به گزارش خبرنگار مهر، نشست هماندیشی با محوریت بررسی «مسئله کاغذ» روز شنبه ۲۹ آذرماه به همت مجمع ناشران انقلاب اسلامی برگزار شد. این نشست با حضور جمعی از کارشناسان، ناشران، تولیدکنندگان، مسئولان و مدیران حوزه نشر، در سالن جلسات مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد و به بررسی چالشها و راهکارهای مرتبط با وضعیت کاغذ در کشور اختصاص داشت.
میثم نیلی، مدیرعامل مجمع ناشران انقلاب اسلامی، در ابتدای این نشست با اشاره به ساختار و ترکیب حاضران، اظهار کرد: این جلسه دارای اضلاع متعددی است که یکی از مهمترین آنها، بخش مدیریتی کشور بهویژه مدیران دولتی فعال در حوزه فرهنگ به شمار میرود. نمایندگانی از دولت سیزدهم به ریاست شهید آیتالله رئیسی و همچنین دولت چهاردهم در این نشست حضور دارند.
نیلی در ادامه با اشاره به حضور نهادهای نظارتی افزود: از دیگر اضلاع این نشست، دستگاههای رسمی نظارتی کشور هستند که نمایندگانی از مجلس شورای اسلامی، قوه قضائیه و سازمان بازرسی کل کشور در این جلسه حضور یافتهاند.
مدیرعامل مجمع ناشران انقلاب اسلامی همچنین ناشران و تشکلهای مصرفکننده کاغذ را از اضلاع مهم این نشست دانست و گفت: ناشران بهعنوان مصرفکنندگان اصلی کاغذ، بهصورت مستقیم با مسائل این حوزه مواجهاند و نقش مؤثری در طرح دقیق مشکلات و ارائه راهکارهای عملی دارند.
وی در پایان با تأکید بر رویکرد مسئلهمحور این نشست تصریح کرد: هدف از برگزاری این جلسه، ایجاد همفکری میان اضلاع مختلف و دستیابی به راهحلهایی است که بتواند در کوتاهمدت به نتایج ملموس، چه در حوزه ساماندهی بازار کاغذ و چه در زمینه کنترل و تثبیت قیمتها، منجر شود.
در ادامه این نشست، یاسر احمدوند، معاون فرهنگی پیشین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با پذیرش مسئولیت اداره جلسه و با اشاره به جایگاه راهبردی مسئله کاغذ در زنجیره نشر، اظهار کرد: موضوعی که امروز درباره آن گفتوگو میکنیم، از مسائل تعیینکننده حوزه نشر است و هدف از این نشست، دستیابی به پیشنهادهایی کاربردی است که بتواند در شرایط موجود، مبنای تصمیمسازی و اقدام مؤثر دولت قرار گیرد.
احمدوند با تشریح وضعیت فعلی بازار کاغذ گفت: روند افزایشی قیمتها، محدود بودن عرضه و دشواری دسترسی ناشران به کاغذ، شرایطی را ایجاد کرده که امکان برنامهریزی پایدار را برای فعالان نشر با مشکل مواجه کرده است. در کنار این موضوع، تولید داخلی کاغذ نیز با محدودیتهایی روبهروست و همین مجموعه عوامل، ضرورت اتخاذ تدابیر جدی را دوچندان میکند.
وی با اشاره به آمار تولید کتاب در کشور افزود: سالانه هزاران عنوان کتاب با تیراژی قابل توجه در کشور منتشر میشود و این حجم از تولید، نیاز مستمر و گستردهای به کاغذ دارد. در چنین شرایطی، این سؤال مطرح است که مسیر تأمین این نیاز چگونه باید طراحی شود و چه سازوکارهایی برای تقویت تولید داخلی، مدیریت واردات و ساماندهی بازار لازم است.
معاون فرهنگی دولت سیزدهم در ادامه تأکید کرد: حل مسئله کاغذ بدون تعیین دقیق وظایف بخشهای مختلف امکانپذیر نیست و لازم است نقش دولت، نهادهای عمومی و بخش خصوصی بهصورت شفاف مشخص شود تا با تقسیم مسئولیتها، زمینه دستیابی به نتایج عملی فراهم شود.
