به گزارش خبرنگار مهر، همزمان با دعوت سازمان میراث فرهنگی از کارشناسان مبنی بر بررسی چگونگی مرمت سقف آرامگاه کوروش از نزدیک، گروهی از کارشناسان و اساتید دانشگاه که بدلیل "وابستگی شدید شغلی به سازمان میراث فرهنگی" و برخی ملاحظات ، خواستار محفوظ ماندن نام خود شده اند، با ارائه نامه ای به خبرگزاری مهر ضمن اظهار تأسف از اهمال در مرمت آرامگاه کوروش و نوع و نحوه واکنش مسئولان مربوطه در برابر اخبار منتشر شده ، خواستار پاسخگویی مسئولان میراث فرهنگی به 28 مورد سئوالات تخصصی و علمی خود شده اند.
« عکسهای جدید از مراحل مرمت»
در بخشی از این نامه که (بر خلاف اتهامات منتسب پیمانکاران پروژه مبنی بر غرض ورز بودن خبرگزاری مهر در مصاحبه هایشان با رسانه های بیگانه )همراه با مستندات فنی و تخصصی است ، آمده است : « نگاهی گذرا به مجموعه اقدامات صورت گرفته در امر مرمت آرامگاه کوروش حاکی از آن است که گروه مرمت این آرامگاه انجام مرمت به شیوه " آناستیلوزی " ( دوباره چینی قطعات سنگی فرو ریخته تاریخی ) را مناسب مرمت این اثر تاریخی دانسته است. این در حالی است که اکثر پروژه های مرمت به شیوه آناستیلوزی که در 30 سال گذشته در ایران انجام شده است یا بر عهده سرپرست این گروه بوده و یا ایشان بر انجام آنها نظارت غیر مستقیم داشته است.
گرچه نمی توان منکر اقدامات در خور توجه و شایسته ایشان برای حفاظت از آثار معماری کهن این مرز و بوم در دهه های گذشته شد اما امروزه در اثر پیشرفت علم مرمت و تکنولوژیهای مربوط به آن و همچنین پدیدار شدن عوارض این گونه مرمتها در آثار تاریخی نظیر تخت جمشید، ثابت شده است که مرمت به شیوه آناستیلوزی دارای اشکالات عدیده ای است و نتایج مطالعات موید آن است که پس از مدتها اقدامات مرمتی صورت گرفته در مجموعه آثار معماری تخت جمشید اثراتی از تغییر ویژگی مصالح اصلی و مرمتی و واکنش اجزاء و عناصر معماری و مصالح ساختمانی اصلی نسبت به شیوه های پایدار سازی و وصالی، بروز نموده است. لذا:
ا- با توجه به اینکه کاربرد سنگ سالم با مقاومت و مدول تغییر شکل زیاد در کنار سنگهای فرسوده قدیمی، بویژه برای پایدار سازی بنا و افزایش توان باربری آن به هنگام بازسازی یا " آناستیلوزی "، باعث انتقال بار بیش از حد بر سنگ فرسوده و تغییر شکل یافته ( شکسته ) با بروز پدیده هایی همچون لهیدگی، خرد شدگی، طبله، تورق و تشدید عوارضی نظیر ترک و تشکیل صفحات ناپیوستگی در بخشهای فرسوده می شود.
2- با عنایت به اینکه افزایش تنشهای داخلی در قسمتهای مرمت شده به روش میله گذاری و کاربرد پیچ سنگ، بر اثر عوارضی مانند تورم و انبساط جانبی فولاد طی فرآیند فرسایش شیمیایی ( زنگ زدگی )، تغییر شکل، تورم و انحناء میله های فولادی را به همراه دارد.
3- با توجه به این نکته که تغییر شکل تدریجی ( تابع زمان ) سنگ بر اثر بروز پدیده خزش و تحت تاثیر بارهای وارده از پیچ سنگها، منجر به کاهش عملکرد پیچ سنگ در پایدار سازی قطعات و بلوکهای سنگی می گردد.
