تخریب خانه «اقبالیان»، تکرار یک اشتباه آشنا

به گزارش خبرنگار مهر، پس از تخریب پر سر و صدای خانه‌های تاریخی کبابیان در سال ۹۶، تخریب مدرسه تاریخی ظفر، خانه دکتر شیری و حالا خانه ثبت ملی شده اقبالیان نشان از بی‌توجهی به حفظ بناهای واجد ارزش در شهر تاریخی همدان دارد.

در حالی‌که در همه جای دنیا ارزش زیادی برای آثار تاریخی قائل هستند و حتی به تاریخ‌سازی روی آورده‌اند در شهری که عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران را یدک می‌کشد خانه‌های تاریخی و حتی ثبت ملی تخریب می‌شوند و آب از آب تکان نمی‌خورد.

روز گذشته با وجود هشدارهایی که دوستداران میراث‌فرهنگی از قبل داده بودند، آخرین ضربه بر پیکر نیمه‌جان اقبالیان فرود آمد و این خانه ثبت ملی که از مدت‌ها پیش توسط مالکان در حال تخریب بود برای همیشه از صفحه روزگار محو شد.

خانه اقبالیان (حوائجی) با قدمت نزدیک به ۶۰ سال یک اثر معماری پیش‌رو و مدرن در همدان معرفی می‌شد. این بنا ترکیباتی بسیار مدرن داشت، پروفیل‌های فلزی اکسپوز با رنگ‌های شاخص، صفحات بزرگ سفید، کنسول‌های چشمگیر، تراس‌هایی با سقف گشوده به آسمان و متریال‌های سنگی و آجری، ترکیباتی از ویلا ساوا، خانه آبشار و خانه شرودر را به ذهن انسان متبادر می‌ساخت. زنده‌یاد نیامی در این اثر هنری فاخر همزمان ما را به درون باغ در بام‌های لوکوربوزیه، کنسول‌ها و ترکیبات حجمی فرانک لوید رایت و چیدمان‌های رنگی ریتولد به پرواز درمی‌آورد و هنرمندانه یک اثر بی‌بدیل را به نمایش می‌گذاشت.

سال قبل، پرویز پرستویی و امیرشهاب رضویان، بازیگر و کارگردان همدانی و ۱۱۰ هنرمند، دوستداران میراث فرهنگی و جمعی از معماران ایرانی در نامه‌ای درخواست جلوگیری از تخریب خانه «اقبالیان» را داشتند.

در قسمتی از این نامه آمده بود «ما امضاءکنندگان این نامه از شما درخواست داریم اداره میراث فرهنگی به هنر معاصر توجه ویژه داشته باشد چراکه آثار هنرمندان بزرگی مانند مهندس هوشنگ سیحون، مهندس محسن فروغی، مهندس محمود نیامی، مهندس ضیاالدین جاوید، مهندس محمد قهوه‌ای و مهندس علیرضا مددی مانند شخصیت هنری آنان تکرارناشدنی است و هیچ معمار متعهدی راضی به نابودی این سرمایه‌های هنری و فرهنگی نیست.»

سال گذشته، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری، مالی و گردشگری شورای اسلامی شهر همدان در گفتگو با خبرنگار مهر، با تأکید بر اینکه مالکان خانه «اقبالیان» باید بنا را حفظ کنند، گفته بود دستگاه قضا باید نسبت به تخریب این بنا حساسیت نشان دهد و میراث فرهنگی نیز به عنوان متولی موظف است بنا را حفظ کند.

حمید بادامی‌نجات با اشاره به اینکه خانه اقبالیان بنایی است که توسط مرجع رسمی به ثبت ملی رسیده است، افزود: این بنا واجد ارزش تاریخی است اما مالکان بدون توجه به این موضوع اقدام به تخریب آن کرده‌اند.

با اینکه بر اساس قانون، مالکان خانه اقبالیان اجازه نداشتند بنای ثبتی را تخریب کنند و با وجود مصوبات قانونی و مکاتبات میراث فرهنگی، شهرداری و پلمب خانه، مالکان از مدت‌ها قبل اقدام به تخریب تدریجی بنا کردند و در نهایت روز قبل خانه اقبالیان به طور کامل تخریب شد.

ناگفته نماند که تخریب بناهای واجد ارزش در شهر همدان سال‌هاست که با بهانه رفع خطر و به همت شهرداری در حال انجام است! در حالی که با توجه به محدودیت‌های مالی میراث‌فرهنگی، مدیریت شهری باید پیشگام حفظ بناهای تاریخی در شهر باشد.

از طرفی پس از تخریب، موضوع پیگیری‌های قانونی از سوی مراجع زیربط مطرح می‌شود در صورتی که اگر عزمی بر حفظ اینگونه بناها وجود داشت تخریب نمی‌شدند. علاوه بر این دوستداران میراث‌فرهنگی همدان علاقمندند نتایج پیگیری‌های قانونی تخریب خانه‌های کبابیان و ساخت عین به عین آنها، تخریب خانه دکتر شیری و مدرسه ظفر را بدانند.

عامل یا عاملان تخریب ملک اقبالیان تحت پیگرد قرار می‌گیرند

پس از تخریب این بنای واجد ارزش، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان، گفت: متأسفانه در شب ۱۵ اسفند، ملک واجد ارزش اقبالیان واقع در خیابان جهان نما، توسط مالک یا مالکین مورد تخریب شبانه قرار گرفت که جهت بررسی موضوع و جلوگیری از خطرهای احتمالی تخریب این بنا، با اعزام نیروهای یگان حفاظت و نیروهای فنی در جهت رفع خطر برای عابرین و ساکنان منطقه به محل اعزام شدند.

محسن معصوم‌علیزاده افزود: با همکاری واحد حوادث شهری شهرداری همدان با اعزام بیل مکانیکی عملیات رفع خطر از بالکن کاملاً تخریب شده و دیوار بیرونی ملک که احتمال ریزش فراوان داشت انجام شد که این عملیات بمنظور جلوگیری از خطرات جانی برای عابرین در پی سقوط دیوار صورت پذیرفت.

وی ادامه داد: بنای اقبالیان به دلیل معماری منحصر بفرد و در پی درخواست فعالان میراث‌فرهنگی در سال ۱۴۰۰ در فهرست بناهای واجد ارزش میراث‌فرهنگی ثبت و به مالکان نیز ابلاغ شده است.

معصوم علیزاده گفت: برای این تخلف محرز توسط واحد حقوقی اداره کل پرونده حقوقی تشکیل شده و باید گفت تخریب بناهای واجد ارزش و ثبت آثار ملی جرم بوده و با متخلفین قطعاً برخورد و نسبت به پیگیری قانونی اقدام خواهد شد.