یکپارچگی مبانی برنامه پنجم به یکپارچگی در اجرا نیازمند است

دکترعلیرضا مرندی وزیر اسبق بهداشت و عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره سیاستهای ابلاغی برنامه پنجم توسعه از سوی مقام معظم رهبری و لزوم توجه به این سیاستها در تدوین برنامه پنجم توسعه گفت: "انسان سالم" محور اصلی این سیاست ها در حوزه سلامت است. سلامت موضوعی همه جانبه است که اشتباهاً و غفلتاً تنها به بعد جسمانی آن پرداخته شده و اگر تعریف سازمان جهانی بهداشت را هم در نظر بگیریم سلامت بدون توجه به ابعاد روحی، روانی، معنوی و اجتماعی قابل بحث نیست.

تاثیر 50 درصدی بر عوامل اجتماعی موثر در سلامت انسانها

وی یادآور شد: عوامل اجتماعی بیش از 50 درصد در سلامت انسان ها نقش دارد و در مقابل سهم تمام خدماتی که وزارت بهداشت می تواند در کشور ارائه دهد تنها حدود 25 درصد است. در این میان بعد معنوی که یکی از ابعاد مهم زندگی مردم در نظام اسلامی است به عنوان یکی از ابعاد سلامت باید مورد توجه قرار گیرد.

مرندی با بیان اینکه دولت و نظام باید همه ابعاد سلامت را ببینند، لازمه این کار را همکاری بین بخشی دانست و اضافه کرد: عوامل اجتماعی موثر در سلامت به ارگان هایی دیگر جامعه نیز برمی گردد و تنها با همکاری بین بخشی امکان تحقق آن وجود دارد.

وی با اشاره به بخش هایی که نیاز است برای همکاری بین بخشی به آن توجه شود، گفت: ارتقای سطح سواد یکی از مهمترین مسائلی است که در ارتقای سطح سلامت موثر است. وقتی بی سوادی کاهش پیدا کند، تبعیض علیه زنان و دختران نباشد و به سلامت آنها بها داده شود سلامت آنها نیز افزایش می یابد. زنان سکاندار خانواده هستند و سلامت آنها نقش بسیار مهمی در سلامت خانواده دارد.

"بیکاری" سلامت گروه بزرگی از جامعه را در معرض خطر قرار داده است

وزیر اسبق بهداشت تبعیض در مشاغل، نبود بیمه سلامت برای همه افراد جامعه، روزمزدی بسیاری از کارگران، نبود تامین اجتماعی برای بخش بزرگی از افراد جامعه و بیکاری را از عواملی برشمرد که سلامت گروه بزرگی از جامعه را در معرض خطر قرار می دهد و یادآور شد: هر چه اشتغال بیشتر باشد، بهداشت محیط هم بیشتر خواهد بود.

وی از مسکن بهداشتی به عنوان یکی از عوامل موثر بر سلامت نام برد و گفت: افرادی که به سرپناه مناسب، آب آشامیدنی سالم و دفع مناسب فاضلاب دسترسی نداشته باشند در معرض خطر هستند و در کنار آن باید به آلاینده های مختلف از جمله آلودگی آب، خاک، صوت و غیره هم توجه شود که بر روی سلامت مردم تاثیر گذار است.

مرندی با انتقاد از وضعیت ترافیک شهری و تاثیرات نامطلوب آن بر سلامت افراد جامعه خاطرنشان کرد: ترافیک شهری به همراه زندگی ماشینی باعث شده که افراد پیش از ورود به محل کار و زندگی خود با شرایط ناراحت کننده ای مواجه شوند و سلامت روان آنها به خطر افتد و این مسئله به طور جدی بر روی کار و روابط شغلی و خانوادگی تاثیر منفی دارد و اختلالات روانی جدی برای مردم ایجاد می کند و این بی توجهی به سلامت جامعه را می رساند.

وی وضع نامناسب اقتصادی دهک های پایین جامعه را یکی از موضوعاتی دانست که باید در تدوین برنامه پنجم توسعه به آن توجه شود و گفت: زمانی که یک خانواده وضع اقتصادی خوبی ندارد بر روی سلامت آن هم تاثیر می گذارد.

انسان سالم به عنوان محور توسعه کشور است

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: مردم نقش فوق العاده ای در جامعه دارند و باید برای آموزش فرهنگ در جامعه از نیروی آنها استفاده کنیم و در این میان موانع را هم برطرف کنیم. اگر در بندهای سیاست های ابلاغی برنامه پنجم توسعه به موضوعات تاثیرگذار در سلامت اشاره شده است نشان از توجه به انسان سالم به عنوان محور توسعه کشور است پس دولت نیز باید موانع دسترسی به این منابع را از بین ببرد.

