فردوسی ادیبی شوخ طبع است که خواننده را سر شوق می آورد

به گزارش خبرنگار مهر، منوچهر احترامی غافلگیری در موضوع را عاملی برای ایجاد طنز یاد کرد و گفت: فردوسی برخلاف سعدی و حافظ که به نوعی در زندگی روزمره مردم سیر می کنند و آدمهای قصه های آنها معمولی هستند و مخاطب نیز با فضای آنها آشنا است تنها در ابیات معدودی از زندگی خودش یا در بخش گزارشی شاهنامه (بعد از قصه رستم شاهنامه جنبه حماسه سرایی خود را از دست می دهد و بیشتر جنبه گزارشی پیدا می کند) به زندگی عادی آدمها می پردازد و در این قسمتها غالبا مخاطب لذتی را که از بخشهای حماسه ای برده است نمی برد.

احترامی افزود: حماسه اگر غلو و بزرگنمایی نداشته باشد لذتی ندارد. اغراق گوییها و تضاد بین واقعیت موجود که  گرته ای از واقعیت دارد ولی واقعیت نیست و افسانه است به دل می نشیند و دلیل آن نیز آن است که ما همه آنچه را که دوست داریم باشیم در افسانه و حماسه می بینیم و با قهرمان داستان ارتباط عاطفی برقرار می کنیم. این اغراق و بزرگنمایی زمینه ای است برای ایجاد طنز که گاه پدیدآورنده اثر در ایجاد آن قصد دارد اما گاه عمدی در کار نیست.

وی ادامه داد: غلو نوعی طنزپردازی است، نوعی فاصله گرفتن از واقعیت و درعین حال ارتباط با گرته واقعی کار وهمین قابل پذیرش جلوه دادن واقعیت هنری است که شاعر با شوخ طبعیهای خود از آن بهره می برد و از این جهت فردوسی قابل خواندن می شود هر چند که وقتی به جلد های پایانی شاهنامه می رسیم و شاهنامه جنبه گزارشی پیدا می کند مخاطب دیگر آنچنان لذت نمی برد .

احترامی تصریح کرد: فضای اغراقهای فردوسی شوق انگیز است و معمولا تمام این نوع کارها با نوعی شیرینی و طنز بیان می شود چرا که اگر جنبه غم انگیزش بیان شود دیگر مصیبت نامه خواهد بود. مثلا فردوسی در جایی می گوید رستم آنقدر آدم کشت که راه نبود تا از میدان رزم بیرون بیاید! در این زمان مخاطب دیگر کاری ندارد که کشته شدگان چه کسانی هستند و تنها با خواندن این اغراق سر شوق می آید و لذت می برد.

وی همچنین از اغراق در خصوصیات جسمانی از جمله طول عمر زیاد و نیروی فوق العاده شخصیتها با ذکر شاهد مثالهایی به عنوان جنبه های مهمی از طنز پردازی یاد کرد و گفت: یکی از ویژگیهای شاهنامه فردوسی این است که او در همان ابتدا تکلیف خواننده را با قهرمانهای داستان مشخص می کند. برای مثال در وصف رستم عنوان می کند که وی با سزارین به دنیا آمد و در هنگام تولد نیز مانند یک کودک یکساله بود و یا از نحوه غذا خوردن او یاد می کند و می گوید هنگامی که رستم از شیر گرفته شد و شروع به غذا خوردن کرد غذای او به اندازه 5 مرد بود. این ادبیات است که خواننده را سر شوق می آورد و فردوسی با شوخ طبعی دست به این کار می زند.

وی در پایان عنوان کرد: اغراق زمینه ای برای طنز ایجاد می کند زیرا فضایی غیرمعمول است و چیزی سر جای خودش  نیست و به عقیده من ادبیات نیز تفریح است و چیزی غیر از آن نیست.