4-با عنایت به افزایش پتانسیل خرابی و شکست سنگ در نقاط بحرانی نظیر نقاط اتصال پیچ به سنگ از طریق صفحات توزیع بار به دلیل ضریب سختی فولاد که موجب ذخیره انرژی ناشی از پیچ کردن سنگ در نقاط اتصال قطعات سنگ توسط میله فولادی تنیده از طرف میله به سنگ وارد می شود، بویژه در هنگام تغییر شکل جزئی در سنگ و بروز ترکهای ریز در ناحیه اتصال پیچ و سنگ، یکباره به صورت انفجاری آزاد شده و باعث شکست سنگ و یا توسعه درزها و ترکهای ریز در آن می گردد.
5- با توجه به ایجاد شکست و تشکیل صفحات ناپیوستگی ناشی از تاثیر تنشها در امتداد گودیهای متعددیکه برای نصب پیچ سنگ به ویژه در عناصر باربر عمودی نظیر ستونها و جرزها شده اند.
1-5-با توجه به فرسودگی قطعات طی سالیان متمادی این روش موجب ایجاد ترکهای جدید، تبدیل رگه ها به ریز ترکها و ریز ترکها به ترک و ترکها به شکاف در سنگهای تاریخی شده است. این روش باعث متلاشی شدن سنگهای تاریخی و بروز پیامدهای بسیار خطرناکی خواهد شد. جالب توجه اینکه به جنبه غیر قابل برگشت بودن این فرایند توجه نمی گردد.
2-5- تعداد فراوانی از قطعات سازه ای آزاد هستند. لذا در برابر تغییر درجه حرارت، رطوبت و بارها تغییر شکل متعارف خود را دارند. و تنش ناشی از تناقض ساختاری در آنها به وجود نمی آید. اما تعداد زیادی از قطعات که با فولاد استحکام بخشی شده اند. تنشهای داخلی در آنها به وجود می آید که می تواند بسیار مخرب باشد. این تنشها در ضعیف ترین قسمت عضو سازه ای و یا در محل اتصال آن به دیگر بخشهای سازه بحرانی شده و باعث تولید ترکهای کششی، ترکهای برشی و وقوع کمانش می شود.
3-5- نکته قابل توجه در رفتار بتن با فولادها که فولاد مدفون در بتن به وسیله قشر نازک محافظی که روی آن است در مقابل خوردگی محافظت می شود. اما این قشرمحافظ در اثر واکنشها از بین می رود و فرایند خوردگی فولاد شروع می شود. اگر بخواهیم فرایند خوردگی را مورد بررسی قرار دهیم میدانیم که این پدیده یک فرایند الکترو شیمیایی است که در آن قطبهای آند و کاتد یک الکترولیت باید وجود داشته باشد. مخلوط تازه و دوغابهای بتن که در این فرایند استحکام بخشی بکار می رود الکترولیت مناسبی است و فولاد استحکام بخش قطبهای آند و کاتد را تشکیل می دهد. جریان الکتریکی بین آند و کاتد برقرار و در نتیجه فلز اکسیده شده و به اکسید آهن تبدیل می شود. این فرایند باعث افزایش حجم فولاد و بروز خطرات جبران ناپذیری خواهد شد.
6- با تاکید بر نفوذ پذیری زیاد ملات ماسه و سیمان یا دوغاب پرکننده فضاهای خالی یا مورد استفاده در درز بندی قطعات سنگ که موجب افزایش میزان جذب آب و نفوذ آن در سنگ " درز" دار و در نتیجه فعال شدن مکانیسمهای هوازدگی شیمیایی، فیزیکی و مکانیکی سنگ نظیر انحلال، تبلور دوباره، انجماد و غیره می گردد.
