خبرگزاری مهر - گروه سیاسی : می توان به روشنی حدس زد که تجربه مدیریت کلان و فراگیر دکتر محمدباقر قالیباف در نیروی انتظامی در سالهای (84-1379)، دست و پنجه نرم کردن نزدیک با چالشها مفهوم "دولت مرکزی" و "کارآمدی" جرقه اولیه نگارش کتاب "حکومت محلی؛ استراتژی توزیع فضایی قدرت سیاسی در ایران" بوده است.
دکتر قالیباف در حاشیه جلسه ای آکادمیک که یک ماه قبل از انتشار کتاب فوق با عنوان حکومتهای محلی در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شده بود به تجربه ای جالب اشاره کرد.
قالیباف گفت : " در زمانی که فرماندهی نیروی انتظامی بودم برخلاف شیوه مألوف یک شهروند اهل سنت را به سمت فرماندهی انتظامی یک شهر سنی نشین منصوب کردم که شاخصهای امنیتی بلافاصله رشد قابل توجهی پیدا کرد".
مولف ، کتاب را در 5 فصل با عناوین " بررسی مفاهیم دولت، حکومت و حاکمیت، سازمان و ساختار حکومت محلی یا استراتژی توزیع فضایی قدرت،تمرکز زدایی در چارچوب تقویت حکومت محلی، تجارب حکومت محلی در جهان، استقرار دولت مدرن و فرایند تمرکز و عدم تمرکز در ایران" تدوین کرده است.
از مطالعه فهرست وار فصول کتاب می توان دریافت که دغدغه اصلی نویسنده رفع سوء تفاهمات تاریخی در خصوص مفهوم " حکومت محلی" و اختلاط مفهومی آن با سوء برداشتهایی چون "تجزیه طلبی" و تاکید بر این واقعیت است که در شرایط اقلیمی-سیاسی ایران، کلید "کارآمدی" نظام سیاسی، تمرکززدایی و تشکیل حکومتهای محلی با اختیارات مناسب است.
در پیشگفتار کتاب که توسط انتشارات امیرکبیر روانه بازار نشر کشور شده است، در تعریف حکومت محلی می خوانیم : "حکومت محلی موضوعی میان رشته ای است که از رشته های علمی متعددی نظیر علوم سیاسی، حقوق، مدیریت، اقتصاد، علوم اجتماعی و جغرافیا بهره برده است".
در فصل اول کتاب در مورد محاسن حکومت فدرال که ترجمان غربی مفهوم حکومت محلی است، می خوانیم : " در سیستم فدرال بعضی اوقات واحدهای ارضی به منزله لابراتواری هستند که بعضی از برنامه های دولتی قبلا در آن به مرحله آزمایش گذاشته می شود تا چنانچه نتیجه آن رضایتبخش باشد آن را در تمام مملکت به مرحله اجرا بگذارند. در آمریکا بودجه قوه مجریه، پرداخت حقوق زمان بیکاری و تضمین برای سپرده های بانکی از جمله برنامه هایی بود که قبلا در بعضی از ایالات اجرا شده و سپس حکومت مرکزی آن را اتخاذ و در تمام کشور اجرا کرده است".
در صفحه 172 کتاب شرایط لازم برای اجرای طرحهای تمرکززدایی چنین توصیف و فهرست بندی شده است : " تعیین حدود مطلوب تمرکززدایی، ارزیابی امکانات منطقه ای و محلی، تعیین پشتوانه سیاسی، برآورد امکانات کارگزاریهای مرکزی برای حمایت مالی و فنی، مروری بر محدودیتهای محیطی، ترسیم حدود امکانپذیر تمرکززدایی،طراحی طرحهای خاص تمرکززدایی، شناسایی مراحل و رویه های اجرا، بسیج حمایتها، ایجاد پیوندهایی برای هماهنگی و مساعدت؛ نشخص کردن رویه ها نظارت و ارزشیابی".
نویسنده بعد از بررسیهای تئوریک پیرامون مفهوم حکومت محلی به تشریح تجربه عملی این مفهوم در ایران و جهان پرداخته است.
در فصل انتهایی کتاب الگوی حکومتهای محلی در انگلستان، هند، آمریکا، پاکستان،ترکیه،مالزی بررسی و تحلیل شده است.
در توصیف مدل فرانسوی الگوی حکومت محلی "غالب بودن قوه مجریه و پیرو بودن قوه مقننه" به عنوان یکی از ویژگیهای اصلی آمده است در حالی که در توصیف مدل آمریکایی حکومت محلی ویژگیهایی چون" تمرکز زدایی افراطی، تنوع حکومت محلی و حیطه گسترده وظایف حکومت محلی" ذکر شده است(ص 182).
از دوره سلطنت رضاشاه (1320-1304) به عنوان "آغاز تمرکزگرایی نوبن" یاد شده است. در این بخش می خوانیم : " ارتش و نیروهای نظامی و امنیتی نخستین ابزار حکومت اقتدارگرای عصر رضاشاهی بود، لکن تنها پایه این حکومت محسوب نمی شد، ارتش، بوروکراسی و دربار سه پایه حاکمیت رضا شاه را تشکیل می دهد، مرکزیت گرایی به عنوان مشی حکومتی رضاشاه با هدف تحکیم اقتدار حکومت اعمال می شد".
آفات و پیامدهای تمرکزگرایی در دوره محمدرضا شاه چنین توصیف شده است : " پس از اوایل دهه 1340 نخست وزیر صرفا از سوی شاه برگزیده می شد و این خلاف حقی بود که قانون اساسی به وی می داد، از این رو نخست وزیر و کابینه وی به صورت ابزارهای مستقیم اجرای تصمیم شاه درمی آمدند و نه کانونهای مستقل قدرت و اساسا تفکیک قوا معنایی پیدا نمی کرد(ص 228) ".
مطالعه کتاب " حکومت محلی یا استراتژی توزیع فضایی قدرت سیاسی ایران" می تواند برای دانشجویان علوم سیاسی، مدیریت و پژوهشگران این عرصه سودمند باشد.
نظر شما