تعلیق موقت عوارض گمرکی، راهکاری برای کاهش هزینه تولید محصولات چاپی
در ادامه این نشست، عباس جهانگیری، مدیر نشر حافظ، با اشاره به برخی دیدگاهها درباره انتقال هزینههای تولید به مصرفکننده نهایی، اظهار کرد: تجربه بازار کتاب نشان میدهد که برخلاف برخی کالاها، امکان جبران افزایش هزینهها از طریق بالا بردن قیمت کتاب وجود ندارد، چراکه با افزایش قیمت، عملاً تقاضا از بین میرود و مخاطبی برای خرید باقی نمیماند.
وی با تأکید بر ضرورت حفظ قدرت خرید مخاطبان کتاب افزود: عرضه کتاب باید متناسب با توان اقتصادی جامعه کتابخوان انجام شود و این امر بدون سیاستهای حمایتی مشخص و اثربخش در حوزه نشر امکانپذیر نیست.
مدیر نشر حافظ با اشاره به شرایط فعلی بازار کاغذ، بر لزوم اتخاذ تصمیمهای فوری و کوتاهمدت تأکید کرد و گفت: در وضعیت کنونی، لازم است ثبت سفارش کاغذ و مقوا هرچه سریعتر و با سازوکاری هدفمند از سر گرفته شود. این فرآیند باید بر اساس میزان مصرف واقعی واحدهای فعال در حوزه چاپ، نشر، بستهبندی و صنایع مرتبط و با هدف جلوگیری از توقف خطوط تولید انجام گیرد.
جهانگیری در ادامه با اشاره به محدودیت تولید داخلی تصریح کرد: تا زمانی که ظرفیت تولید داخل پاسخگوی نیاز بازار نیست، واردات کنترلشده و زماندار کاغذ و مقوا باید بدون پیچیدگیهای غیرضروری اداری امکانپذیر باشد تا از بروز التهاب در بازار جلوگیری شود.
وی کاهش هزینههای گمرکی را یکی از ابزارهای مؤثر در مدیریت قیمتها دانست و گفت: تعدیل یا تعلیق موقت حقوق ورودی و عوارض گمرکی میتواند به کاهش بهای تمامشده محصولات چاپی و بستهبندی کمک کند. این اقدام باید متناسب با شرایط فعلی و بهصورت مقطعی در نظر گرفته شود.
مدیر نشر حافظ با اشاره به جایگاه کاغذ و مقوا در زنجیره تولید صنعت نشر افزود: این اقلام بهعنوان مواد اولیه اساسی باید در اولویت تخصیص ارز قرار گیرند تا فرآیند تأمین آنها دچار وقفه نشود و چرخه تولید آسیب نبیند.
جهانگیری همچنین بر لزوم شفافسازی فرآیند توزیع تأکید کرد و گفت: ایجاد سازوکار مشخص و قابل رصد برای توزیع کاغذ و مقوا ضروری است تا این مواد مستقیماً در اختیار مصرفکنندگان واقعی قرار گیرد و زمینه برای واسطهگری، احتکار و نوسانهای غیرمنطقی قیمت از بین برود.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: همزمان با مدیریت واردات، حمایت برنامهریزیشده از تولیدکنندگان داخلی نیز باید در دستور کار قرار گیرد. تأمین پایدار مواد اولیه، بهروزرسانی تجهیزات و ارائه تسهیلات مالی میتواند در میانمدت به تقویت تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات منجر شود.
مدیر نشر حافظ در پایان پیشنهاد کرد: بهمنظور تصمیمگیری واقعبینانه و مبتنی بر شرایط میدانی، کارگروهی مشترک با حضور نمایندگان وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تشکلهای صنفی حوزه چاپ و بستهبندی و فعالان بازار کاغذ تشکیل شود تا سیاستگذاریها بر اساس نیازهای واقعی صنعت انجام گیرد.