1-6- کاربرد گسترده بتن و تعبیه بسیار فراوان فولاد به عنوان مواد مرمتی و عدم تحقیق و پژوهش هدفمند در خصوص پیامدهای استفاده از آن بدون ثبت موقعیت و محل آنها برای آیندگان مشکلات فراوانی به بار خواهد آورد.
2-6- به طور کلی محیطهایی که دارای سولفاتهای محلول هستند همواره نشانه هایی را در اثبات وجود خود نمایان می کنند. فرایند تاثیر سولفات های موجود در تعامل با سنگ و محل هم جواری بتن و ملات ماسه سیمان که در امر مرمت بکار رفته اند را می توان متاثر از سولفات ها با کلسیم و آلومینات کلسیم هیدراته شده در فرایند خمیر سیمان شناسایی کرد. در نتیجه واکنشها محصولات جامدی با حجم بزرگتر از مواد اولیه شرکت کننده در واکنش به وجود می آید که می تواند سولفات کلسیم باشد و باعث ایجاد ترک در محل واکنش گردد.
3-6- بخار آب از سنگ منتقل می شود.این امر زمانی اتفاق می افتد که سطوح سنگ در مجاورت دو محیط با ترازهای مختلف رطوبت نسبی قرار داشته باشند. جالب توجه است که بخار رطوبت از تراز رطوبت نسبی بالاتر به سمت تراز رطوبت نسبی پائین تر انتقال می یابد. مقدار انتقال بخار رطوبت تابعی از اختلاف بین دو تراز فوق و همچنین نفوذ پذیری سنگ است. بطور کلی بخار رطوبت در ساختار متخلخل سنگ مابین مناطق با رطوبت نسبی متفاوت حرکت می کند به طوری که از رطوبت زیاد به سمت رطوبت کم جریان می یابد. بخار همچنین با تغییرات دما جابه جا شده به نحوی که وقتی دما افزایش می یابد بخار منبسط شده و از ساختار متخلخل سنگ به سمت خارج حرکت می کند. که در این فرایند بخار رطوبت در مسیر خارج شدن در صورت مواجهه با نمک ها پدیده انحلال نمک های محلول با بخار آب را پیش آورده و عوارض بسیار مخربی را به جای خواهد گذاشت
7- با توجه به این نکته که نرخ تغییر شکل اجزاء و مصالح سنگی به دلیل تسریع فرآیند بارگذاری از طریق اصرار بر بازسازی عناصر معماری افزایش می یابد.
8- با تاکید بر این که ثابت شده است که بهترین سیاست در امر مرمت یک اثر باستانی حداقل دخالت است و بررسی میزان اصالت (Authenticity) به میزان مواد اولیه اصلی و واقعی اثر بستگی دارد که در طول زمان قدیمی شده است و اینکه هرچه قدر مداخلات بیشتری در هنگام مرمت یک اثر انجام گیرد اصالت آن کمتر می شود.
لازم به ذکر است که یونسکو در این خصوص دارای دو بازوی توانمند است:1- مرکز بین المللی مطالعات حفظ و مرمت داراییهای فرهنگی (ICCROM) و 2- شورای بین المللی بناها و محوطه های تاریخی (ICOMOS).
9- با توجه به منشورهای بسیار ارزشمند و روشنی که توسط متخصصین یونسکو در ایکوموس تدوین شده است که در میان آنها میتوان به منشور ونیز، منشور بورا، منشور نارا، منشور ویکتوریا فالز و ... اشاره نمود که در همه آنها مکرراً اعلام شده است که " حفاظت کنیم، مداخله نکنیم ".
