به گزارش خبرگزاری مهر، تیمی متشکل از ستاره شناسان اروپایی به سرپرستی "استفانو والنتی" (Stefano Valenti) از دانشگاه کوئین در بلفست انگلیس (Queen’s Universtiy Belfast) به تازگی موفق به کشف گروه جدیدی از ابرنواختران شدند. اولین نمونه ای که این دانشمندان از این گروه جدید شناسایی کرده اند "ابرانواختر کم نور با شناسه SN2008ha" نام دارد که نتایج تحقیقات آن در مجله علمی Nature منتشر شده است. به دلیل جذابیت موضوع خبرنگار مهر گفتگوی ویژه ای با "استفانو والنتی" سرپرست این تیم تحقیقاتی انجام داد که در ادامه می خوانید:
* خبرگزاری مهر - گروه فناوریهای نوین: چه خصوصیاتی به عنوان مهمترین ویژگیهای ابرنواختران شناخته می شوند؟
- استفانو والنتی: پاسخ این سئوال چندان آسان نیست چرا که ویژگیهای ابرنواختران بسیار متنوع و مختلف است. ابرنواختران دو نوع اصلی دارند. نوع یک، ابرنواخترانی هستند که از ستارگان با جرم کوچک به وجود آمده اند. جرم این ستارگان 8-7 برابر کمتر از جرم خورشید است. به این نوع، ابرنواختران فوق گرمایی هسته ای (super thermonuclear) می گویند که در تحقیقات کیهان شناسی بسیار مورد توجه قرار دارند. این نوع، حاصل یک انفجار گرمایی هسته ای درون یک ستاره با جرم کم هستند. این ستاره ها معمولا در یک منظومه ستاره ای دوتایی حضور دارند.
ابرنواختران نوع دو از ستارگان با جرم بسیار زیاد ایجاد می شوند. جرم این ستارگان بیشتر از 8-7 برابر جرم خورشید است. این ابرنواختران در اثر فروپاشی هسته این ستاره ها تشکیل می شوند. اینها خصوصیات عمومی و اصلی ابرنواختران هستند.
* تیم شما به تازگی گروه جدیدی از ابرنواختران را شناسایی کرده است. مهمترین خصوصیات این گروه جدید ابرنواختران چیست؟
- مهمترین ویژگی این گروه جدید این است که در طبقه بندی ابرنواختران نوع یک یعنی ابرنواختران فوق گرمایی هسته ای وارد می شوند. با وجود این در گروه جدید ما توانستیم خصوصیات بسیار عجیبی را مشاهده کنیم که تاکنون در سایر ابرنواختران نوع یک دیده نشده بود به طوری که انرژی و سرعت انتشار آن در این اجرام آسمانی جدید بسیار پایین است. کشف این جرم آسمانی جدید با شناسه SN2008ha در واقع کشف اولین نمونه از این گروه عجیب است. این جرم آسمانی به حدی عجیب بود که ما نمی توانستیم با توجه به خصوصیات ابرنواختران نوع فوق گرمایی هسته ای درباره آن توضیح بدهیم. بنابراین ما این فرضیه را مطرح کردیم که انفجار این جرم آسمانی همانند انفجار گرمایی هسته ای ستارگان کوچک نبوده بلکه این ابرنواختر، حاصل انفجار یک ستاره کوچک است که انفجار آن همانند ستارگان غول پیکر با جرم زیاد بوده است. بنابراین مهمترین خصوصیت این گروه جدید انرژی آن است که بسیار کمتر از انرژی حاصل از انفجار گرمایی هسته ای ستارگان کوچک است. از دیگر خصوصیات این ابرنواختران تولید بسیار کم نیکل است که با نیکل موجود در ابرنواختران نوع یک سازگار نیست. در حقیقت در انفجار گرمایی هسته ای ستارگان کوچک، حجم زیادی نیکل تولید می شود.
* اولین واکنش شما پس از کشف ابرنواختر SN2008ha به عنوان اولین نمونه از این گروه جدید چه بود؟
- اولین واکنشی که بلافاصله پس از رصد این ابرنواختر داشتیم این بود که فهمیدیم این جرم آسمانی اگرچه خصوصیات ابرنواختران گرمایی هسته ای را دارد اما نوع انفجار آن متفاوت است و این کشف برای ما بسیار جالب بود. ما در رصد این ابرنواختر دریافتیم که نور و انرژی ساطع شده از آن بسیار کم است که این مسئله با خصوصیات ابرنواختران نوع یک سازگار نبود. به این ترتیب متوجه شدیم که این جرم آسمانی در گروه جدیدی جای دارد که می تواند به عنوان حلقه میانی دو گروه اول معرفی شود.
