با نگاهی به این بسته که در پی ارائه رسمی بسته پیشنهادی ایران به تهران آورده شد ؛ بیانیه اخیر اتحادیه اروپا و همینطور نامه ای که وزاری خارجه این کشور برای وزیر خارجه ایران امضا کرده اند ، می توان نکات زیر را یادآور شد:
1- بسته جدید غرب فاقد تحول اساسی ، اما واجد نکاتی مثبت و البته منفی است. به نظر می رسد غرب در رابطه با موضوع هسته ای ایران ، تلاش دارد تا مخاطب اصلی خود را مردم ایران قرار دهد. درخواست و برگزاری کنفراس خبری با حضور مدیران کل سیاسی 5 کشور، ارائه رونوشت نامه وزرای خارجه 1+5 به متکی و نیز متن بسته جدید به کلیه خبرنگاران حاضر در نشست دلایلی در این راستاست.
2- استتار کردن نکات مثبت بسته پیشنهادی جدید از افکار عمومی تلاشی در جهت حفظ جایگاه این گروه و القای عدم عقب نشینی است. به طور مثال به نکته ظریفی که هم در متن نامه و هم بسته جدید آمده توجه می کنیم.
1+5 دلیل نگرانی خود را چنین برشمرده که «آژانس به این نتیجه رسیده که نمی تواند تضمین های معتبری در باره فقدان مواد و فعالیتهای هسته ای اعلام نشده در ایران ارائه نماید.» این در حالی است که در دو بسته قبلی (مرداد 84 و خرداد 85) بر این نکته به عنوان دلیل نگرانی تاکید می کرد که «آژانس به این نتیجه نرسیده که ماهیت و گستره برنامه های هسته ای ایران صلح آمیز است.»
معنی این دو گزاره ، که هم در متن پنهان مانده و هم در کلام سولانا ظاهر نشد، این است که 1+5 در بسته جدید لااقل صلح آمیز بودن فعالیتهای تحت پادمان جمهوری اسلامی ایران را پذیرفته است. و این یعنی زیر سوال بردن جدی درخواست تعلیق برای اعتماد سازی.
3- در بسته های قبلی از ایران خواسته می شد که سه مرحله را طی کند. تعلیق ، پاسخ به سوالات آژانس و نهایتا اعتمادسازی در پی اجرای این دو مرحله. ایران مرحله میانی را نشانه گرفت و با اجرای کامل طرح اقدام و اخذ اسناد محکم از آژانس در این زمینه (پاسخ به 6 سوال باقیمانده قطعنامه اوت 2006 شورای حکام آژانس که بعدها مبنای صدور 4 قطعنامه شورای امنیت علیه ایران شد) ، عملا درخواست تعلیق برای اعتماد سازی را فاقد توجیه فنی و منطقی ساخت.
4- نکته مهم دیگر عدم اشاره به موضوع مطالعات ادعایی در بسته و نامه وزرای خارجه 6 کشور است که نشان می دهد گرچه این موارد متاسفانه در گزارش تامل برانگیز اخیر البرادعی بزرگنمایی شد ، اما خود 1+5 نیز به بی پایه بودن آنها اذعان دارد. اسناد مطالعات ادعایی که آمریکایی ها در اختیار آژانس گذاشتند ، آنقدر سست و بی ارزش بودند که از یکطرف آژانس فقط اجازه نشان دادن آنها به ایران را یافت و از طرف دیگر با دستور مقامات اطلاعاتی آمریکا شایسته بایگانی عادی در کتابخانه ها شناخته شد! نوشته هایی پراکنده در برگه هایی سفید ، بدون سربرگ و هرگونه مهر و امضا و طبقه بندی حفاظتی که امضا کنندگان بسته و نامه به خوبی از آن آگاهند. در این حال عدم اشاره به این ادعاها در بسته جدید ، در حالی که البرادعی ناشیانه در گزارش اخیرخود روی آنها مانور داد ، نشان می دهد که مدیرکل آژانس بار دیگر متحمل فریبی سخت از فرستادگان ایالات متحده در آژانس و بویژه اولی هاینونن معاون خود در امور پادمانها خورده است. فردی که با معرکه گیری در جلسات توجیهی آژانس تاثیر منفی زیادی بر گزارش البرادعی گذاشت تا بلکه حمایت آمریکا را برای جانشینی البرادعی در دوره بعد کسب کند.
5- نکته قابل توجه دیگری که وجود دارد ، تفاوت شکلی در نامه وزاری خارجه 1+5 به وزیر خارجه ایران و بسته پیشنهادی آنهاست. در نامه وزرای خارجه مجددا ذکر شده «مذاکرات را می توان به محض توقف فعالیت های مربوط به غنی سازی و بازفرآوری از سوی ایران از سر گرفت» در حالیکه در بسته پیشنهادی موضوع تعلیق نه به طور مستقیم ، بلکه به عنوان درخواستی از شورای امنیت(قطعنامه 1803) بیان شده است.