بدون پایان انحصار، ساماندهی حوزه کاغذ ممکن نیست
در این نشست، مهدی محمدی، مدیر نشر معارف، با اشاره به سابقه پیگیریهای ناشران درباره مسئله کاغذ، گفت: موضوع کاغذ از مدتها قبل از سوی فعالان نشر مطرح بوده و پس از برگزاری برخی جلسات، جمعی از ناشران برای بررسی میدانی، از خط تولید کارخانه کاغذ مازندران بازدید کردند. در جریان این بازدید، نکات فنی متعددی مطرح شد که بخش قابل توجهی از آنها همچنان قابلیت اصلاح و پیگیری دارد.
وی با اشاره به فرآیند تولید این کارخانه افزود: در تولید کاغذ مازندران از مواد سفیدکننده استفاده میشود که هزینه نهایی محصول را افزایش میدهد، در حالی که امکان عرضه کاغذ با رنگ طبیعی کرم وجود دارد. این کاغذ پیش از افزودن مواد شیمیایی، رنگی متمایل به کرم دارد و اتفاقاً در سالهای اخیر، همین طیف رنگی با استقبال بیشتری از سوی ناشران و مخاطبان روبهرو شده است.
مدیر نشر معارف با تأکید بر اینکه مسئله اصلی کیفیت نیست، تصریح کرد: بحث ما اصلاح روند تولید است. حذف ماده سفیدکننده میتواند هم هزینهها را کاهش دهد و هم محصولی متناسب با نیاز و سلیقه بازار در اختیار ناشران قرار دهد.
محمدی در ادامه به یکی دیگر از دغدغههای ناشران اشاره کرد و گفت: موجدار شدن کاغذ از جمله مسائلی است که برخی ناشران با آن مواجهاند. این مسئله به شرایط اقلیمی محل تولید بازمیگردد؛ چراکه کاغذ در مناطق مرطوب شمال کشور تولید میشود و هنگام انتقال به مناطق خشکتر، بخشی از رطوبت خود را از دست میدهد.
وی افزود: این موضوع الزاماً نشانه ضعف کیفی نیست و در فرآیند چاپ اختلالی ایجاد نمیکند. در صورت لفافبندی و بستهبندی اصولی، فشار ایجادشده مانع خروج رطوبت میشود و مشکل موجدار شدن به حداقل میرسد. این موارد در بازدیدهای فنی نیز مطرح و تأیید شد، اما اصلاحات پیشبینیشده بهطور کامل اجرایی نشد.
مدیر نشر معارف با اشاره به رویکرد حمایتی ناشران نسبت به تولید داخلی گفت: با وجود چالشهای موجود، ناشران همچنان از کاغذ مازندران حمایت کردهاند. در مقطعی، بخش عمدهای از مصرف سالانه نشر معارف از تولیدات این کارخانه تأمین میشد؛ آن هم در دورهای که استقبال عمومی از این نوع کاغذ کمتر بود.این حمایت با هدف تقویت تولید داخلی و در راستای توصیههای کلان مقام معظم رهبری درباره حمایت از تولید انجام شد.
محمدی با اشاره به تجربه عملی استفاده از این کاغذ اظهار کرد: در دورهای که استفاده گستردهای از کاغذ مازندران داشتیم، این محصول از نظر قیمت، کیفیت چاپپذیری و شاخصهای فنی، رضایتبخش بود و بسیاری از چاپخانهها آن را تأیید میکردند. علاوه بر این، داخلی بودن تولید، یک مزیت مهم فرهنگی و اقتصادی محسوب میشد.
مدیر نشر معارف در بخش دیگری از سخنان خود به وضعیت واردات کاغذ پرداخت و گفت: امروز بازار واردات کاغذ با نوعی تمرکز و انحصار مواجه شده است. در حالی که این کاغذها با ارز ترجیحی یا نیمایی وارد کشور شدهاند، عرضه آنها بهصورت محدود و با قیمتهای بالا انجام میشود.
وی افزود: این شرایط موجب شده حتی کاغذهای وارداتی با کیفیت پایینتر، با قیمتهایی خارج از منطق بازار عرضه شوند و ناشران برای تأمین نیاز خود با مشکلات جدی روبهرو باشند.