10- با تاکید بر این نکته که هر اقدام مداخله جویانه به منظور حفاظت در آثار تاریخی باید موقتی و برگشت پذیر باشد و قبل از آن باید مطالعه و پژوهش توسط متخصصین مختلف صورت گرفته باشد و اینکه هر مداخله ای باید دارای طرح و برنامه مدون و مصوب باشد و اینکه هرگونه مداخله در راستای حفاظت یک اثر تاریخی باید توسط افراد دارای صلاحیت علمی و آکادمیک و تحت نظارت کامل مراجع معتبر علمی انجام شود و اینکه بهترین درمان نگهداری پیشگیرانه است و اینکه خصوصیات مصالح استفاده شده در کارهای مرمتی (مواد جدید) و سازگاری آن با مصالح موجود در آن شرایط محیطی باید قبل از استفاده بررسی و آزموده شود، تخریب، برداشت یا تغییر هرگونه مصالح تاریخی و اصیل ممنوع است.
این کارشناسان و اساتید دانشگاه که مشخصاتشان در خبرگزاری مهر موجود است در ادامه از مسئولان محترم سازمان میراث فرهنگی و بیناد پژوهشی پارسه پاسارگاد خواسته اند تا به سئوالات ذیل جوابی درخور بدهند:
1- آیا در خصوص مرمت آرامگاه کوروش از ICCROM به عنوان نهاد بین المللی حفاظت و مرمت یادگاران تاریخی درخواست مشاوره تخصصی شده است؟ اگر جواب این سئوال مثبت است سند آن را در اختیار افکار عمومی قرار دهید.
2- آیا مداخلات صورت گرفته در آرامگاه کوروش دارای " طرح مرمت " بوده است؟ چه کسانی آن را تدوین کرده اند؟ چه کسانی آن را تصویب نموده اند؟ آیا این طرح با جزئیات اجرائی آن پیش از هرگونه مداخله به تصویب کمیته فنی سازمان میراث فرهنگی کشور و متخصصین ICCROM و ICOMOS رسیده است؟ آیا ناظرین متخصص در تمام مراحل حضور داشته اند؟
3- آیا گزارش مرمت آرامگاه کوروش را که مدیریت محترم بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد اعلام می کند به تائید کارشناسان یونسکو رسیده است در اختیار رسانه ها و افکار عمومی و کارشناسان امر مرمت قرار گرفته است؟ آیا مسئولان بنیاد پژوهشی پارسه نمی دانند که طرح مرمت باید قبل از اجرا به تصویب یونسکو برسد و نه بعد از اجرای کار مرمت؟!
4- گزارش مذکور توسط چه کسی تهیه شده است؟
5- این گزارش به کدام یک از نهادهای یونسکو و درچه تاریخی ارسال شده است؟
6- آیا در گزارش مذکور تمام مداخلاتی که توسط گروه مرمت صورت گرفته به صورت تصویری و ترسیمی همراه با شرح روش و تجهیزات کار و بیان مصالح مصرفی به همراه بیوگرافی افرادی که این مداخلات را انجام داده اند تدوین و ارائه نموده اید؟
7-آیا تصاویر قبل از مداخله در حین مداخله و بعد از مداخله را به همراه گزارش مذکور به یونسکو ارائه نموده اید؟
8- اگر این مداخلات علمی است و مطابق با مقررات داخلی و بین المللی تدوین شده است آیا گزارش روزانه روند کار توسط ناظر متخصص همراه با تصویر و کروکی و ... موجود است؟
9- مسئولین محترم گروه مرمت اعلام کرده اند که این اقدامات توسط استادکاران با تجربه و متخصص و آموزش دیده شاغل در بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد که طی سه دوره از سال 69 تاکنون آموزش دیده اند انجام شده است. تصاویر افرادی که به کار مشغول بوده اند موجود است. لطفاً بیوگرافی تخصصی آنها را ارائه دهید و میزان تحصیلات و سوابق آنها در این زمینه را هم بیان فرمائید.