این موارد و نیز بند 38 بیانیه جدید اتحادیه اروپا نشانه ای از شکاف بین این اتحادیه با آمریکا از یکسو و از سوی دیگر چین و روسیه با ایالات متحده است. در بیانه اتحادیه اروپا (که در پایگاه اینترنتی آن هم قابل ملاحظه است) رسما از شورای امنیت و بویژه دو کشور اروپایی عضو آن (انگلیس و فرانسه) خواسته شده تا با بازگرداندن موضوع فعالیتهای هسته ای ایران به آژانس بین المللی انرژی اتمی و نیز آغاز گفتگوهای بدون پیش شرط فرآیندی تازه را برای خلع سلاح هسته ای از سراسر جهان پایه ریزی نمایند.
لحن سولانا در تهران نیز موید شکاف جدی اتحادیه اروپا با آمریکا در این زمینه است. وقتی خبرنگاری در مورد عدم اطمینان و اعتماد لازم گروه 1+5 به وی برای مذاکرات پرسید، سولانا پاسخ داد «من از دیدگاههای همراهانم (مدیران کل سیاسی 5 کشور به جز آمریکا) اطلاعی ندارم و خود را نماینده غیر فرمایشی و با صلاحیت 27 کشور اروپایی می دانم.»
بر این اساس آقای سولانا ظاهرا از دیدگاه بلوک موثر در 1+5 تنها یک «کبوتر نامه بر» است و چنین فردی نمی تواند محور مذاکرات با ایران باشد. عدم حمایت 1+5 از وی در مواردی مثل امضای توافقنامه 11 بندی برلین با علی لاریجانی تجربه ای قابل ذکر است.
6- نکته دیگری که در بسته پیشنهادی 1+5 است ، منوط کردن همکاریهای پیشنهاد شده در بسته به اجرای کامل پروتکل اجرایی در ایران است! در حالی که آژانس در مورد هیچ کشوری که فعالیتهای پیش رونده هسته ای دارد ، اجرای کامل پروتکل را اعلام نمی کند. ضمن اینکه درخواست اجرای کامل پروتکل اجرایی در ایران در حالی مطرح می شود که یکی از اعضای همین گروه 1+5 یعنی آلمان و حداقل 13 کشور اروپایی دیگر دقیقا وضعیتی مشابه ایران در برابر آژانس دارند. آمریکا نیز که اصولا پروتکل الحاقی را نپذیرفته است. در چنین وضعی درخواست اجرای کامل پروتکل برای ایجاد اعتماد به ایران چگونه پذیرفتنی است؟ و آیا به آمریکا و آلمان و سایر کشورهایی که پروتکل را نپذیرفته اند ، می توان مثل ایران بی اعتماد بود؟!
7- در بسته پیشنهادی 1+5 و همچنین نامه وزاری این 6 کشور یک خبط و اشتباه بزرگ صورت گرفته ، آنجا که آمده است« هرگاه اعتماد جامعه بین المللی به ماهیت منحصرا صلح آمیز برنامه هسته ای ایران دوباره ایجاد گردد ، با ایران همانند دولت های فاقد سلاح هسته ای که عضو پیمان NPT هستند رفتار خواهد شد.»
چند سوال مهم در این زمینه وجود دارد. از جمله اینکه ملاک برای ایجاد اعتماد جامعه بین المللی کدام مرجع است؟ آیا آژانس مرجعیتی در این زمینه دارد؟ و ... اما چهار سوال مهم و اساسی دیگر وجود دارد.
اول ؛ منظور از اینکه اعتماد به ماهیت منحصرا صلح آمیز برنامه های ایران «دوباره» ایجاد گردد چیست؟!
اگر منظور 1+5 ایجاد اعتماد در زمان 30 ماه تعلیق فعالیتهای هسته ای ایران است ، این برداشتی سخیف است. چرا که فرآیند اعتماد سازی همراه با پیوستگی فعالیتها معنی پیدا می کند والا پاک کردن کل صورت مسئله ، اساسا حضور آژانس در برنامه هسته ای ایران و حتی تلاشهای دیپلماتیکی مثل ارائه بسته های سیاسی را بی معنی می سازد.
