سینمای ورزشی راهی برای تحلیل روان‌شناسی انسانی است

به گزارش خبرنگار مهر، سینمای ورزشی به طور کلی به ژانری اطلاق می‌شود که شخصیت‌های اصلی آن برای رسیدن به قهرمانی تلاش می‌کنند یا درگیر دیگر رقابت‌های ورزشی هستند.

در نهایت چه شخصیت اصلی فیلم‌های ورزشی توپ را درون دروازه بیندازد، چه در رقابت پایانی با هوک راست حریف خود را از پا درآورد و چه در میان تشویق شدید تماشاگران از خط پایان بگذرد، آنچه خلق می‌شود قهرمانان اسطوره‌ای با ابعادی فراتر از زندگی است.

موفقیت "راکی" باعث شکوفایی ژانر ورزشی شد

حرف نهایی این نوع فیلم‌ها به نظر ساده می آید: یکی پیروز می‌شود و یکی بازنده، اما هورا کشیدن برای شخصیتی که باید رقیب خود را شکست بدهد و هدف او رسیدن به اوج است، به شکلی شعف انگیز قدرت روح انسانی را یادآوری می‌کند.

مضامین ورزشی از سال‌های آغازین سینما همواره مورد توجه فیلمسازان بود، اما این نوع فیلم‌ها تا اواسط دهه 1970 کمتر در گیشه موفق می‌شدند. باور عمومی این بود که فیلم‌های ورزشی صرفا به درد پسران جوان می‌خورد و تاکید بر مضامینی نظیر ستایش قهرمان، نوستالژیا، احساساتگرایی، فانتزی و عناصر ملودرام و خام در این فیلم‌ها همیشه منتقدان سینما را می‌آزرد.

فیلم‌های ورزشی با بودجه بسیار کم ساخته می‌شدند و به لحاظ فنی و به خاطر اشتباههای اساسی‌تر نظیر اینکه یک ضربه، پاس یا مشت می‌تواند باعث پیروزی یا شکست شود، مورد انتقاد قرار می‌گرفتند. پس از موفقیت تجاری "راکی" در 1976، ناگهان ژانر فیلم ورزشی شکوفا شد و تماشاگرانی را جذب کرد که پیش از آن حتی تصور نمی‌کردند به دیدن یک رقابت ورزشی بروند.

جذابیت بسیاری از فیلم‌های ورزشی ناشی از پرداختن به داستان‌های دلگرم‌کننده درباره پیروزی و غلبه بر مشکلات است، اما در عین حال این فیلم‌ها به شکل جدی روان‌شناسی انسانی و بخصوص چالش‌ کنار آمدن با مسئله بالا رفتن سن یا تقابل میان رویاهای دوران کودکی و واقعیت های تلخ دوران بزرگسالی را مورد تحلیل قرار می‌دهند.

به ندرت پیش می‌آید فیلم‌های جدیتر این ژانر صرفا درباره لذت‌های مسابقات قهرمانی باشند، بلکه سازندگان این نوع فیلم‌ها بیشتر تلاش می‌کنند از ورزش به شکل نمادین در قالب حوزه‌ای استفاده کنند که در آن شخصیت فردی پدیدار شود یا شجاعت به اثبات برسد یا در ابعاد وسیعتر مضامینی مانند دلاوری، پا به سن گذاشتن، رقابت‌جویی، فساد یا هزینه پیروزی مورد توجه قرار بگیرد.

بسیاری از فیلم‌های ورزشی اسطوره‌سازی می‌کنند. این درست که در مستندهای ورزشی از چهره‌های سرشناس دنیای ورزش تصویری اسطوره‌ای ترسیم می شود، اما این اسطوره‌سازی در بسیاری از موارد ابعادی فراتر از شخص پیدا کرده و توجه به روح سرکش انسانی و توانایی آدم‌های عادی در غلبه بر مشکلات از طریق پشتکار و اراده را دربر می‌گیرد.

اولین فیلم کوتاه با موضوع بیسیال به نام "بازی توپ" به کارگردانی تامس ادیسن سال 1898 به نمایش درآمد و "فورا" اولین فیلم بلند بیسبالی نیز سال 1915 ساخته شد. از آن زمان تاکنون بیسبال، بوکس، فوتبال، بسکتبال و دیگر رشته‌های ورزشی به دفعات درفیلم‌های کمدی، معمایی، موزیکال، رومانتیک، فانتزی و بسیاری از ژانرهای دیگر به تصویر درآمده است.

قهرمان این نوع فیلم‌ها عموما غریبه‌ای جوان است که پیش از اثبات جسارت خود با مجموعه‌ای از سرخوردگی‌ها و رفتارهای تحقیرآمیز مواجه می‌شود. فیلم‌های ورزشی در عین حال می‌توانند استعاره‌ای از میهن‌پرستی، حفظ ارزش‌ها و ارتباط بین نسل‌ها باشند و در این بین تمرکز بر مضامینی چون رشوه‌خواری، مشاجره و حسادت جنبه دیگر این فیلم‌ها را شکل می‌دهد.

فیلم‌های ورزشی همواره به عنوان راهی برای کاوش در جستجوی رستگاری، کیش شخصیت و احتمال پیروزی بر تمام موانع به کار رفته‌‌اند و حتی در نمونه‌های جدیدتر این ژانر مانند "افسانه بگر ونس" و "آقای بسکتبال" فلسفه شرقی در مورد اهمیت از خودگذشتگی و خویشتنداری به عنوان عوامل اصلی برای کسب پیروزی مورد تاکید قرار گرفته است.

اما دلیل محبوبیت فزاینده فیلم‌های ورزشی در سال‌های اخیر چیست؟ پاسخ می‌تواند این باشد که فیلمسازان از این راه می‌توانند به مضامینی بپردازند که پرداختن به آن از طریق ژانرهای دیگر دشوار است.