقبال سایر پژوهشگران به این مدارک است جایگاه و وضعیت مدارک علمی جهاد دانشگاهی در این خصوص چگونه است؟ گفت: برای پاسخ به این سوال بهتر است وضعیت استناد به مدارک جهاد دانشگاهی در مقایسه با کشور را در بازه ۱۰ ساله ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ در حوزه‌های تخصصی مختلف ببینیم؛ در حوزه مهندسی، میانگین استنادات جهاد دانشگاهی ۱۶.۵۳ و ایران ۱۲.۸۵ در حوزه کشاورزی و علوم زیستی جهاد دانشگاهی ۱۶.۲۲ و ایران ۱۰.۸۸ در حوزه پزشکی جهاد دانشگاهی ۱۳.۵۲ و کشور ۱۰.۸۴ در حوزه علوم اجتماعی جهاد دانشگاهی ۱۰.۶۷ و کشور ۶.۶۶ و در حوزه هنر و علوم انسانی جهاد دانشگاهی ۱.۴۲ و ایران ۵.۸۷ بر این اساس، بیشترین میزان اختلاف استناد به هر مدرک علمی جهاد دانشگاهی با ایران در حوزه موضوعی کشاورزی و علوم زیستی با مقدار ۳۴/۵ است.

علاوه بر این، بدترین عملکرد جهاد دانشگاهی در حوزه موضوعی هنر و علوم انسانی است که البته با توجه به ماهیت فعالیت‌های پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌های جهاد دانشگاهی امری طبیعی تلقی می‌شود.

وی ادامه داد: داده‌های اسکوپوس که ذیل ۴ موضوع اساسی علوم اجتماعی، علوم فیزیک، علوم سلامت و علوم زیستی قرار می‌گیرند به ۲۷ دسته اصلی و ۳۱۳ دسته موضوعی فرعی تقسیم می‌شوند. ۱۰ حوزه موضوعی که بیشترین تعداد مدارک علمی جهاد دانشگاهی به آن‌ها اختصاص دارد، به ترتیب مربوط به حوزه‌های موضوعی پزشکی، بیوشیمی، ژنتیک و زیست‌شناسی مولکولی و داروشناسی، سم‌شناسی و داروسازی هستند. هر مدرک علمی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس، ممکن است بیش از یک برچسب موضوعی دریافت کند و مرتبط با چند حوزه موضوعی باشد. برای مثال یک مقاله پزشکی ممکن است هم برچسب موضوع پزشکی و هم فارماکولوژی را به خود اختصاص دهد. همچنین در میان ۱۰ منبعی که بیش‌ترین سهم را از انتشار مدارک علمی بر عهده داشته‌اند، نام شش نشریه ایرانی وجود دارد که چهار مجله آن درون‌سازمانی (وابسته به جهاددانشگاهی) است؛ که این نکته می‌تواند قابل تأمل باشد. دردرازمدت این روند باعث کاهش تعامل علمی جهاد می‌شود همچنین نویسندگان این مقالات در صورت انتشار مقاله در سایر نشریات می‌توانند از امتیازات بیش‌تری بهره‌مند شوند.

کشورهایی که بیشترین همکاری را با پژوهشگران ایرانی دارند

عظیم زاده در رابطه روند همکاری علمی محققان با سایر کشورها و موضوعات مورد علاقه پژوهشگران جهاد دانشگاهی گفت: بیشترین میزان هم تألیفی بین‌المللی پژوهشگران جهاد دانشگاهی به ترتیب با کشورهای آمریکا، آلمان و کانادا بوده است. علاوه بر این پژوهشگران جهاد دانشگاهی کشورهای کره جنوبی، روسیه، ترکیه، هند و چین به ترتیب کشورهایی هستند که به‌تازگی با پژوهشگران جهاد دانشگاهی مشارکت داشته‌اند. در حالی‌که آمریکا، کانادا و انگلیس به ترتیب کشورهایی هستند که با پژوهشگران ایرانی بیشترین میزان هم تألیفی را داشته‌اند. همچنین بررسی کلمات کلیدی به کار رفته در مقالات نشان می‌دهد؛ breast cancer, Iran، infertility، apoptosis و oxidative stress به ترتیب پرتکرارترین کلمات کلیدی به‌کار رفته در مدارک علمی جهاد دانشگاهی هستند. این کلمات کلیدی نشان می‌دهد که مدارک علمی جهاد دانشگاهی بیشتر بر موضوعات سرطان پستان، ناباروری و علوم سلولی متمرکز هستند.

وی در پایان با اشاره به محققان شاخص جهاد دانشگاهی اظهار کرد: دکتر منتظری از مرکز تحقیقات سنجش سلامت در حوزه‌های موضوعی علوم سلامت و علوم اجتماعی و دکتر بهاروند از پژوهشگاه رویان در حوزه‌های موضوعی علوم فیزیک و علوم زیستی، محققان برتر جهاد دانشگاهی براساس ۴ حوزه موضوعی اساسی پایگاه اسکوپوس هستند. این دو محقق بالاترین تعداد انتشارات علمی و بیشترین شاخص هرش را به خود اختصاص داده‌اند دکتر بهاروند با شاخص هرش ۵۴ و دکتر منتظری با شاخص هرش ۵۱ پژوهشگران شاخص جهاد دانشگاهی هستند.