10- چه کسانی با چه تخصصی چه چیزهایی را به آنها آموزش داده اند؟
11- مسئول محترم گروه مرمت اعلام داشته است که فاصله بین سنگهای قدیمی و سنگهای جدیدی که در مداخلات اخیر آرامگاه بکار رفته است با ملات ماسه و شیره آهک پرشده است. آیا اجازه تحقیق آزاد دراین باره را به کارشناسان و متخصصان می دهید تا صحت و سقم ادعای ایشان را بررسی کنند؟
12- در توجیه مداخلات صورت گرفته در سقف آرامگاه عنوان شده که این امر به منظور جلوگیری از ورود آب به داخل اتاقک آرامگاه انجام شده است. مداخلات جدی صورت گرفته در داخل اتاقک آرامگاه چه توجیه علمی دارد؟
13- مسئول گروه مرمت در مصاحبه ها و گفتگوهایی که با دیگر اصحاب رسانه داشته است بارها بر این نکته تاکید کرده که فرآیند مرمت آرامگاه کوروش در یک بازه زمانی 7 ساله انجام شده است در صورتیکه بررسی روزهای کاری اقدامات مداخله جویانه در سقف و اتاقک آرامگاه که مهمترین بخش ازپروژه مرمت این اثر جهانی بوده است نشان می دهد که مدت زمان در نظر گرفته شده برای مرمت آن بیشتر از چند ماه نبوده است. نظر شما در این باره چیست؟
14- کدام قانون و مقررات این اجازه را به شما داده است که با کمپرسور باد و مته های فولادی با ضربات مکرر و بسیار مخرب این مداخلات را در یادگار جامعه جهانی انجام دهید؟
15-آیا نتایج علمی و پژوهشی، بررسی میدانی و ارزیابی مواد مصرفی در مداخلات قبل از مداخله در اختیار کارشناسان مرمت و اهل فن و متخصصین قرار گرفته است؟ در کدام نشریه علمی یا نشست تخصصی آنها را ارائه کرده اید؟
16- آسیب شناسیهای علمی و تخصصی طرح مرمت را کدام متخصصین انجام داده اند؟ چه مسائلی را بررسی کرده اند؟ عوامل مخل چه چیزهایی بوده اند؟ با چه تجهیزاتی و با چه دانش نوینی مراحل آسیب شناسی انجام شده است؟ کدام یک از عارضه های بنا را شناسائی کرده اید؟ متخصصین چه راهکارهایی پیشنهاد دادند؟ کجا این پیشنهادات بررسی شده است؟ طی چه مراحلی به این یقین رسیده اید که روش مداخلات صورت گرفته قانونی است؟
17- آیا در این پروژه مرمتی به مفاد مصوبات دهمین(1993)، یازدهمین (1996) و چهاردهمین(2003) نشست عمومی سازمان بین المللی ایکوموس در خصوص منومان ها، سایت ها و حفاظت و مرمت سازه های میراث معماری توجه شده است؟
18- چرا برای نصب سنگ های جدید در سقف آرامگاه مبادرت به تراش دادن، تخریب و تغییر شکل فراوان و غیر کارشناسی سنگ های اصلی و باستانی بنا کرده اید؟ آیا منطقی تر نبود که به جای این کار مخرب و غیر علمی، سنگ جدید را مطابق با شکل مورد نیاز حجاری و قالب سازی و در جای مورد نیاز نصب می کردید؟
21- بر اساس کدام پژوهش علمی و مطالعات تخصصی به این نتیجه رسیده اید که استفاده از آب، کاردک و برس پلاستیکی بهترین روش برای گلسنگ زدایی از سنگ های آرامگاه است؟
22- می توانید نام متخصص مرمت سنگی که برای بازدید و نظارت از طرف یونسکو به این کار نظارت داشته است را به رسانه ها اعلام کنید؟ آیا این متخصص یونسکو از جزئیات کار مرمت قبل از آغاز عملیات مطلع بوده است؟
23- آقای راهساز در گفتگو با رسانه ها گفته است که طرح بازسازی آرامگاه در سال 1387 به تصویب شورای عالی راهبردی سازمان رسیده است؟ لازم است که برای برطرف شدن شبهه ها، جزئیات، نام تهیه کنندگان و تصویب کنندگان این طرح را برای روشن شدن افکار عمومی اعلام کرده و مشخص نمائید طرح بعد از تصویب طی چه مدت و توسط کدام کارشناسان به اجرا درآمده است، همچنین باید اعلام شود روند ارزیابی صلاحیت این مجریان به چه شکلی بوده است؟