* مهمترین نقش کشف این ابرنواختر در درک بهتر شکل گیری کهکشانها و ستاره ها چیست؟
- کشف این جرم آسمانی برای ما از اهمیت ویژه ای برخوردار است به طوری که اگرچه انفجار و فروپاشی هسته ستاره آن همانند ستارگان غول پیکر با جرم زیاد انجام شده اما با وجود این، یک ابرنواختر بسیار ویژه است چرا که تمام ابرنواخترانی که حاصل انفجار و فروپاشی هسته یک ستاره عظیم هستند و تاکنون کشف شده اند در لحظه انفجار یک جبه هیدروژنی دارند درحالی که این جرم آسمانی اولین ابرنواختری است که با انرژی کم و بدون جبه هیدروژنی است. از نقطه نظر تکامل ستارگان و نوع انفجار، کشف این ابرنواختر سناریوی جدیدی را در مقابل دیدگان ما می گشاید که در بررسیهای آینده بسیار اهمیت دارد. به طوری که ما نمی دانیم ستاره این ابرنواختر برپایه چه مدلی منفجر شده است. هرچند رصدهای ما نشان می دهد که در انفجارهای با انرژی کم حتی امکان عدم حضور جبه هیدروژنی نیز وجود دارد اما از دیدگاه تئوری، هنوز مباحث زیادی در این زمینه باقی مانده و دقیقا مشخص نیست که این انفجار به چه روشی در این ستاره انجام شده است.
به این ترتیب در کنار رصدها باید مطالعات زیادی برای ارائه تئوری روش انفجار این ستاره انجام شود.
از سویی دیگر اجرام با انرژی کم و بدون جبه هیدروژنی می توانند در مطالعات مربوط پرتوهای گاما می توانند مفید باشند چرا که بیشتر پرتوهای گاما از ستارگان و ابرنواختران با نور بسیار زیاد ساطع می شوند. این درحالی است که برخی از این پرتوها در ابرنواخترانی مشاهده می شوند که نور آنها چندان زیاد نیست همانند نمونه ای که ما کشف کردیم. به این ترتیب این جرم آسمانی یک کاندیدای بسیار عالی برای بررسی پرتوهای گاما به شمار می رود.
* در تحقیقات خود از چه تلسکوپهایی استفاده کردید و این تحقیقات را در همکاری با چه تیمهایی انجام دادید؟
- در این تحقیقات محققان اسپانیایی و ایتالیایی از همکاران گروه ما در دانشگاه کوئین بودند. همچنین در این پژوهشها از تلسکوپهای اسپانیایی و ایتالیایی استفاده کردیم که از جمله آنها می توان به TNG (تلسکوپ ملی گالیله) در جزایر قناری و تلسکوپ رصدخانه کالار آلتو در اسپانیا، تلسکوپ نوری شمالی و تلسکوپ لیورپول در جزایر قناری، تلسکوپ کوپرنیک و دیگر تلسکوپهای کوچک اسپانیا اشاره کرد.
ابرنواختر SN2008ha
* مهمترین دستگاه تلسکوپ ایتالیایی گالیله که به شما در این تحقیقات کمک کرد چیست؟
- مهمترین دستگاه تلسکوپ گالیله که ما از آن استفاده کردیم طیف سنج وضوح تصویر پایین "دولورس" (DOLORES Low Resolution Spectrograph ) نام دارد. این دستگاه از سازگاری زیادی برای رصد ابرنواختران برخوردار است چرا که این دستگاه رصد نور را در طول موجهای مختلف در وضوح تصویر مناسب برای رصد ابرنواختران امکانپذیر می کند.
* به عنوان آخرین سوال، گام بعدی شما در بررسی این گروه جدید از ابرنواختران چیست؟
- گام بعدی ما تحقیق و جستجوی اجرام آسمانی دیگر از این قبیل است. درک بهتر این گروه از اجرام می تواند به ارائه مدلهای تئوری برای توضیح درباره اینکه این گروه از ستارگان چگونه منفجر می شوند و اینکه این ستارگان در این روش انفجار از چه مکانیزمهایی استفاده می کنند کمک کند.
-----------------------------------------------
مصاحبه: هدی عربشاهی
نظر شما