دستمزدهای ناچیز جایگاه معلمان را مخدوش کرده است

به گزارش خبرنگار مهر، هر ساله همزمان با روز معلم، مسائل متعددی حول محور معلمان مطرح می شود، حقوق و مزایا، جایگاه شغلی و شخصیتی، مسکن و دهها مورد دیگر از جمله آنها است. در گفتگوی زیر سعی کرده ایم که فارغ از این موضوعات کلیشه ای به رابطه نظام آموزشی و معلمان و چالشهای اساسی آن بپردازیم.

*خبرگزاری مهر- گروه اجتماعی: با توجه به فرارسیدن هفته معلم بفرمایید جایگاه معلمان در فرایند توسعه کشورها را چطور ارزیابی می کنید؟

-مرتضی نظری: واقعیت این است که آینده کشورها تا حد زیادی به وضعیت آموزشی و معلمان وابسته است و هر ملتی شخصیت خود را در چارچوب نظام آموزشی حاکم بر سرزمین خود بازگو می کند. اینکه جامعه ای راه به کجا می برد را میتوان از وضعیت معلمان و مدارس دریافت.

- از نقطه نظر کیفیت نیروی انسانی، وضعیت کنونی آموزش و پرورش کشورمان در چه حدی است؟

- در این باره باید بگویم که با وجود ظرفیت های بسیار بالایی که در خانواده بزرگ فرهنگیان وجود دارد، اما سطح کیفی نیروی انسانی آموزش و پرورش چه در بدنه مدیریتی و چه در سطوح آموزشی بسیار پایین است. وزارت آموزش و پرورش به عنوان متولی رسمی تعلیم و تربیت از یک حیث متفاوت ترین وزارتخانه کشور است چون با انسان و پرورش او سروکار دارد. این وزارتخانه مسئول مستقیم تربیت و تولید سرمایه انسانی در کشور است و پرواضح است که این مأموریت توسط نیروی انسانی آموزش دیده، دارای انگیزه، پویا و خلاق صورت می گیرد. بدیهی است که کتاب و تخته و مداد و کاغذ و امکانات فیزیکی قطعاً نمی تواند سرمایه انسانی تولید کند، سرمایه انسانی که زیربنای پیشرفت است به دست انسان صورت می پذیرد. این در حالی است که وزارت آموزش و پرورش خود از سطح قابل قبولی در این خصوص برخوردار نیست و متأسفانه عموماً مدیران ارشد این وزارتخانه درکی از آنچه در کلاس درس می گذرد، ندارند چون انتصابها در این وزارتخانه به خصوص در سالیان اخیر از بین افرادی صورت گرفته که متعلق به بیرون از خانواده آموزش و پرورش هستند.

-  موضوع پایین بودن سطح کیفی نیروی انسانی آموزش و پرورش به کجا برمی گردد؟

-

جایگاه شغل معلمی در نگاه عمومی در سالهای اخیر با افت بسیاری روبه رو شده است

مرتضی نظری

از جمله دلایلی که میتوان در این خصوص برشمرد؛ جایگاه این شغل یا حرفه در نگاه عمومی است که در سالهای اخیر با افت بسیاری روبه رو شده است به طوری که چه در کنکور و انتخاب رشته و چه در سایر مبادی ورودی به این شغل، افرادی عموماً زیر حد متوسط از نظر اجتماعی، اقتصادی و علمی این موقعیت را برمی گزینند. از سویی این وزارتخانه به هردلیل نتوانسته است نیروی انسانی خود را از نظر اقتصادی و کسب توانمندیهای ویژه این شغل ارتقا ببخشد. ارتقا و بهبود وضعیت ها عمدتاً در شعارها و ابلاغ های دلنشین خلاصه می شود و راهی به واقعیت موجود نمی برد.

- از کاهش جایگاه حرفه معلمی در نگاه عمومی گفتید، در حالی که معلم همچنان در نظر مردم از وجاهت خوبی برخوردار است.

