"پرورش در قفس" راهکاری موثر برای توسعه پرورش ماهی در گیلان

به گزارش خبرنگار مهر در رشت، سالیانه در دنیا بیش از یک میلیون تن انواع مختلف ماهیان دریایی تولید می شود که میزان قابل توجهی از آن از طریق قفسهای دریایی است.

در ایران مطالعات امکان سنجی و پتانسیل یابی پرورش ماهی در قفس در سال 1380 توسط شرکت خارجی " رفا نروژ" در استانهای جنوبی کشور و در آبهای خلیج فارس و دریای عمان انجام گرفته و طبق این مطالعات کل پتانسیل و امکان تولید از این طریق بیش از 100 هزار تن بوده است.

گونه های قزل آلا، کپور ماهیان برای پرورش ماهی در قفس مناسب است 

بی شک بسیاری از گونه های ماهیان از جمله قزل آلا، کپور ماهیان و ... برای پرورش ماهی در قفس مناسب هستند و همچنین  پرورش ماهی در قفس می تواند فعالیتی بسیار دل انگیز و مفرح نیزباشد.  در این روش از قفسهای با اشکال و جنسهای مختلف بنا به شرایط محیطی و منطقه ای و گونه های مد نظر استفاده می شود.

منظور از قفس یا کیج بخشی از آب دریا، سراب، آب پشت سد و… است که از اطراف و کف توسط ابزارهای مختلفی مثل توری با چشمه های مختلف محصور و در آن محیط ماهی پرورش می یابد. اولین بار ماهیگران از قفس برای نگهداری موقت ماهی (تا زمان آماده شدن برای فروش) استفاده می کردند.

در حال حاضر تنوع زیادی در اندازه ها و طرحهای قفس دیده می شود، قفسها با شرایط مختلف محیطی تطابق پذیری زیادی دارند واز آنها به طرق مختلف استفاده می شود.

قفسها در مقایسه با انواع اولیه آن توسعه زیادی یافته و امروزه انواع طرحهای متنوعی از آنها وجود دارد که می توان به قفسهای ثابت، شناور، قابل غوطه وری وغوطه ور اشاره کرد البته استفاده از دو مدل ثابت و شناور رایجتر است.

همچنین برای انتخاب محل قفس سه دسته معیار ازقبیل بررسی مقد ماتی شرایط فیزیکوشیمیایی محیط، بررسی مسائل مربوط به ساخت  و سود دهی مجتمع پرورشی و کیفیت آب محل استقرار قفس وجود دارد که باید رعایت شود.

شرایط محل استقرار قفس که شامل عمق، بستر و جریان آب است باید به صورت جدی مد نظرقرار گیرد چرا که قفسهای ثابت در مناطق کم عمق دریاچه ها و مخازن یا رودخانه ها ودر عمقهای کمتراز هشت متر مستقر می شوند.

همچنین عمق آب برای قفسهای شناور چندان مهم نیست اما با افزایش عمق، هزینه ها ومشکلات مهار کردن بالا می رود. برای اکثر انواع پرورش در قفس، قفسها باید در عمق کافی مستقر شوند تا تبادل آب حداکثر باشد ودر عین حال کف قفس به اندازه کافی با بستر فاصله داشته باشد.

در اثر رسوب مواد زائد در زیر قفس و کیفیت آب اطراف قفس نامساعد می شود بنابراین بهتر است ماهیهای درون قفس را چهار تا پنج متر بالاتر از رسوبات نگهداری کرد. عمق مناسب را می توان با ابزارهای ساده مثل نخ و شاقول یا پیچیده مثل اکوساندرد به سرعت تعیین کرد. قفسهای شناور این مزیت را دارند که می توان آنها را به آبهای عمیق تر منتقل کرد.

وضعیت بستر روی انتخاب طرح قفس تاثیر می گذارد، درآبهای شیرین فرو کردن پایه های قفس ثابت مشکل است واز قفسهای شناور استفاده می شود. اهمیت دریا با بستر صخره ای وجود جریان لایروبی کننده مناسب و کمترین احتمال ایجاد مولد زائد می باشد لیکن مهارکردن قفس در این محلها مشکل است.

