به گزارش خبرگزاری مهر ، سفر خاویر سولانا به ایران جدیدترین و مهم ترین خبر مرتبط با موضوع هسته ای ایران است که طی هفته های اخیر به گونه ای ویژه از سوی رسانه های داخلی و خارجی مورد پردازش قرار گرفته است. مهم ترین نکاتی که می توان درباره این سفر مورد توجه قرار داد، در زیر مورد اشاره و بررسی قرار گرفته است:
1- در خصوص ماهیت این سفر دو گمانه بیش از سایر گزینه ها مطرح شده که هر دو به گونه ای به دستور وظایف سولانا به عنوان «نماینده 1+5» باز می گردد. بر این اساس نخستین گمانه مطروحه چنین است که سولانا بر اساس وظایف محوله از سوی 1+5 بار دیگر تلاشی را جهت آغاز مجدد روند مذاکرات هسته ای با ایران به کار می بندد. اما دومین گمانه به عاملی خارج از وظایف صرف سولانا اما در طول وظایف محوری او باز می گردد که به « بسته جدید » کشورهای موسوم به گروه 1+5 برای ارائه به ایران مربوط می شود.
2- چنانچه آخرین موضع سخنگوی دولت درباره سفر سولانا به تهران را مبنای تحلیل خود قرار دهیم، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و نماینده 1+5 صرفا برای ارائه بسته پیشنهادی جدید این کشورها به تهران سفر کرده ؛ این موضع را می توان به آن معنا نفسیر کرد که تهران با مواضع اعلامی 1+5 به خوبی آشناست و تمایلی به شنیدن سخنان تکراری ندارد. به بیانی دیگر اگر مطلب جدیدی باشد، پس از بررسی بسته جدید غرب از سوی ایران آشکار خواهد شد.
3- مسئله قابل توجه دیگر ترکیب هیات اعزامی 1+5 به تهران است؛ هیاتی که این کشورها برای دور اخیر مذاکرات شان با ایران به تهران اعزام کرده اند، متشکل از خاویرسولانا و مدیران کل وزرای خارجه کشورهای آلمان، انگلیس، فرانسه، روسیه و چین است. در این ترکیب البته جای نماینده ایالات متحده به عنوان سردمدار تقابل هسته ای با جمهوری اسلامی ایران خالی است و طبعا شخص سولانا یا یکی ازمقامات اروپایی همراه وی باید وظیفه حافظ منافع واشنگتن در این مذاکرات را عهده دار شده باشند.
به گزارش مهر، علاوه بر آنچه ذکر شد حضور نمایندگانی از کشورهای عضو گروه 1+5 به همراه سولانا را می توان نشانه ای از سوی این کشورها برای ایران محسوب کرد. براین اساس غرب با اضافه کردن نمایندگانی ویژه که هر یک پیگیر منافع کشور خود نیز خواهند بود، به مذاکره مستقیم با ایران می پردازند. بدون شک حضور نمایندگانی از آلمان، انگلیس، فرانسه، روسیه و چین در این مذاکرات علاوه بر حساسیت آن، نگاه ویژه غرب به این دور از گفتگوها را یادآوری می نماید.
4- به هر حال در این مقطع زمانی و با توجه به صدور چهار قطعنامه ضد ایرانی در شورای امنیت سازمان ملل متحد، آنچه این هیئت خارجی در این مقطع زمانی برای تهران می آورد، اهمیتی ویژه داشته و می تواند آتیه مسئله هسته ای ایران را به میزان قابل توجهی مشخص سازد.
از سوی دیگر ارائه بسته پیشنهادی به ایران در شرایطی که فشارهای غیرمنطقی غرب بر ایران در قالب قطعنامه های سیاسی شورای امنیت تداومی ولو نه چندان موفق داشته، نمایانگر نکاتی اساسی است: از آن جمله اینکه 1+5 دریافته اند فشار بیش از این بر ایران، هزینه های سنگینی برای خودشان نیز در پی خواهد داشت و لذا در چنین شرایطی مجددا با طرح بسته پیشنهادی تلاش برای از سرگیری روند سیاسی آغاز می شود که طبعا اجماع از دست رفته غرب در برابر ایران را نیز تا حدودی احیا خواهد کرد.
5- با مروری اجمالی بر پیشینه بسته های تشویقی ارائه شده از سوی 1+5 به ایران و حواشی آن، مشخص می شود که پیش از این 1+5 دو بار دیگر و در (مرداد 84 و خرداد 85) نیز پیشنهاداتی را با عناوینی چون "بسته پیشنهادی"، "بسته مشوق ها" یا مواردی از این دست به تهران ارائه کرده اند اما عملکرد آن ها در هیچ یک از موارد گذشته، گشایشی در بن بست های ایجاد شده مربوط به مسئله هسته ای ایران ایجاد نکرده است.
