تا سالها بعد از تصويب كنوانسيون 1972 ، ثبت آثار هر كشور در اجلاس هاي ساليانه به صورت نامحدود انجام مي شد ، اما از آنجا كه كشورهاي بزرگ و با نفوذ ، مي توانستند به صورت ناعادلانه چندين اثر خود را به ثبت برسانند ، مقرر شد هر سال از سوي اجلاس يونسكو ، يك اثر فرهنگي - تاريخي و يك اثر طبيعي از هر كشور، مورد بررسي به منظور ثبت جهاني قرار گيرد .
البته شك نيست كه اين قانون براي كشورهايي چون ايران كه به لحاظ دارابودن آثار و مجموعه هاي فرهنگي - تاريخي از غناي بالايي برخوردار هستند ، محدوديتي بزرگ است .
پرونده هاي مجموعه ها و آثار بسياري از سوي كارشناسان ميراث فرهنگي تهيه و يا در دست تهيه است، گنبد سلطانيه در زنجان ، بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي در اردبيل ، كليساي طاطائوس در آذربايجان غربي ، روستاي صخره اي ميمند در كرمان و مسجد جامع اصفهان ، نمونه هايي از قابليت هاي فرهنگي - تاريخي و جهاني ايران هستند كه با توجه به قانون جديد يونسكو ، ثبت تمامي آنها ، سالها زمان مي برد .
كشور ايران تا سال گذشته سه اثر چغازنبيل ، تخت جمشيد ، و ميدان امام اصفهان ( نقش جهان) را در فهرست جهاني يونسكو داشت ، سال گذشته بعد از 25 سال ، محوطه تخت سليمان ايران نيز به ثبت جهاني رسيد و امسال هم ايران دو پرونده ثبتي را به يونسكو ارائه كرد . پرونده اول ثبت جهاني پاسارگاد بود كه با موافقت تمام اعضاي اجلاس مواجه و در فهرست جهاني جاي گرفت .
ثبت يك اثر در فهرست جهاني به منزله تضمين حفاظت از آن و رفع آسيب هاي احتمالي است .
هر اثر پيشنهادي به منظور ثبت جهاني بايد يكي از 6 شاخص زير را داشته باشد:
1- نمايانگر و دستاورد بى نظيرى از نبوغ هنر بشرى باشد.
2- تبادل فرهنگى و ارزشهاى مهم بشرى را در محدوده زمانى خاصى در داخل يك حيطه فرهنگى جهانى نشان دهد.
3- نمونه منحصر به فرد يا حداقل استثنايى از يك سنت فرهنگى و تمدنى زنده يا از ميان رفته باشد.
4- نمونه برجسته اى از بنا، مجموعه معمارى يا محوطه تاريخى باشد كه نشانگر مرحله يا مراحل مهمى از حيات بشر در طول تاريخ محسوب مى شود.
5- نمونه برجسته اى از يك مكان مسكونى بشرى باشد كه معرف كامل يك يا چند فرهنگ باشد.
6- به نحوى مستقيم و ملموس با رويدادها، آداب و سنن، افكار و عقايد، معتقدات، آثار هنرى يا ادبى واجد اهميت جهانى مرتبط باشد.
از آنجا كه پاسارگاد بسياري از ويژگي هاي فوق را داراست ، اين مجموعه تاريخي - فرهنگي ايران با صد در صد آراء شركت كنندگان اجلاس ، به ثبت جهاني رسيد .
تأئيد اين مجموعه ايراني چنان بود كه مدير مركز ميراث جهاني يونسكو ، پاسارگاد را جواهري كه به فهرست ميراث جهاني شأن مي بخشد ، معرفي كرده است .
مجموعه تاريخي پاسارگاد به عنوان مجموعه اي به جا مانده از دوران هخامنشي به باور تمامى باستان شناسان و كارشناسان تاريخ، هنر و معمارى دنياى باستان ، از جمله زيباترين جلوه هاي ذوق و هنر معماري است .
پاسارگاد به بيان بسياري از كارشناسان باستان شناسي نمونه برجسته و كم نظيري از هنر معماري است و ثبت آن در فهرست جهاني يونسكو ضمن تأكيد بر غناي فرهنگي - تاريخي ايران زمين بر بالندگي فرهنگي كشورمان افزود .
اما دومين پرونده ثبتي ايران ، ارگ بم بود ، اين مجموعه تاريخي كه بدنبال زلزله سال گذشته خسارت زيادي ديده و بخش اعظم آن تخريب شده است با پيشنهاد يونسكو ، مبني بر ثبت اضطراري مواجه شد تا امكان بهره گيري آن از كمك هاي مالي و كارشناسي يونسكو به منظور احياء و سازندگي سريع اين محوطه تاريخي فراهم شود .
بر اساس پيش بيني هاي انجام شده ، ارگ بم ، ابتدا در فهرست آثار جهاني جاي گرفته و سپس به طور همزمان در فهرست آثار جهاني در خطر ، ثبت مي شود .
هر اثر جهاني براي قرار گرفتن در ميراث در خطر بايد شرايطي داشته باشد :
1- خطري مشخص و وخيم آن را تهديد كند .
2- اقدامات عمده براي حفاظت آن ضروري باشد .
3- درخواست دريافت كمك از طرف كشور عضو شده باشد .
خطري كه اثر را تهديد مي كند ممكن است به دو صورت باشد :
1- خطر قطعي :
الف : خرابي شديد ساختار و يا ويژگي هاي تزئيني
ب : انحطاط شديد انسجام معماري يا شهرسازي
پ : انحطاط وخيم موقعيت مواد ساختاري
ج : انحطاط شديد فضاي شهري يا روستايي يا محيط طبيعي
ه : از دست رفتن چشم گير اصالت تاريخي
و : از دست رفتن معناي فرهنگي اثر
2- خطر بالقوه :
الف : تغيير وضعيت حقوقي ملك كه موجب كاهش سطح حفاظت از آن مي باشد .
ب : نبود خط مشي حفاظت
ج : تأثيرات تهديد كننده طرح هاي برنامه ريزي محلي
د : تأثيرات تهديد كننده شهرسازي
ه : وقوع يا خطر وقوع درگيري مسلحانه
و : تغييرات تدريجي ناشي از عوامل زمين شناسي ، جوي و يا ديگر عوامل محيط
ايران از 26 فوريه 1975 ميلادي با عضويت در كميته حفاظت از ميراث فرهنگي و طبيعي يونسكو ، يكي از 176 عضو اين كميته شده است .
كل آثار ثبت شده جهاني تا پيش از اجلاس بيست و هشتم ، بيش از 754 اثربوده است كه در اين بين 149 اثر طبيعي، 582 اثر فرهنگي و 23 اثر فرهنگي - طبيعي ديده مي شود.
نظر شما