24- گفته شده است مسئول کارهای صورت گرفته دارای تجربه و و پیشینه کاری بالایی است، آیا بهتر نیست گزارشات و اقدامات انجام شده وی جهت داوری تخصصی در یک همایش علمی ارائه تا به شکل آکادمیک و کارشناسی هم این مسئله بررسی و ابهامات موجود برطرف شود؟
25- چرا اکثر کارهای انجام شده توسط این فرد که به گفته مسئولان بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد متخصص مرمت آثار سنگی و صخره ای است فاقد طرح و گزارش علمی و مدون است؟
26- به نظر می رسد با توجه به آبگیری سد سیوند مشکل رطوبت همه اجزای بنا را تهدید کند . این موضوع لااقل محلی برای بحث علمی و تخصصی است. اما چرا در این باره فقط در مورد سقف آرامگاه صحبت می شود؟ آیا مشکل رطوبت تنها در این نقطه اثر گذاشته است؟
27- کار لیزراسکن آرامگاه کوروش که مدیریت محترم بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد به آن اشاره می فرمایند در چه سالی و توسط چه شرکتی انجام شده است؟
28- چگونه است که یک نفر به طور همزمان مدیریت : محوطه میراث جهانی تخت جمشید، محوطه میراث جهانی پاسارگاد، محوطه تاریخی نقش رستم، محوطه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه، تدریس در چندین دانشگاه معتبر داخلی، مدیرعاملی شرکت خصوصی فن و هنر آسیا (شرکت فوق در تاریخ 15/6/1385 تحت شماره 279960 در اداره ثبت اسناد کشور به ثبت رسیده) و عضویت در شرکت خصوصی پرند پیمایش (شرکت مهندسی پرند پیمایش (با مسئولیت محدود) در تاریخ 11/11/83 تحت شماره یکصد و پنجاه و یک در اداره ثبت اسناد سیاهکل به ثبت رسیده) و ترجمه کتاب تخصصی را انجام دهد و بدون جوابگوئی به سئوالهای علمی یکی از کارهای صورت گرفته در محدوده مدیریتی اش از سوی مسئولین بازخواست نگردد؟
لازم به ذکر است کارشناسان فوق الذکر در پایان نامه خود با اشاره به وابستگی شدید امنیت شغلیشان به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام کرده اند تنها در صورتی حاضر به انجام مناظره با مقامات یا نمایندگان این سازمان هستند که اولأ این مناظره در محل خبرگزاری مهر انجام شود و ثانیأ تمامی تضمین های لازم مبنی بر رعایت اصول علمی و اخلاقی در این باره نسبت به امنیت شغلی پس از انجام این مناظره از سوی مقامات سازمان میراث فرهنگی به آنها داده شود.
خبرگزاری مهر برای آنکه متهم به یک سویه نگری نشود تلاش کرد تا این سوالها را با مسئولان بنیاد پژوهشی پارسه و سرپرست گروه مرمت در میان بگذارد که متاسفانه بر خلاف استقبالشان از گفتگو با تلویزیون های بیگانه ، با واکنش غیر علمی و غیر حرفه ای آنها روبرو شدیم.
چنانکه محمد حسن طالبیان رئیس بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد با اعلام اینکه حاضر به گفتگو با خبرگزاری مهر نیست گفت : سوالات خودتان را با کارشناسانی که ما معرفی می کنیم در میان بگذارید.
این در حالی است که حسن راهساز سرپرست گروه مرمت هفته گذشته با تماس تلفنی در یکی از برنامه های صدای آمریکا خبرنگار و خبرگزاری مهر را متهم به غرض ورزی شخصی کرد.
نظر شما