دکتر محمد علی اژه ای استاد فلسفه دانشگاه اصفهان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: مسئله وجود بحران در فلسفه اسلامی را نمی پذیرم. بعضی مشکلات در درون فلسفه اسلامی وجود داشته که کسانی چون علامه طباطبائی و ملاهادی سبزواری آنها را برطرف کرده اند.
وی سپس افزود: باید مفهومی از فلسفه داشته باشیم. یعنی اینکه منظور ما از فلسفه اسلامی چیست؟ واقعیت حیات در جامعه وجود دارد و انسان برای ادامه حیات خود به طور دائم با مسئله مواجه است و بنابراین دائما در پی راه حل هائی است که حیات را برای او آسان کند.
اژه ای یادآور شد: بعضی از راه حلها مقبول واقع می شوند و بعضی هم رد می شوند. آنهائی که مقبول واقع می شوند هم تا زمانی که مسئله وجود دارد کارآئی دارند، اما از آنجا که مسائل عوض می شوند برخی از راه حل های گذشته توان پاسخگوئی خود را از دست می دهند، بنابراین لازم است مجموعه اینها بازسازی و هماهنگ شوند.
این استاد فلسفه دانشگاه اصفهان ادامه داد: در تاریخ فلسفه اسلامی می بینیم اشخاصی چون فارابی، ابن سینا و ملاصدرا در جهت این هماهنگ سازی قدم برداشته اند. این اشخاص باید به عنوان قهرمان فرهنگی مطرح شوند که توانسته اند باورهای دینی را با اندیشه های بیرونی و نظریات دیگر در یک نظام منسجم گرد آوری کنند. حرکت اینها پاسخ به سؤالاتی بود که درآن زمان وجود داشته است . اینکه می گویم بحران وجود ندارد بدین خاطر است که فلسفه اسلامی پاسخی به این سئوالات بود با هدف صیانت از دیانت و اسلام. حال ممکن است در این نظام ها مشکلاتی وجود داشته باشد که شارحین این فلسفه ها به حل این مشکلات پرداخته اند.
اژه ای در پاسخ به این سؤال که چرا در فلسفه اسلامی فلسفه های مضاف جدی تلقی نمی شوند، اظهار داشت: اینکه چرا فلسفه اسلامی نتوانسته به فلسفه های مضاف مثل فلسفه ریاضی و فیزیک بپردازد به خاطر این است که همانطور که گفتم فلسفه پاسخ به سؤالات است و در این زمینه ها سؤال وجود نداشته است.
وی افزود: مثلا مسائل دینی در جامعه ما با جدیت و گسترده وجود داشته برای همین می بینیم که فلسفه دین و در کل در فلسفه اسلامی بسیار بارور هستند. از طرف دیگر مسائلی که امروزه به آنها پرداخته می شود چیزهائی است که تنها در حیطه فلسفه مضاف قرار نمی گیرند. امروزه مسائلی وجود دارند که خارج از مسائل سنتی است که فلسفه به آنها می پرداخته است. مثلا مشکلات محیط زیست، مسائل مربوط به بهداشت و روان انسان و چیزهائی که تحت عنوان مشکلات جامعه مطرح می شوند.
اژه ای یادآور شد: کاری که فلسفه در این زمینه ها می تواند انجام بدهد تجزیه و تحلیل خود مسائل است. اینکه روشن کند جای هر مسئله کجاست و علت پیدایش مسئله چیست. پیدا کردن راهکار وظیفه فلسفه نیست و علمای هر حوزه باید پاسخ به مسائل را پیدا بکنند. با یک مثال تاریخی می شود این مسئله را توضیح داد: در صدر اسلام برخی از پیامبر خواستند که غیب گوئی بکند و بلافاصله از طرف خدا وحی آمد که پیامبر نمی تواند غیب بگوید. نزول این وحی حدود اختیارات و توانائی های پیامبر را مشخص کرد. در مورد فلسفه اسلامی هم باید حدودش مشخص شود تا انتظارات بیجا از آن از بین برود. به دست آوردن اطلاعات تجربی وظیفه فلسفه نیست.
این مدرس فلسفه درباره وضعیت تدریس فلسفه اسلامی در دانشگاهها گفت: تدریس فلسفه علی الاصول نباید مشکلی داشته باشد چنانکه می بینیم در حوزه های علمیه چون طلاب مقدمات را می گذرانند فلسفه اسلامی به خوبی تدریس می شود اما در دانشگاهها چون دانشجویان بدون پیش زمینه ذهنی و بعضا بدون علاقه سر کلاس ها می نشینند کار استاد برای انتقال مفاهیم دشوار می شود. یک مسئله دیگر هم وجود دارد و آن این است که درک مباحث مفهومی مانند فلسفه اسلامی بسیار دشوارتر از مباحث تجربی است.
نظر شما