به گزارش خبرنگار مهر، در بین برداشت‌های مختلفی که از تراژدی "هملت" انجام شده شاید یکی از جذابترین آنها مربوط به آثاری شود که این تراژدی کلاسیک را برای گروه سنی کودک و نوجوان به تصویر می‌کشند. نمایشنامه "هملت شازده کوچولوی دانمارک" از این جمله آثار است که توسط تورستن لتزر سوئدی نوشته شده است.
البته بسیاری از کارشناسان و هنرمندان برجسته تئاتر معتقدند این اثر تنها مختص گروه سنی کودک و نوجوان نیست و برای بزرگسالان نیز اثری درخور توجه است. رضا بابک کارگردان و بازیگر باسابقه تئاتر از جمله هنرمندانی است که نمایشنامه "هملت، شازده کوچولوی دانمارکی" را مختص گروه سنی خاصی نمی‌داند.
بابک از هنرمندان باسابقه عرصه تئاتر و تئاتر کودک و نوجوان است که قصد دارد نمایشنامه "هملت شازده کوچولوی دانمارک" را در مقام کارگردان به صحنه ببرد. او می‌گوید: این نمایش برای بچه‌ها، برای نوجوانان و برای افراد بزرگسال است. بچه‌ها و نوجوانان مسائل خود را در این نمایش پیگیری می‌کنند و افراد بزرگسال نیز فکری که در نمایش وجود دارد را دنبال می‌کنند.
سالن شماره یک تماشاخانههای ایرانشهر این روزها میزبان گروه نمایش "هملت شازده کوچولوی دانمارک" است که تمرین‌های خود را پشت سر می‌گذارند. هنگام ورود به سالن محمد عاقبتی چهره جوان گروه تئاتر "لیو" را می‌بینیم که ما را راهنمایی می‌کند و وقتی به ردیف سوم صندلی‌های سالن می‌رسیم با عاطفه تهرانی کارگردان جوان دیگری برخورد می‌کنیم که مشخص می‌شود قصد طراحی حرکات برخی از صحنه‌های نمایش را دارد.
روی صحنه سالن نیز در کنار دکور نمایش "اتللو" که این روزها در سالن شماره یک ایرانشهر اجرا می‌شود، چهره‌های شناخته شده دیگری دیده می‌شوند. حسن دادشکر، علیرضا ناصحی، داریوش موفق، حمید فلاحی، پرستو گلستانی و لیلی رشیدی چهره‌هایی هستند که هر کدام سابقه‌ای درخشان در عرصه تئاتر و تئاتر کودک و نوجوان داشته و دارند.
صحنه‌ای از تمرین نمایش "هملت شازده کوچولوی دانمارک"
بابک در ردیف اول چشم به صحنه دوخته و نظاره‌گر حرکات بازیگران است و نکاتی را یادآوری می‌کند. بسیاری از اهالی تئاتر علاقمند بودند بابک باز هم در مقام کارگردان اثری به صحنه ببرد: پیش از انقلاب چند کار را برای کودکان و نوجوان در تئاتر شهر به صحنه بردم و چند تله‌تئاتر نیز برای این گروه سنی تولید کردم. در آن زمان با کمک گروه برگرفته از داستان‌های ایرانی نمایشنامه‌هایی می‌نوشتیم و اجرا می‌کردیم یا به صورت تله‌تئاتر تولید می‌کردیم.
وی ادامه می‌دهد: تئاتر کودک و نوجوان همیشه برای من جدی بود ولی بعد از اجرای نمایش "اولدوز و کلاغ‌ها" در سال 59 که با استقبال زیادی روبرو شد این امکان برای من فراهم نبود و از این رو تصمیم گرفتم در حوزه بازیگری بیشتر فعال باشم. از سال 60 کارگردانی تئاتر انجام ندادم برای اینکه امکانات برای کار وجود نداشت و شرایط و فضا نیز اجازه اجرای کاری همه‌گیر که مورد توجه من بود را نمی‌داد.
گروه آماده می‌شوند تا صحنه هفت نمایش را تمرین کنند. در این بین عاقبتی نکاتی را به ما یادآوری می‌کند: این صحنه با مشاوره محمد چرمشیر تغییر پیدا کرده است. در این صحنه هملت هفت ساله است و به نوعی معادل صحنه پایانی نمایشنامه "هملت" ویلیام شکسپیر است. البته این صحنه تنها طی دو روز گذشته کار شده و از این رو به صورت خطی تمرین می‌شود.
همزمان با آماده شدن گروه بازیگران برای تمرین صحنه هفت نمایش عاقبتی توضیحاتی درباره طراحی صحنه نیز به ما می‌دهد و اشاره می‌کند که در صحنه از نشانه‌های کودکانه نیز استفاده خواهد شد. حمید فلاحی‌پور در میان صحنه ایستاده و نقش خرسی را بازی می‌کند که در قفسی اسیر است. تمرین از صحنه خرس و فرانسیسکو آغاز می‌شود.