در اینجا باید به طور مشخص به بررسی علل عدم راهگشایی ناکارآمدی بسته های پیشین 1+5 برای ایران پرداخت و پرسید که آیا غرب بازهم برای تکرار بازی باخت - برد پیشین خود که درجریان مذاکرات جلیلی در رم رخ داد، برسرمیز مذاکره با ایران حاضر شده یا گزینه دیگری را مدنظر دارد؟
6- هر چند که جزییاتی درباره مشوق های جدید 1+5 به ایران منتشر نشده اما چنانچه اخبار رسانه های غربی که طبعا به میزان قابل توجهی از محتوای این بسته اطلاع دارند را مبنای تحلیل قرار دهیم، محتوای بسته پیشنهادی جدید نیز تفاوت قابل ملاحظه ای با طرح قبلی کشورهای غربی جهت ترغیب ایران به پذیرش تعلیق غنی سازی ندارد.
آنچه در سال 2006 به ایران ارائه شد شامل رفع برخی تحریم های تجاری آمریکا، گسترش روابط سیاسی - اقتصادی جمهوری اسلامی با غرب، دریافت کمک های فنی خارجی در بخش انرژی هسته ای و تامین سوخت مورد نیاز نیروگاه های هسته ای بود که تهران در ازای آن به تعلیق بخش هایی از برنامه هسته ای خود از جمله غنی سازی اورانیوم و راه اندازی برخی تاسیسات هسته ای برای مدتی نامشخص ملزم می گشت.
7- فرمول به کار گرفته شده در دو بسته قبلی غرب، فرمول بازی برد - باخت به زیان ایران بود و لذا از سوی تهران رد شد اما به نظر می رسد آنچه که ایران به عنوان «آلترناتیو فرمول سابق» در قالب بسته جدید خود ارائه کرده، ظرفیت های قابل توجهی در این زمینه داشته باشد. بدون شک نمونه «طرح اقدام» به عنوان الگویی کارآمد که در صورت عدم کارشکنی چند کشور غربی به بازی برد - برد منجر می شد، در این عرصه نیز قابلیت اجرایی دارد.
|
آنچه که ایران به عنوان «آلترناتیو فرمول سابق» در قالب بسته جدید خود ارائه کرده، ظرفیت های قابل توجهی در این زمینه داشته باشد. بدون شک نمونه «طرح اقدام» به عنوان الگویی کارآمد که در صورت عدم کارشکنی چند کشور غربی به بازی برد - برد منجر می شد، در این عرصه نیز قابلیت اجرایی دارد |
8- در دومورد قبل، تهران با تاکید بر حقوق مسلم و قانونی خود، صراحتا بسته های حاوی تعلیق را رد کرده و بربی نتیجه بودن تکرارچنین راهبردی ازسوی 1+5 تاکید کرده است. البته ایران در عین پافشاری بر گزینه "غنی سازی اورانیوم" ، همواره مذاکره با تمام طرف ها را به جهت اعتماد سازی و تداوم تعاملات بین المللی در دستور کار خود داشته است. بر اساس استدلال مقامات ایرانی، ارائه بسته جدید از سوی 1+5 در صورت تکرار مواضع گذشته این کشورها اقدامی بی حاصل بوده و بنابراین تهران از بسته جدید غرب انتظاراتی فراتر از دو بسته گذشته را دارد.
9- نکته دیگری که باید در چارچوب "دیپلماسی بسته ای" مورد توجه قرار گیرد آنکه جمهوری اسلامی ایران توانست با ساماندهی به موقع «اقدامی پیش دستانه» ضمن ارائه بسته پیشنهادی خود به کشورهای غربی، آن هم مدتی قبل از اقدام آن ها برای تقدیم بسته جدیدشان به تهران، عملا از ورود به بازی از پیش تعیین شده آن ها خودداری کرده و به بیان دیگر «گفتمانی دوجانبه» را در «عرصه دیپلماسی هسته ای» به جریان بیندازد. بر این اساس ایران علاوه بر آنکه احتمالات آتی مربوط به رد بسته 1+5 را مدنظر قرار داده، این کشورها را نیز در قبال بسته پیشنهادی اش به واکنش واداشته است.
10- اکنون باید در انتظار پاسخ دو طرف به بسته های یکدیگر باشیم. باید دید آیا به واقع بسته پیشنهادی گروه 1+5 گشایشی در موضوع هسته ای ایران ایجاد خواهد کرد یا صرفا شامل مشوق هایی برای ترغیب ایران به قبول قطعنامه های مصوب شورای امنیت خواهد بود؟ در واقع باید دید سولانا چه مصادیقی را برای مفهوم " آغاز روند جدید" که پیش از این بر آن تاکید کرده، به تهران آورده است؟
بدون شک چنانچه حضور نمایندگان کشورهای اروپایی و روسیه و چین در مذاکرات تهران را به معنای عبور ولو نسبی از «حاکمیت یگانه آمریکا» در عرصه مواجهه با موضوع هسته ای ایران به حساب آوریم، می توان نسبت به بسته جدید 1+5 امیدهایی هر چند مقطعی را داشت. اما برای این منظور ابتدا باید دید کدام بخش از مذاکرات اخیر بوش با کشورهای اروپایی بر تصمیم گیری آن ها در این برهه تاثیرگذار خواهد بود: مواضع هدایت گر او یا خداحافظی اش از کاخ سفید؟
نظر شما