علامه قزوینی تفکیکی نیست تحقیقی است

به گزارش خبرنگار مهر، عصر امروز در نشست بررسی کتاب «کشف الغطاء» که در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد، دکتر سید محمد حکاک، نویسنده و پژوهشگر حکمت و فلسفه اسلامی به معرفی ابعاد این کتاب و جایگاه آن در میان سایر آثار اخلاقی در حوزه تمدن اسلامی پرداخت.

دکتر حکاک سخن خود را با اشاره به ریشه‌های بحث فلسفه اخلاق در یونان باستان آغاز کرد و گفت: افلاطون در کتاب "جمهوری" دربحث از عدالت برای نمایان‌تر شدن بحث از جامعه شروع می‌کند و به مطالبی اشاره می‌کند که بعد از او تا به امروز هر چه در اخلاق گفته شده است، بسط همین سخن بوده است.

وی اظهار داشت: افلاطون از زبان سقراط می گوید: «جامعه خوب جامعه‌ای است که در آن هر فرد یک پیشه داشته باشد مناسب با استعدادش» این سخن یادآور همان حکم مشهور «العدل یضع الاشیاء مواضعها» است. او همچنین بعد از این سخن، می‌گوید جامعه خوب جامعه‌ای است که درآن دانایی، شجاعت، عفت و عدالت باشد که دانایی مربوط به طبقه زمامداران است، شجاعت از آن سپاهیان و عفت به معنای اتفاق نظر همه طبقات بر رهبری خردمندان در میان همه جامعه است.

دکتر حکاک افزود: از دید افلاطون عدالت چیزی مازاد بر این سه نیست و این سه که بود عدالت هم هست. یعنی جامعه دانای عفیف و شجاع، عادل نیز هست. افلاطون از همین بحث وارد بحث از انسان می‌شود و می‌افزاید در انسان نیز باید هر یک از قوا دراعتدال باشد،عقل اعتدالش به حکمت است، غضب به شجاعت و شهوت به عفت. بعد از افلاطون هم ارسطو را داریم که به سخنان او نظریه حد وسط را می‌افزاید که البته این سخن هم به نحو پنهانی در بیان اعتدال افلاطونی هست.

وی سپس به بیان ورود فلسفه اخلاق به جهان اسلام پرداخت و گفت: سنت اخلاقی فلسفی در دنیای اسلام تماماً مدیون همین سخنان افلاطون و ارسطوست و هر چه هست بسط همین سخنان به همراه درک هوشمندانه آنهاست.

وی گفت: از مهمترین و اولین کتابهایی که در زمینه اخلاق در تمدن اسلامی نگاشته شده است، «تهذیب الاخلاق» اثر ابن مسکویه است که کتاب "اخلاق ناصری" اثر خواجه نصیر الدین طوسی ترجمه آن است که خواجه نصیر به آن فصلهای تدبیر منزل و سیاست مدن را افزوده است. محجه البیضا اثر ملامحسن فیض کاشانی کتاب دیگری در این زمینه است.

دکتر حکاک به آثار اخلاقی در عصر نزدیک به ما اشاره کرد و گفت: جامع السعادات اثر ملامهدی نراقی از معاصران ملامحمد حسن قزوینی از آثار مهم اخلاقی در عصر حاضر است که بعد از او فرزندش ملااحمد نراقی آن را خلاصه و به فارسی ترجمه کرد و نام معراج السعاده را بر آن گذاشت.

وی سپس به شرح دلیل نگارش کتاب «کشف الغطا» پرداخت و گفت: علامه قزوینی در مقدمه کتاب تأکید می‌کند که ملامهدی نراقی کتاب جامع السعادات را نزد او آورده است و او جهت انتخاب و تفسیر آن دست به نگارش کتاب کشف الغطا می‌زند. کتاب ده باب دارد که با بحثی درباب محبت الهی خاتمه می‌یابد.

دکتر حکاک سپس به معرفی ویژگی‌های کتاب پرداخت و گفت: کتاب سبکی بسیار استوار دارد و کاملاً معلوم است که نویسنده حکیم است و اهل عرفان و معارف است، ملامحمد حسن تفکیکی نیست بلکه تحقیقی است. او همچنین فردی ادیب است و هر اصحاب و رجال تاریخی همه ادب او را ستایش می‌کنند.

وی در پایان به اهمیت بحث عدالت از نگاه ملامحمد حسن تأکید کرد و گفت: به نظر می‌رسد می‌توان در مورد او به تفکیک میان عدالت به معنای عام و عدالت به معنای خاص قایل شد، عدالت به معنای خاص همان اعتدال در رفتار با غیر است که این غیر هم می‌تواند هم خدا و هم انسان باشد و عدالت به معنای عام همان عدالت افلاطونی است که شامل همه رفتارهای انسان در رابطه با خود و غیر می‌شود.