بعد از گذشته چند دقیقه بابک شنلی سفید به دوش می‌اندازد و شمشیری به دست می‌گیرد و با کلاهی که به سر می‌گذارد نقش پادشاه را روی صحنه ایفا می‌کند. ابتدا قرار نبود بابک خود روی صحنه نمایش نیز حضور داشته باشد اما به دلیل درگیری بازیگران مورد نظر در پروژه‌های دیگر، بازی در نمایش را نیز بر عهده گرفت.
صحنه نشانگر زمانی است که پادشاه پس از بازگشت از جنگ در کنار کلادیوس و پلونیوس در جشنی حاضر شده و بی‌خبر از توطئه قتل خود قصد بالا بردن جام زهر را دارد. کارگردان نمایش می‌گوید: سعی کردیم آدم بزرگ‌های نمایش را کمی به طنز نزدیک کنیم و آدم بزرگ‌ها را به نوعی کارتونی کردیم. طراحی صحنه و لباس امیر اثباتی نیز کمک می‌کند تا به فضای کارتونی و کاریکاتورگونه شخصیت‌های بزرگسال دست پیدا کنیم.
داریوش موفق همچون همیشه با انرژی روی صحنه حاضر است و میزانسن‌ها و نحوه ادای دیالوگ‌ها توسط او برای اعضای گروه هم جذاب است. حسن دادشکر در نقش پلونیوس روی صحنه حضور دارد و لیلی رشیدی و پرستو گلستانی در گوشه‌ای از صحنه در انتظار ورودند.
وقتی پادشاه جام را برای نوشیدن بالا می‌برد رشیدی در نقش هملت و گلستانی در نقش افلیا وارد صحنه می‌شوند و به پادشاه می‌گویند قصد اجرای نمایشی را دارند. پادشاه برخلاف نظر کلادیوس و پلونیوس از این پیشنهاد استقبال می‌کند. هملت و افلیا به همراه دلقکی به اجرای نمایشی عروسکی می‌پردازند و در آن نمایش پرده از توطئه کلادیوس و پلونیوس برمی‌دارند.
اما پادشاه به این نمایش می‌خندد و توجهی به آن نمی‌کند. در این بین عاقبتی نکاتی را به بازیگران گروه یادآور می‌شود و بابک هم میزانسن‌هایی را که مد نظر دارد به برخی از بازیگران نمایش می‌گوید. عاقبتی که از کارگردان‌های خوشفکر تئاتر ایران است از حضور در پروژه "هملت شازده کوچولوی دانمارک" ابراز خرسندی می‌کند.
مدیر هنری نمایش "هملت شازده کوچولوی دانمارک" می‌گوید: من بیشتر در این کار مانند دانشجو در حال یادگیری هستم زیرا دوستانی در این پروژه هستند که عمری در حوزه کارهای کودک و نوجوان فعالیت کرده‌اند. یکسال پیش در جریان این پروژه و تولید آن توسط آقای بابک قرار گرفتم و در صحبت با ایشان ابراز تمایل کردم که با ایشان همکاری کنم.
رشیدی با کلاهی بر سر ایفاگر نقش هملت است و این به حتم برای بسیاری از مخاطبان جذاب و دیدنی است. بابک درباره این انتخاب می‌گوید: من این تجربه را کرده بودم که نقش پسر را دختر بازی کند. زیرا به دلیل داشتن صدای نازک با گریم و لباس تیپ پسربچه را برای تماشاگر بهتر نشان می‌دهد و باورپذیرتر می‌کند و تماشاگر نیز این را می‌پذیرد. در نمایش "اولدوز و کلاغ‌ها" این تجربه را داشتم و راضیه برومند نقش پسربچه‌ای پرجنب و جوش را بازی می‌کرد که نتیجه خوبی نیز داشت.
اتفاقاتی که در بخش‌های دیگر این صحنه رخ می‌دهد خارج از تصوری است که هر کدام از مخاطبان تئاتری از داستان اصلی "هملت" شکسپیر دارند. در بخشی از تمرین صحنه هفت نمایش "هملت شازده کوچولوی دانمارک" بابک و عاقبتی به انضباط صحنه‌ای مورد نیاز در صحنه هفت اشاره می‌کنند و به مرور نکاتی با یکدیگر می‌پردازند.
عاقبتی درباره تزریق نگاه کارگردانی خود در این نمایش خاطر نشان می‌کند: ما در گروه تئاتر "لیو" نگاهی را دنبال می‌کنیم و هر کدام از اعضای گروه هم نگاهی انفرادی متأثر از اساتیدی چون دکتر علی رفیعی به همراه داریم. وظیفه من کمی سخت است زیرا به عنوان برنامه‌ریز زمانی که آقای بابک در مقام بازیگر روی صحنه هستند باید به تمام آنچه در صحنه وجود دارد توجه کنم.