محمدی در پایان تأکید کرد: تا زمانی که انحصار در واردات و توزیع کاغذ شکسته نشود، امکان ساماندهی این حوزه وجود نخواهد داشت. حل مسئله کاغذ، چه در بخش تولید داخلی و چه در حوزه واردات، بدون برخورد جدی با این ساختارهای انحصاری عملاً امکانپذیر نیست.
عملکرد بانک مرکزی به مانعی برای تولید تبدیل شده است
در بخش دیگری از این نشست، روح الله ایزدخواه، نماینده مجلس شورای اسلامی، با اشاره به ظرفیتهای پیشبینیشده در برنامه هفتم توسعه، بر ضرورت نگاه راهبردی به صنعت کاغذ تأکید کرد و گفت: در چارچوب برنامه هفتم، دولت مکلف شده است در سال نخست اجرای برنامه، نقشه راه توسعه صنایع مهم کشور را تدوین و ارائه کند. صنعت کاغذ نیز باید بهعنوان یک حوزه راهبردی، بهطور جدی پیگیر تدوین و ابلاغ استراتژی مشخص خود باشد.
وی با اشاره به ضمانت اجرای این استراتژی افزود: پس از تصویب، این سند تا پایان برنامه هفتم مبنای عمل خواهد بود و هیچ آییننامه یا بخشنامهای نمیتواند برخلاف آن صادر شود. در صورت بروز تخلف، مجلس از طریق سازوکارهای نظارتی، امکان ابطال مصوبات مغایر را خواهد داشت؛ موضوعی که میتواند به انسجام، ثبات و نظم در سیاستگذاریها منجر شود.
این نماینده مجلس در ادامه به مسئله تأمین مواد اولیه اشاره کرد و گفت: در برنامه هفتم، ظرفیتهایی برای استفاده از منابع موجود پیشبینی شده است؛ از جمله امکان جمعآوری درختان شکسته و افتاده در جنگلها، آن هم در چارچوب ضوابط و با مجوز سازمان منابع طبیعی. فعالان صنعت میتوانند با استناد به این ظرفیت قانونی، مطالبات خود را از مسیر رسمی دنبال کنند.
ایزدخواه با اشاره به چالشهایی مانند انحصار واردات، مشکلات ارزی، قیمتگذاری و ناترازیها تصریح کرد: وضعیت کنونی، نتیجه آشفتگی در سیاستگذاری است، اما برای عبور از این شرایط، راهکارهایی مشخص وجود دارد. یکی از این راهکارها، شکلگیری تعاونیهای تأمین نیاز در صنعت کاغذ است؛ بهگونهای که تشکلهای صنفی با تجمیع نیازها، فرآیند واردات را بهصورت جمعی و شفاف انجام دهند.
وی افزود: چنین ساختاری میتواند انحصارهای پنهان را بیاثر کند و در عین حال، زمینه حمایت هدفمند مجلس را در حوزه تخصیص ارز و سایر ابزارهای حمایتی فراهم آورد.
نماینده مجلس همچنین به پروژههای نیمهتمام این صنعت اشاره کرد و گفت: بر اساس اطلاعات موجود، چند واحد بزرگ تولید کاغذ با ظرفیتهای بالا، از جمله کارخانهای با ظرفیت چندصد هزار تن و واحدی در شیراز که پیشرفت فیزیکی بالایی دارد، به دلیل مشکلات تأمین مالی متوقف ماندهاند.
وی ادامه داد: در برنامه هفتم، ابزار «شرکت پروژه» پیشبینی شده و وزارت اقتصاد مکلف است برای طرحهای دارای توجیه اقتصادی یا ارزآوری، امکان تأمین مالی از طریق بازار سرمایه را فراهم کند. این پروژهها میتوانند با مشارکت عمومی و از مسیر بورس تأمین مالی شوند؛ مدلی که در سالهای اخیر مورد استقبال مردم قرار گرفته است.
ایزدخواه با اشاره به تحولات صنعتی در سطح بینالمللی گفت: انتقال بخشی از صنایع چین به کشورهای دیگر، یک فرصت بالقوه محسوب میشود. همانگونه که در برخی صنایع دیگر تجربه شده، در حوزه کاغذ نیز میتوان به انتقال فناوری، سرمایهگذاری مشترک یا همکاری صنعتی فکر کرد.