- من نیز همین باور را دارم. معلم و معلمی همیشه در چشم مردم بار ارزشی خاصی دارد ولی باید دید اینکه "وضع فردای کشور در گرو کیفیت آموزش و پرورشِ امروز است" چقدر در چشم جامعه مهم تلقی می شود. در برخی جوامع سومین و در بعضی دیگر از جوامع دومین ردیف بودجه از آن آموزش و پرورش است حال آنکه ما سالهای مدیدی است که کسری بودجه تاریخی آموزش و پرورش را از راههایی نظیر اختصاص درصدی از عوارض شهرداری، اعانه وزارت نفت، قرض از فلان سازمان و جابجا کردن بودجه از فصل های مختلف حل کرده ایم. آموزش و پرورش جدی گرفته نمی شود چون ذهنیت غالب و چیره همه ما نسبت به این وزارتخانه به طور خاص و به موضوع تعلیم تربیت به طور عام چیزی نیست جز تداعی تصوراتی نظیر مداد و پاک کن و تخته سیاه و نیز خاطرات شیرین همکلاسی ها وشیطنت ها و بازی های خاص مدرسه ای. این ذهنیات قطعاً نمی توانند مسئولان  و مردم را در نوع نگاه به آن جدیت ببخشند. برداشت عمومی از آموزش و پرورش به گونه ای است که گویی دوران کودکی و نوجوانی و جوانی دوره ده دوازده ساله ایست که باید بخشی با مدرسه و بخشی با تعطیلات بینابینش بگذرد و سپری شود تا مرحله جدی! و اصلی زندگی که همان اشتغال و ازدواج و .... است آغاز گردد. اگر دقت کنیم یک ذهنیت کاملاً عامیانه، کوچه بازاری، سطحی و نمادین در بین همه ما اعم از خانواده ها و عموم مردم نسبت به این "مهمترین نهاد " شکل گرفته است. بنابراین برای نتیجه گرفتن باید بخشی از توجه ما معطوف به اصلاح و جهت دهی مناسب ذهنیت عمومی صرف گردد.

     

- اما طبیعتاً اگر نگوییم همه این ذهنیت اما بخش اعظم آن ریشه در کیفیت آموزش در مدارس دارد که باعث شده تا این وزارتخانه خیلی جدی گرفته نشود.

-

از جمله انحرافاتی که در آموزش و پرورش ریشه دوانده، جابه جا شدن تربیت و تدریس است. تربیت ناظر بر بُعد شخصیتی دانش آموزان است و یک مقوله کیفی بوده و قابل نمره گزاری و نمره دهی نیست

کارشناس آموزش و توسعه

بله همین طور است. از جمله انحرافاتی که در آموزش و پرورش ریشه دوانده، جابه جا شدن تربیت و تدریس است. تربیت ناظر بر بُعد شخصیتی دانش آموزان است و یک مقوله کیفی بوده و قابل نمره گزاری و نمره دهی نیست، حال آنکه تدریس ناظر به انتقال معلومات خاصی از معلم به دانش آموز بوده و یک مقوله کمّی است. نتیجه تربیت را نمی توان به نمره تبدیل کرد ولی ماحصل تدریس با نمره تعیین می شود. اگرچه این دو در جای خود مهم و موضوع مأموریت آموزش و پرورش است و در جاهایی هم مکمل یکدیگرند. اما اگر بر سر این نکته اشتراک نظر داشته باشیم که هدف محوری آموزش و پرورش، جامعه پذیری، شکوفایی استعدادهای نهفته و تشکیل سرمایه انسانی و نائل آمدن به توسعه انسانی است، آنگاه می پذیریم که شخصیت افراد تحت تأثیر تربیت است نه تدریس.

-از مسائل دیگری که همیشه پیش روی معلمان است، بحث حقوق و مزایا است، گویی نام این قشر با مادیات رقم خورده. این مسئله چه تبعاتی را برای نظام آموزشی خواهد داشت؟

- موضوع حقوق و مزایا همواره در آموزش و پرورش وجود داشته و به عنوان یک موضوع لاینحل در تمام سالها تکرار شده اما اینکه همیشه به عنوان موضوع اول در این وزارتخانه مطرح شود اصلا به نفع معلمان و نظام آموزشی کشور نیست. چراکه همواره مسائل اصلی این وزارتخانه را به حاشیه می برد و ذهن مسئولان را به خود معطوف می کند و همین مسئله موجب عقب ماندگی نظام آموزشی می شود. شما ببینید در طول همین چهارسال گذشته، آموزش و پرورش چند طرح و برنامه علمی داشته و به چه میزان به ارتقای آموزشی توجه کرده است؟ طرح تحول بنیادین تا کجا پیش رفته و تدوین کتب درسی درچه حالی است.

- به هرحال توجه به حقوق مادی و معنوی معلمان قسمتی از فعالیتهای این وزارتخانه را تشکیل می دهد.

- قطعا همین طور است ولی باید به این نکته توجه کرد که شان و جایگاه معلمان نیز به همین واسطه کاهش یافته و هم اکنون در افکار عمومی این دیدگاه وجود دارد که معلمی مساوی است با فقر مالی که این اصلا به نفع آموزش و پرورش نیست. مسئولان آموزش و پرورش باید سعی کنند که این ذهنیت را از بین ببرند که البته برای آن نیاز به زمان زیادی دارند.