وی ادامه می‌دهد: در این شرایط ناخودآگاه به سمت نگاه کارگردانی خود می‌روم البته اکثر آثار نمایشی من با تعداد بازیگر کم بود. این کار برای کودک و نوجوان است و توجه‌ام به اتفاقات روی صحنه با در نظر گرفتن ذهنیت کودکان و نوجوانان از این اتفاقات است. شاید خیلی وقت‌ها به عنوان صافی و فیلتر وجود دارم. به دلیل اینکه نمی‌توان برای کار کودک چارچوبی گذاشت در واقع با یک شگفتی مواجه هستیم. از این رو سعی می‌کنم با چیزهایی که پیش از این تجربه کرده‌ام به این کار نگاه نکنم.
تمام اتفاقاتی که روی صحنه و در زمان تمرین نمایش رخ می‌دهد نشانگر اهمیت و دقت بالای گروه کارگردانی برای شکل‌گیری اثری حرفه‌ای است. بابک معتقد است: این اثر با وجود اینکه هملت برای کودکان و نوجوانان است ولی برگرفته از "هملت" اثر ویلیام شکسپیر است و با اینکه داستانی متفاوت دارد ولی تمامی شخصیت‌های نمایش "هملت" در این نمایش نیز وجود دارند. به همین خاطر اجرای این نمایش نیاز به برخوردی حرفه‌ای به لحاظ مالی و امکانات دارد.
کارگردان نمایش "هملت شازده کوچولوی دانمارک" بودجه تئاتر کودک و نوجوان را ناچیز می‌داند و می‌گوید: بودجه مناسبی برای گروههای تئاتری کودک و نوجوان وجود ندارد. وقتی نمایشنامه "هملت شازده کوچولوی دانمارک" را خواندم تصمیم گرفتم برای اجرای آن اقدام کنم. اما حدود پنج سال طول کشید زیرا امکانات لازم برای تولید و اجرا وجود نداشت.
بابک نگاه مثبت و حمایت اداره کل هنرهای نمایشی را در جهت تولید و اجرای این پروژه نمایشی مؤثر می‌داند و خاطرنشان می‌کند: همکاری و همفکری داود رشیدی و محمد عاقبتی نیز تأثیر بسزایی داشت و باعث شروع تمرینات نمایش "هملت شازده کوچولوی دانمارک" شد.
رضا بابک و محمد عاقبتی
بعد از تمرین صحنه هفت نمایش تنها بازیگرانی که روی صحنه می‌مانند لیلی رشیدی و پرستو گلستانی هستند. آنها با هم گفتگو می‌کنند و پایان نمایش باز هم با ذهنیت مخاطبان و تماشاگران تئاتر و نمایش "هملت" شکسپیر متفاوت است و این تفاوت‌ها علاوه بر حضور بازیگران و گروهی حرفه‌ای در اجرای نمایش، جذابیت‌های دیگری است که "هملت شازده کوچولوی دانمارک" دارد.
بابک معتقد است کارگردان می‌تواند بنا به سلیقه خود هم تغییراتی را در متن ایجاد کند و از این رو شخصیت‌های دلقک و محافظ نیز به نمایش اضافه شده‌اند. تمرین نمایش به پایان می‌رسد و بابک با اشاره به مشکلات موجود برای تمرین و تولید و اجرای نمایش درباره زمان اجرای آن می‌گوید: تلاش می‌کنیم نمایش را برای نیمه دوم آذرماه در تماشاخانههای ایرانشهر به صحنه ببریم.
گروه سالن تمرین را ترک می‌کنند و ما هم همچون علاقمندان و اهالی تئاتر در انتظار اجرای "هملت شازده کوچولوی دانمارک" هستیم تا اثری حرفه‌ای از چهره‌های شناخته شده عرصه تئاتر را شاهد باشیم. رضا بابک، لیلی رشیدی، پرستو گلستانی، بهرام شاه‌محمدلو، حسن دادشکر، جمشید جهانزاده، داریوش موفق، علیرضا ناصحی، حمید فلاحی، مریم بیدختی و محمد زیگساری بازیگران نمایش هستند.
محمد عاقبتی مدیر هنری و برنامه‌ریز، حجت سیدعلی‌خانی مجری طرح، ناصر حسینی‌مهر مترجم، محمد چرمشیر بازخوان، مهدی کوشکی دراماتورژ، امیر اثباتی طراح صحنه و لباس، مرضیه محبوب طراح و ساخت عروسک، سعید ذهنی آهنگساز، هومن مرتضوی طراح پوستر و بروشور، حامد حاجیان، پریسا گودرزی، آرش مالمیر و آزاده ملک‌زاده گروه کارگردانی، آرش نعمتی و بهرنگ میرزایی عکاس و مریم سپهری روابط عمومی این نمایش هستند.
در زمان تهیه این گزارش تمرین جمشید جهانزاده در گروه بازیگری نمایش "هملت شازده کوچولوی دانمارک" حضور نداشت و به تازگی به گروه بازیگری این نمایش پیوسته است.
ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ
گزارش: فریبرز دارایی
نظر شما