وزارت رفاه باید منحل شود

وی گفت: در بندی دیگر از سیاست های ابلاغی به یکپارچگی در سیاستگذارى، برنامه ریزى، ارزشیابى، نظارت و تخصیص منابع عمومى در بخش سلامت توجه شده است و این نشان می دهد که باید قاعدتاً وزارت رفاه را منحل کنیم و این دوگانگی ایجاد شده از میان برود. باید به کمک همین برنامه بخش هایی که از وزارت بهداشت مشتق شده به آن بازگردد و این الزام انحلال وزارت رفاه را تاکید می کند.

مرندی اضافه کرد: در بندی دیگر ارتقای شاخص بهداشت و سلامت جسمی و روحی مردم مورد تاکید قرار گرفته و این به جد نشان می دهد که باید به پیشگیری بیش از درمان توجه کنیم. متاسفانه رویکرد ما پزشکان هم درمانی است و تا مردم بیمار نشوند به مسائل پیشگیری توجه نمی کنیم.

وی بند دیگر سیاست های ابلاغی که به کاهش مخاطرات و آلودگی های تهدید کننده سلامت می پردازد را نشان از اهمیت رفع این آلودگی ها برشمرد و تاکید کرد: وضع سلامت هوا مخاطره آمیز است و موجب شده افراد زیادی به دلیل اثرات ناشی از آلودگی هوا جان خود را از دست دهند و یا دچار ناتوانی شوند و این مسئله در کنار نبود امنیت غذایی کافی برای افراد ناتوان جامعه و نبود بهداشت روانی که از این آلودگی ها ناشی می شود از جمله معضلات اصلی جامعه است که در تدوین برنامه باید به آن توجه داشت.

نپرداختن به بهداشت روانی ضعف مهم حوزه سلامت

وزیر اسبق بهداشت نپرداختن به بهداشت روانی در حوزه پزشکی را از دیگر ضعف های حوزه سلامت برشمرد و گفت: در طب هم به بهداشت روانی کم پرداخته ایم و روانپزشکان ما تنها به بیماران روانی در فرصتهای کم و محدود می پردازند و متاسفانه وضعیت بیماران روانی از وضعیت بیماران جسمی به مراتب بدتر است.

وی با اشاره به سایر بندهای مربوطه به نظام سلامت در سیاست های ابلاغی برنامه پنجم توسعه، گفت: بهبود تغذیه جامعه از عناصر مهم این سیاست ها است در حالیکه در برخی از کشورهای موفق در حوزه سلامت توجه به تغذیه موجب شده که بدون مداخلات دارویی دائمی، بخش عمده ای مرگ و میرها کاهش یابد اما در کشور ما این عنصر مهم در سلامت باید تقویت شود. در واقع زمانی که زمینه های اجتماعی سلامت قوی باشند، توسعه کمی و کیفی افزایش می یابد.

مرندی از بند بیمه سلامت و کاهش سهم پرداختی مردم از هزینه های سلامت به عنوان یکی از بخشهای مهم حوزه سلامت در سیاست های ابلاغی نام برد و گفت: تمام اعتباری که باید برای ارتقای سلامت صرف شود در درمان خلاصه شده است و بیمه ها نیز تنها در این بخش سرمایه گذاری کرده اند این در حالی است که هزینه ها درمانی وضع را بهبود نمی بخشد در حالیکه اگر بحث های پیشگیرانه در بیمه ها وارد شود و به توانبخشی که ضعف عمده ای هم در آن داریم بیشتر پرداخته شود، بیمه ها موفق تر خواهند بود.

تحقق نیافتن بندهایی از برنامه چهارم توسعه در کاهش سهم مردم در پرداخت هزینه های سلامت

وی در خصوص کاهش سهم مردم در پرداخت هزینه های سلامت به مهر گفت: متاسفانه قرار بود سهم 56 درصدی مردم در پرداخت این هزینه ها در برنامه چهارم توسعه به 30 درصد کاهش یابد که این اتفاق نیفتاد و این عدم موفقیت موجب شد گروه های کم درآمد بر اثر یک بیماری ورشکسته شوند. در حال حاضر در کشور سهم مردم از پرداخت هزینه های سلامت متناسب با درآمد آنها نیست و افراد پولدارتر همان مقدار پرداخت می کنند که افراد فقیر و این مسئله دور از عدالت است.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: این در حالی است که افراد طبقات پایین اجتماع گرفتاریهای بیشتری در سلامت دارند و به دلیل بسیاری از عدم دسترسی ها به طور دائم در معرض خطر هستند. سهم این گروه های اجتماعی باید از سهم بیشتر باشد و بتوانند به دفعات بیشتری از سیستم سلامت استفاده کنند در حالیکه اکنون این طور نیست.

وی در خصوص بندی که به توسعه ورزش و سفرهای زیارتی در ارتقای امور اجتماعی اشاره شده، یادآور شد: ما نباید تنها به دنبال این باشیم که سیاح از خارج به داخل بیاید بلکه باید دولت راهکار مناسبی برای امکان تفرج اقشار کم درآمد ایجاد کند. مردم ناتوانی که در خانه هایی کوچک بدون هیچ تفریحی زندگی می کنند و بچه های آنها در خانه حبس شده اند و نمی توانند در هوای آزاد نفسی تازه کنند در حالیکه سفرها می توانند سایر ابعاد سلامت را تقویت کنند سفرهای زیارتی بعد معنوی را قوی می کند.

