افت فروش آثار کودک در نمایشگاه کتاب علت‌یابی شد

شهرام اقبال زاده دبیر انجمن نویسندگان کودک و نوجوان درباره اظهار نظر محمدتقی حق بین مسئول اجرایی بخش ناشران کودک و نوجوان نمایشگاه کتاب که به کاهش 2 میلیارد تومانی فروش کتابهای کودک و نوجوان در نمایشگاه امسال اشاره کرده بود، گفت: امسال من 6 روز در نمایشگاه کتاب حاضر شدم و بیشترین وقتم را در غرفه های کودک و نوجوان گذراندم و از خیلی از غرفه داران درباره فروش کتابهایشان سوال کردم که به جز یک ناشر بزرگ دیگر ناشران به افت فروش اذعان داشتند.

وی ادامه داد: بیشتر ناشران کودک و نوجوان به مکان چادرهایی که به عنوان سالن برایشان در نظر گرفته شده بود معترض بودند و تنها اتفاق مثبت این بود که به دلیل بازتر بودن فضا نسبت به سال گذشته ازدحام کمتر بود.

این نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک بیان کرد: مساله فروش در نمایشگاه کتاب تهران موسمی و موجی است و عده زیادی که به نمایشگاه می آیند و قدم می زنند و اگر کتاب خوبی ببینند می خرند که امسال به دو دلیل این اتفاق مانند سالهای گذشته نیفتاد. دلیل اول به مسایل فیزیکی و جای غرفه ها و سالنهای چادری ناشران کودک ارتباط داشت. امسال وقتی از مراجعه کنندگان از ضلع شمالی وارد مصلی می شدند ابتدا با سالنهای ناشران آموزشی روبه رو می شدند و در آن منطقه جیبها خالی می شد و وقتی به به سالنهای ناشران کودک می رسیدند پول برای خرید کمتر بود.

اقبال زاده تاکید کرد: به جز عده خاصی که به طور مشخص و هدفمند دنبال کتابهای خاصی بودند و من می دیدم مراجعه کنندگانی را که با فهرستی از کتابهای مدنظرشان آمده اند، دیگران به طور اتفاقی و در بازدید از غرفه ها اگر کتابی جلب توجهشان را می کرد خرید می کردند که در خرید این افراد نکته ای که در بالا اشاره کردم دخیل بود.

وی آن تعداد از افرادی که به طور هدفمند دنبال خرید کتابهای مدنظرشان هستند تعداد اندکی دانست و اظهار کرد: این افراد تنها 5درصد خریداران و نه حتی مراجعه کنندگان هستند گرچه آماری که می گویم گمانه زنی است ولی آنچه مسلم است ازدحام زیاد و خرید در این بخش کم بود و من با صحبتهای آقای حق بین موافقم. در ضمن کاهش دو میلیارد تومانی که آقای حق بین بدان شااره کرده است بدون در نظر گرفتن تورم و گران شدن قیمت کتابها و تقریبا به صورت قدرمطلق است و شرایطی را در نظر می گیرد که در آن تغییرات از سال گذشته تا امسال صفر باشد که اگر با درصد تورم اعلام شده از سوی بانک مرکزی،افزایش قیمت کتابها و تنوع عناوین آنها بخواهیم مساله را بررسی کنیم این رقم بالاتر خواهد بود. 

دبیر انجمن نویسندگان کودک و نوجوان افزود: ورای مسایل فیزیکی که مشخصا در نمایشگاه با آن روبه رو بودیم فاکتور دیگر که بارها گفته‌ایم این است که کتاب و کتابخوانی جزو نیازهای فرهنگی جامعه نیست که این امر هم برمی گردد به ساختار فرهنگی - تاریخی و عقب ماندگیهایی که هنوز جبران نشده است. متاسفانه فاصله بین شعار و عمل همچنان زیاد است و در جامعه همچنان الگوهای مادی و رقابت بر سر مادیات حکمفرماست.

اقبال زاده با اشاره به اینکه اقشار فرهنگی درآمد کمی دارند توضیح داد:  گروه مرجع در جامعه پولدارها هستند و قشری که به دنبال مسائل فرهنگی  است درآمدش در حدی است که چرخ زندگیش بچرخد و در چنین وضعیتی چگونه می تواند نیازها فرهنگی خود و خانواده اش را در رقابت نابرابر با الگوهای مادی نهادینه شده در جامعه برآورده کند. همچنین مساله حذف یارانه ها در خانواده ها نگرانی ای را ایجاد کرده که مردم ترجیح می دهند درآمدشان را برای امور روزمره زندگی نگه دارند و در این شرایط باز دورنما برای کتاب به طور عام و برای کتاب کودک به طور خاص بدتر می شود.

این نویسنده  بیان کرد: هرگاه شور و امید در جامعه بیشتر شده شمارگان روزنامه ها و کتابها بالا رفته است. در نمایشگاه امسال آنچه من دیدم این بود که بیشترین اقبال به کتابهایی بود که عمق کمی داشت و کتابهای عمیق مانند کتابهای فلسفه و جامعه شناسی همچنان مخاطب خاص و کمی داشت.

وی اضافه کرد: درباره کتابهای کودک و نوجوان گروه خریدار، خانواده ها هستند و تا زمانیکه خرید کتابها برای خودشان نهادینه نشود برای فرزندانشان هم کتاب نمی خرند. در همین نمایشگاه هم می توان گفت 70 درصد خانواده کتابهایی را برای فرزندانشان خریداری می کردند که پر زرق و برق ولی توخالی بودند.

اقبال زاده درباره نقش ناشران در دامن زدن به چنین مشکلی اینگونه گفت: برخی از ناشران که فقط به بازگشت پول فکر می کنند در سوخت سرمایه، انحراف فکری، از بین بردن منابع مالی و ... تاثیر بسزایی دارند. در این میان دو گلوگاه استراتژیک چون سازمان صدا و سیما و آموزش و پرورش نقش خود را به درستی انجام نمی دهند.

دبیر انجمن نویسندگان کودک و نوجوان تاکید کرد: این دو نهاد کمترین بها را به کتاب به ویژه کتاب کودک و نوجوان می دهند. در صدا و سیما هزینه تبلیغات آنقدر بالا است که مساله تبلیغ کتاب ناممکن شده است و در برنامه سازی هم کار زیادی انجام نمی شود. در آموزش و پرورش هم فقط کتابهای درسی مورد توجه هستند و نبود کتابخانه های فعال و به روز و کتابدارهای آگاه نیز مشکل مضاعف است.

وی افزود: این مسائل در کنار مشکل فیزیکی نمایشگاه دست به دست هم می دهد تا افت فروش کتابهای کودک و نوجوان را در نمایشگاه شاهد باشیم. ما به عنوان انجمن نویسندگان کودک و نوجوان امسال در نمایشگاه شرکت نکردیم و دلیل آن هم این بود که با ادبیات کودک به عنوان شهروند درجه دو برخورد می شود به طور نمونه می توان سرایی که به ادبیات کودک اختصاص یافته بود با ادبیات بزرگسال مقایسه کرد.

اقبال زاده در پایان گفت: کودک و حقوق وی در همه ارکان باید از لحاظ مادی و معنوی جایگاه خود را پیدا کند و در این صورت است که این سیر نزولی فروش کتاب کودک متوقف خواهد شد.