تبادل خوب آب هم از لحاظ تامین اکسیژن وهم از لحاظ برطرف کردن مواد زائد حاصل از سوخت و سازاهمیت دارد. سرعت آب بین 0.1 تا 0.5 متر در ثانیه مناسب است و سرعتهای متوسط بین 0.2 تا 0.3 نیز نتایج رضایت بخشی نشان داده اند. با افزایش سرعت جریان آب هزینه های مهار و ساختمان قفس افزایش می یابد.

بدین ترتیب مواد مناسب برای ساخت کیسه قفس باید قوی، سبک، مقاوم در برابر پوسیدگی، سائیدگی و هوازدگی، مقاوم در برابر مواد چسبیده به تور، راحتی کار و قابل تعمیر بودن، خاصیت کشیدگی زیاد، بافت صاف وغیر خشن برای ماهی و ارزان باشد.

از قفس می توان در پرورش متراکم، نیمه متراکم و گسترده ماهی استفاده کرد

همینطور از قفس می توان در پرورش متراکم، نیمه متراکم و گسترده استفاده کرد. در پرورش گسترده، ماهیها متکی به غذاهای طبیعی و قابل دسترس آبی هستند ولی در روشهای متراکم ونیمه متراکم غذای دستی کاربرد دارد.

در پرورش گسترده و نیمه متراکم در قفس، از گونه ماهی های علفخوار و همه چیزخوار و در پرورش متراکم از گونه های گوشتخوار استفاده می شود. در دنیا بیش از 130 گونه ماهی  و 12 گونه میگو، خرچنگ دریایی و خرچنگ معمولی در قفس پرورش داده می شوند.

گونه انتخابی پرورش تجاری در ایران ماهی قزل آلا رنگین کمان است. ماهی قزل آلا براحتی به غذای دستی عادت کرده  و ارزش اقتصادی بالایی دارد وهمچنین تهیه بچه ماهی به مقدار مورد نیاز براحتی امکان پذیر است.

در کشور ما با توجه به دمای آب، پرورش دهندگان ماهی در قفس بین چهار تا هشت ماه فرصت دارند تا ماهیان مزارع خود را به وزن بازار برسانند.

غذا دهی ماهی 24 تا 48 ساعت قبل از حمل و نقل بچه ماهی ها قطع می شود و بوسیله مناسبی بچه ماهیها به محل استقرار قفس منتقل می شوند. پس از رسیدن وسیله حمل و نقل ماهی به منبع آبی یا قفس را به کنار ساحل نزدیک کرده و ماهیها را توسط لوله های پلاستیکی یا برزنتی به داخل قفس تخلیه می کنند یا اینکه ماهیها را توسط قایق به محل مورد نظر می برند.

پیش از رها سازی باید دمای آب ماهی با دمای محیط جدید تقریباً برابر باشد. بلافاصله پس از انتقال ماهی در قفس نباید به آنها غذا داد. بر مبنای تولید نهایی هر قفس و محاسبه تعداد تلفات، ماهیها را در قفس رها سازی می کنند.

غذا دهی در هنگام سرما یا گرمای شدید وهنگام طوفان خودداری شود زیرا ماهیها در این مواقع اشتهای مناسبی ندارند. ماهیها ی قفس را باید به زمانهای مشخص غذا دهی عادت داد. متوسط طولی و وزنی هر ماهی غذا با سایز مشخصی استفاده می شود. از دادن غذا در مواقع تاریکی یا کدورت آب باید خود داری شود.

صید ماهیهای قفس بر اساس چرخه تولید یا به صورت یکجا یا به صورت مرحله ای انجام می شود. اگر ماهیها در زمان رها سازی یک وزن باشند، یکجا برداشت وبه بازار ارسال می شوند اما اگر ماهیها درهنگام رها سازی اختلاف وزن داشته باشند یا در دورههای مختلف رها سازی شده باشند ودر دورههای مختلف به وزن بازاری برسند مرحله ای صید می شوند. همچنین 24 ساعت قبل از صید باید غذا دهی قطع شود.