مرندی تقویت قانونگرایی را یکی از ابعاد مهم در سیاستهای ابلاغی برشمرد و تاکید کرد: در حالی که انتظار داریم که مردم قانون را رعایت کنند باید دولت مردان نیز به رعایت قانون اهتمام ببخشند و اگر مردم قانونگریزی را از دولت مردان مشاهده کنند بر روی سلامت آنها نیز تاثیر می گذارد.

وی در خصوص بند علم و فناوری در سیاست های ابلاغی برنامه پنجم توسعه گفت: متاسفانه تصویر غلطی درباره علم و فناوری وجود دارد که ناآگانه تنها عناصر پیچیده را علم و فناوری در حوزه سلامت تصویر می کنند در حالیکه علم باید علم سلامت محور باشد تا به ارتقای سلامت، بهداشت و پیشگیری به صورت علمی بپردازد.

وزیر اسبق بهداشت گفت: عناصر پیچیده علم و فناوری به تنهایی سلامت را ارتقا نمی بخشد. تکنولوژی های پیچیده کمتر از 4 درصد در سلامت نقش دارد. در حالیکه پزشکان برای ارتقای سلامت باید با مسایل ساده و کم هزینه آشنا باشند و نباید از آن غفلت کنند.

کیفیت آموزش پزشکی در کشور مشکل دارد

وی اضافه کرد: بیشترین سرمایه گذاری جامعه پزشکی باید برای آموزش درست مسایل پیشگیرانه در میان پزشکان صورت گیرد اصولاً آموزش این ایراد بزرگ را دارد که پایه و اساس سلامت به آموزش های پزشکی اضافه نشده است و بیشتر بر روی درمان تاکید شده است. کیفیت آموزش پزشکی در کشور مشکل دارد و پزشکان و گروه پزشکی باید به صورت جامعه نگر تربیت شوند و بیشتر با مسایل جامعه آشنا شوند.

پزشک کم داریم و توزیع ناعادلانه است 

مرندی در زمینه توسعه تحصیلات تکمیلی یادآور شد: ما پزشک کم داریم زیرا بر اساس استانداردهای جهانی باید هر هزار نفر یک پزشک عمومی داشته باشند اما در حال حاضر هر 4 هزار نفر یک پزشک دارند پس توزیع ناعادلانه موجب شده که در تهران با تراکم و در شهرهای دیگر با کمبود مواجه شویم.  

47 مورد از برنامه چهارم توسعه در بخش سلامت مغفول ماند

وی در خصوص بندهای مفغول مانده برنامه چهارم توسعه گفت: بر اساس یک بررسی در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هشتم به این نتیجه رسیدیم که 47 مورد از موادی که به نظام سلامت در برنامه چهارم توسعه مرتبط است در این چند سال مورد بی توجهی قرار گرفته است و وزارت بهداشت به آنها نپرداخته است.

به برنامه چهارم توسعه بی اعتنایی شد

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی گفت: این بندهای مغفول مانده طی نامه ای به وزارت بهداشت اطلاع داده شد و آنها نیز پاسخی برای آن به کمیسیون ارسال کرده اند که من هنوز اطلاعی از آن ندارم.

وی در پاسخ به این پرسش که ضمانت اجرای درست برنامه پنجم توسعه و پیشگیری از اتفاقاتی که برای برنامه چهارم توسعه رخ داد گفت: دولت مسئول اجرای قوانین است و اگر قوانین درست اجرا نشود سنگ روی سنگ بند نمی شود و اگر در اجرا هم به مشکل برخورد کردند هم باید به مجلس اعلام کنند تا اقدامات لازم صورت گیرد.

مرندی گفت: به برنامه چهارم توسعه بی اعتنایی شد در حالی که افتخار تصویب این برنامه برای آنهایی که آن را تصویب کرده اند باقی مانده است اما اگر دولت بلافاصله مشکلاتی که با برنامه داشت را به مجلس اعلام می کرد این برنامه دچار بی اعتنایی نمی شد. این اشکال وجود دارد در حالی که نباید به قانون بی اعتنایی شود.

انتقاد از عدم همکاری موثر وزارت بهداشت با مجلس

وی با انتقاد از عدم همکاری موثر وزارت بهداشت با مجلس اضافه کرد: متاسفانه آن طور که باید و شاید میان مجلس و دولت همدلی و همکاری نیست در حالی که به نظر می رسد وزارت بهداشت باید تلاش بیشتری کند و ما نیز تمام تلاش خود را کرده ایم که نمایندگان را قانع کنیم اما این همفکری در مقابل مشاهده نشده است.