وی تأکید کرد: تحقق این مسیر نیازمند تصمیمگیری جمعی است و از عهده یک مجموعه یا فرد بهتنهایی خارج است. اگر تشکلهای صنفی با برنامهای مشخص وارد عمل شوند، مجلس میتواند از این مطالبه در برابر دولت حمایت کند.
این نماینده مجلس در بخش دیگری از سخنان خود با انتقاد از سیاستهای ارزی اظهار کرد: در شرایط فعلی اقتصاد کشور، عملکرد بانک مرکزی عملاً به مانعی برای تولید تبدیل شده است. مطالبه منشأ ارز از تولیدکننده در شرایط تحریم، با واقعیتهای میدانی همخوانی ندارد و نیازمند بازنگری جدی است.
وی افزود: این موضوع صرفاً یک مسئله بخشی نیست، بلکه ابعادی ملی دارد و مجلس باید با جدیت بیشتری به آن ورود کند؛ چراکه تعلل در اصلاح سیاستها، میتواند به از دست رفتن ظرفیتهای موجود منجر شود.
ایزدخواه در پایان خاطرنشان کرد: تشکلهای صنفی و سندیکاها باید بهجای تمرکز صرف بر انتقاد، با همافزایی و بسیج توان جمعی، یک سیاست صنعتی روشن برای صنعت کاغذ تدوین و آن را از دولت مطالبه کنند؛ سیاستی که تأمین انرژی، فعالسازی ظرفیتهای راکد، تکمیل پروژههای نیمهتمام و بهرهگیری از سرمایهگذاری داخلی و خارجی را در بر بگیرد.
وی تأکید کرد: پروژههایی که با پیشرفت بالا رها شدهاند، سرمایه ملی محسوب میشوند و نباید معطل بمانند. با پیگیری منسجم و تصمیمگیری جمعی، میتوان این صنعت را دوباره به مسیر رشد و توسعه بازگرداند.
اصلیترین مانع کارخانه زاگرس، محدودیت در تأمین برق و ناترازی منابع انرژی است
نادر شهامت، مدیر کارخانه کاغذ زاگرس، به چالشهای پیشروی این پروژه بزرگ اشاره کرد و گفت: با وجود پیگیریهای متعدد، شرکت برق منطقهای اعلام کرده است که تأمین انرژی تنها در فصل زمستان ممکن است. این محدودیت باعث شده است که کارخانهای با این سطح پیشرفت و اهمیت، همچنان عملیاتی نشده باقی بماند.
وی با تأکید بر میزان پیشرفت پروژه افزود: تمام نهادهای مرتبط پیشرفت نزدیک به ۹۴ درصدی کارخانه را تأیید کردهاند و جوازهای صادرشده نیز همین موضوع را ثبت کرده است. اکنون اصلیترین مانع، محدودیت در تأمین برق و ناترازی منابع انرژی است.
شهامت درباره سرمایهگذاریهای انجامشده توضیح داد: هزینههای پروژه در سالهای اخیر چندین برابر شده است، اما ماشینآلات اصلی کارخانه بدون استفاده از ارز دولتی و از مسیرهای جایگزین وارد کشور شده است. برای حل مشکلات انرژی، حتی یک شرکت برق اختصاصی نیز تأسیس شد که بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان صرف آن شد.
وی ادامه داد: با وجود رسیدن پروژه به مراحل پایانی، امروز به ما گفته میشود که خودمان باید نیروگاه بسازیم؛ در حالی که کارخانه تنها چند درصد با بهرهبرداری کامل فاصله دارد.
مدیر کارخانه کاغذ زاگرس همچنین به مقایسه شرایط گذشته و حال پرداخت و گفت: در دوره دولت شهید آیتالله رئیسی، اراده جدی برای حمایت از پروژههای مشابه وجود داشت، اما در وضعیت فعلی، چنین رویکردی به وضوح قابل مشاهده نیست. پروژهای با این میزان پیشرفت نباید به دلیل مسائل زیرساختی متوقف بماند.
گزارش در حال تکمیل است...
نظر شما