یک دهم اشعار "حافظ" حکم اخلاقی دارند

بهاءالدین خرمشاهی محقق و پژوهشگر، مترجم و مفسر قرآن کریم در گفتگو با خبرنگار مهر به مناسبت روز بزرگداشت حافظ در رابطه با تأثیر قرآن در اشعار حافظ اظهار داشت: در اینکه حافظ قرآن پژوه بوده تردیدی نیست، هم خود در اشعارش تصریح کرده و همین که تذکره نویسان و حافظ پژوهشان قدیم و جدید آن را مورد اشاره قرار داده است.

وی افزود : قرآن پژوهی حافظ چند بخش است. فقط حافظ قرآن نیست وی هم حافظ قرآن بوده، هم قاری خوش صدای قرآن بوده و هم مقری به معنای قرائت شناس بوده و وجود قرائتها یعنی دگر سانی ها و دگر خوانی ها را می شناخته است.

وی تأکید کرد: در حال حاضر، ما تنها یکی از این قرائتهای هفت گانه را رعایت می کنیم و براساس بررسی های شخصی حدود 1200 مورد دگرسانی و دگرخوانی وجود دارد که در کتابها ثبت شده است. حافظ از تمام این قرائتها اطلاع داشته و وقتی آیه ای را از حفط می خوانده از اختلاف قرائت اطلاع داشت. اختلاف قرائت مسئله عامه مردم نیست و تنها قرآن شناسان در سطوح بسیار عالی به آن می پردازند.

خرمشاهی تصریح کرد: وجه دیگری از قرآن شناسی حافظ این بود که قرآن به چند گونه بر شعر اون اثر دارد، یکی تأثیر ساختار شعر که همانطور که قرآن هم توالی منطقی خیلی افراطی ندارد و موضوعات مختلف در یک صفحه از قرآن به وجود می آید و حافظ نیز در هر بیت یا هر دو بیت از مضمون تازه صحبت می کند.

این محقق و پژوهشگر قرآنی نوع دیگر تأثیر قرآن در اشعار حافظ را استفاده از عبارتهای قرآنی است دانست و در آن میان به بیت "شب وصل است طی شد نامه هجر/ سلام هی حتی مطلع فجر" اشاره کرد و گفت که البته چندین نمونه دیگر نیز در اشعار حافظ وجود دارد.

خرمشاهی به عنوان یک حافظ شناس نوع دیگر را ارائه ترجمه گونه آیات قرآن دانست و اظهار داشت: حافظ معنا را از آیه قرآن می گیرد ولی با شعر خود ارائه می کند که در آن میان می توان به بیت "عیب رندان مکن ای زاهد پاکیزه سرشت / که گناه دیگران بر تو نخواهند نوشت" اشاره کرد که معنای آن از قرآن گرفته شده است.

وی همچنین به نقل از دکتر ابراهیمی دینانی اظهار داشت اگر دیوان حافظ را یکی از برجسته ترین تفسیرهای تأویلی قرآن بشماریم به راه دوری نرفته ایم و من به صحت این حرف گواهی می دهم.

بهاء الدین خرمشاهی در رابطه با جایگاه معنویت در اشعار حافظ گفت: تمام اشعار حافظ معنویت است، یکی از مضامین کلان شعر حافظ اخلاق است در جمع عشق و عرفان. اخلاق فوق العاده برای حافظ اهمیت داشته و باز تحت تأثیر قرآن، به عنوان مهمترین کتاب منبع اخلاقی ما و نیز کتب اخلاقی دیگری چون اخلاق ناصری خواجه نصیر مربوط به دوره پیش از حافظ و تأملات خود که انسان بسیار والا متخلق به اخلاق حمیده و سخنگوی اخلاق بوده شاید بتوان گفت 300 یا 400 بیت یا یک دهم اشعار حافظ تصنیفهای درخشانی هستند که یک حکم اخلاقی دارند.