برای صید ماهی از قفس، تور را بالا می کشند تا حدی که ماهیها در یک حجم کوچک از آب جمع شوند سپس با یک ساچوک ماهیها را از داخل تور خارج می کنند. در قفسهای بزرگ از چرثقیل برای بالا کشیدن تور استفاده می شود. عملیات بعدی جایگزاری قطعات خرد شده یخ لابلای ماهیها وفرستادن آنها به بازار مصرف است.

دراین ارتباط یک کارشناس مسائل شیلاتی گفت: پرورش در قفس پدیده ای نوینی است که در سالهای اخیر در نواحی ساحلی انجام می شود.

علی محمدی همچنین به مزایا و معایب پرورش ماهی در قفس اشاره کرد و افزود: نیاز به فضای کم، تولید زیاد در هر واحد سطح، امکان حرکت دادن و جابجا کردن در موقع وجود آلودگی، حفظ و نگهداری در برابر شکارچیان، شرایط مناسب برای پرورش انواع گونه ها، امکان استفاده از نواحی مربوط به بستر دریا در صورتیکه برای کشاروزی مناسب نباشد، ساد گی و راحتی در صید و ... از مزایای این سیستم پرورش است.

وی ادامه داد: کاهش شدید اکسیژن محلول در آب، وابستگی به غذاهای مصنوعی، اتلاف غذا، آلودگی، تکرار در شیوع بیماریها، خطر سرقت ماهیان، اختلاف و عدم توافق در استفاده از آبهای طبیعی و ... از معایب این سیستم پرورشی است.

با این حال آگاهی از کیفیت آب در طول دوره پرورش به خصوص برای مزارع قفس که به صورت متراکم در آن ماهی پرورش داده می شود اهمیت زیاد دارد و مهمترین پارامترهای آب اکسیژن محلول  و دماست.

دما باید به طور روزانه در اول صبح، وسط روز و اوائل شب اندازه گیری و در جدول مشخصی ثبت شود. اندازه گیری سایر پارامترها از قبیل عمق شفافیت، PH، نیتروژن نیز الزامی است.

همچنین به منظور آگاهی از میزان رشد ماهیهای قفس باید در فواصل منظم از ماهیها نمونه گیری وزن وطول آنها تعیین شود. آگاهی از سلامتی ماهیان پرورشی در طول دوره قابل اهمیت است.هر گونه تغییر در ظاهر پوست، چشم، باله ها ودم مهم ومی تواند علامت بیماری باشد.

جمع آوری ماهی های مرده در قفس می تواند در جلوگیری از سرایت بیماری کمک کند. برای جلوگیری از شیوع بیماریهای مسری پرورش دهندگان باید نکات بهداشتی را رعایت و با کارشناسان بهداشت مشورت کرد.

استاندارگیلان نیزبا اشاره به اهمیت "پرورش ماهی در قفس" گفت: پرورش ماهی در قفس می تواند درآمد سرشاری نصیب کشورکند.

دهکده پرورش ماهی در قفس در گیلان ایجاد می شود

روح الله قهرمانی چابک همچنین از ایجاد دهکده پرورش ماهی در قفس دراستان گیلان خبرداد و افزود: هدف از این اقدام استفاده بهینه از منابع آبی موجود دراستان برای توسعه پرورش ماهی است.

وی با اعلام اینکه سیاستهای کنونی شیلات ایران با توجه به کاهش ذخائر دریایی کاهش مجوزهای صید است، ادامه داد: در صورت اجرای این مهم  افراد زیادی بیکار و نیازمند اشتغال خواهند بود که اجرای طرح پرورش ماهی در قفس می تواند این مشکل را حل کند.

به هرحال پرورش در قفس در توسعه پرورش ماهی ضمن استفاده بهینه از منابع آبی موجود در افزایش تولید، اشتغالزایی و... نقش بسزایی دارد که باید توجهی ویژه ای به این امر صورت گیرد.