دوم ؛ از سوی دیگر اگر 1+5 واقعا باور دارند که در دوران 30 ماه تعلیق ، اعتماد به فعالیتهای هسته ای ایران برای جامعه بین المللی حاصل شده بود ، آنگاه باید پاسخ بدهند که چرا بلافاصله بعد از این مدت و به محض آغاز مجدد اقداماتی که ایران خود داوطلبانه آن را متوقف کرده بود (آنهم تحت نظر کامل آژانس) پرونده هسته ای ایران را در 24 سپتامبر 2005 به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع کردند؟! همچنین درپی تعلیق 30 ماهه کدام بخش از وعده های اروپا و غرب در بیانیه های سعدآباد و پاریس عملی شد؟
سوم ؛ همچنین علاوه بر گزارشات آژانس ، گزارش 16 نهاد اطلاعاتی آمریکا موسوم به NIE صراحتا به عدم انحراف فعالیتهای هسته ای ایران ، لا اقل از سال 2003 به بعد اعتراف کرد. ضمن اینکه مبنای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت ، یعنی موضوع 18 سال عدم گزارش فعالیتهای هسته ای ایران که نهایتا در 6 سوال اوت 2006 آژانس خلاصه شد، اینک با اعلام پایان یافتن سوالات دوره فوق توسط آژانس عملا فروریخته است.
چهارم ؛ اما اگر منظور از «دوباره» ، تعلیق مجدد برنامه های صلح آمیز هسته ای ایران است ، این به معنی بازگشت 1+5 به عقب ، عدم درک شرایط و فضای فنی جدید و همچنین درس نگرفتن از تجربه های سابق و به عبارتی کهنه بودن بسته ای است که در بسته بندی تازه تری باید به ایران تحمیل شود!
8- منفی دیگر بسته پیشنهادی اروپا این است که در بخش هسته ای اش ، هیچ اشاره ای به حقوق معوق هسته ای ایران نشده . عدم پایبندی طرف های قرارداد از جمله آلمان و فرانسه و انگلیس به تعهدات هسته ای معوق به ایران (از قراردادهایی مثل نیروگاه بوشهر تا موضوعاتی چون سهام ایران در یورودیف و کنسرسیوم های معدنی اورانیوم) و حتی اشاره به مطالبات ایران از آنان ، دلیل محکمی است تا ایران به وعده های مجدد این بسته اعتماد نکند.
همچنین در این بسته مثل دو بسته پیشنهادی 1+5 گذشته ، حقوق مسلم مردم ایران در عرصه های اقتصادی ، سیاسی و تکنولوژیک که طی 3 دهه گذشته بدون هر دلیلی و به صورت یکجانبه مورد تعدی و تحریم قرار گرفته بود ، به عنوان امتیاز مطرح شده است. مشخص نیست ارائه دهندگان این بسته در حالی که لوازم ساده بیمارستانی و دارویی یا ناوگان مسافربری هوایی غیر نظامی را از مردم ایران دریغ کرده اند ، چطور انتظار دارند ادعای اخیر آنان مثل تضمین سوخت هسته ای برای ایرانیان قابل اعتماد باشد؟
9- بسته جدید 1+5 گرچه فاقد تحول اساسی است ، اما با پالایشی متاثر از بسته پیشنهادی ایران و تکیه بر مشترکات آنها ، می تواند مسیر مذاکره را بگشاید. چرا که بسته پیشنهادی ایران فراگیرتر و پایدار تر است. مثلا به خلع سلاح و مقوله صلح در عرصه جهانی توجه دارد و یا سازو کارها و توافق های دسته جمعی را جستجو می کند. در حالیکه بسته 1+5 گویا تنها مشکل فعلی سلاح های کشار جمعی جهان را در برنامه هسته ای صلح آمیز ایران خلاصه کرده و ضمنا بر مکانیزم های محدود و معامله گرایانه تمرکز کرده است.
10- پایان سخن اینکه گروه 1+5 در نامه و اظهارات سولانا اعلام داشته که از مذاکرات سازنده استقبال می کند. به نظر می رسد پاسخ به این 2 سوال برای سنجش صداقت غرب ضروری است:
- وقتی مسوولان آمریکایی و رژیم های وابسته به آنها صراحتا در کنار نامه های درخواست مذاکره ، ایران را تهدید به حمله نظامی می کنند ، آیا جایی برای گرفتن «ژست گفتگوی سازنده » برای آنها و آقای سولانا باقی می ماند؟
- چند روز پیش «اسکات مک کلان» سخنگوی سابق کاخ سفید مستندا فاش کرد که بسیاری از قولها و گفته های جرج بوش در طی دوران ریاست جمهوری عمدا دروغگویی بوده است. واقعا چه تضمینی وجود دارد که امضای خانم «کاندولیزا رایس» ملکه جنگ کابینه بازها مبنی بر وفاداری به بسته پیشنهای 1+5 به ایران نیز ، در پایان دوران نئومحافظه کاران دروغ دیگری از کاخ سفید نباشد؟!
------------------------------------------
منبع: روزنامه همشهری 27/3/87
نظر شما