علی شجاعی صائین در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: گمان می کنم در زمینه انتشار، توزیع و معرفی آثار فاخر در کشور فعالیت مفیدی انجام نشده است. این در حالی است که در سال های پس از انقلاب آثار فاخر و ارزشمند خیلی زیادی در کشور تولید شده است. اما این میزان با توجه به رشد و توسعه عمومی صنعت نشر زیاد نیست.
مدیر عامل موسسه خانه کتاب افزود: سال گذشته در کشور 61 هزار عنوان کتاب منتشر شده است اما سهم آثار ارزشمند به میزان درخوری نیست. به همین دلیل است که باید در حال حاضر به فکر بستر سازی برای انتشار کتاب های سطح بالا برای مخاطبانمان باشیم. البته این آثار باید به زبان عمومی مردم به آنها منتقل شود.
وی با ارائه آمارهای خانه کتاب تصریح کرد: از ابتدای سال جاری نزدیک به 28 هزار عنوان کتاب از مجرای قانونی منتشر شده است که از این تعداد 22هزار عنوان تألیفی است. این به لحاظ آماری بسیار دلگرم کننده است اما این که این تعداد نشر چقدر پاسخگوی نیاز جمعیت کتاب خوان ما باشد نکته دیگری است که نیاز به بررسی بیشتر دارد. باید به موضوع توجه ویژه شود تا بتوانیم نیاز بازار و چالش های عرضه را بازشناسیم.
شجاعی صائین ادامه داد: از طرف دیگر همان طور که گفته شد ما نه در این زمینه اطلاع رسانی درستی داریم و نه امکان دسترسی به منابع را به درستی فراهم کرده‌ایم. در چنین شرایطی است که آثار ارزشمند به دست مخاطب نمی‌رسند و آثار بی‌ارزش به جای آنها در اختیار علاقه مندان قرار می گیرد و میدان برای نشر زیرزمینی کتاب باز می شود. بخش دیگر مسأله مربوط به فرهنگ عمومی جامعه است. این موضوع مهمی است و باید بررسی کنیم که آثار غیر قانونی چرا حتی در سطح کوچک مورد استقبال مردم است و سیاست گذاری‌ها در این بخش چه کاستی هایی دارند.
مدیر عامل موسسه خانه کتاب در بخش دیگری از سخنانش به پروانه نشر به عنوان یکی از دلایل انتشار غیر حرفه ای کتاب در کشور اشاره کرد و گفت: در نظام صدور پروانه نشر در کشور باید بازبینی جدی انجام شود. در حال حاضر نزدیک به ده هزار پروانه نشر معتبر به ناشران اعطا شده است. از این میان تنها حدود 4هزار ناشر فعال هستند و باقی اثری تولید نمی کنند. این نشان می دهد 60 در صد از افرادی که از سر شوق و ذوق آنی برای گرفتن پروانه نشر اقدام کرده اند، بدون این که فعالیت خاصی داشته باشند، به زودی میدان را خالی کرده اند. این افراد عموما با شناخت و دانش لازم وارد این عرصه نشده اند.
وی تصریح کرد: اگر وضعیت همان 4هزار ناشر فعال را نیز بررسی کنیم در می یابیم که در کشور ما با این حجم تولید دانش، نباید نیاز به 4هزار ناشر باشد. زیرا کتاب های مفید تولید شده مطابق نیاز بازار بسیار کمتر از این است. در چنین شرایطی طبیعی است که ناشران به سمت تولید آثار کم ارزش سوق داده شوند. می بینیم که متاسفانه فعالیت برخی ناشران محدود به کتابسازی، موازی کاری و استفاده از ترفند های بازاری برای جلب مشتری است. این کتاب ها به نیاز های کاذب مردم دامن می‌زند و نمی تواند جایگاه خوبی در میان کتاب خوان های حرفه ای پیدا کند.
این مدیر فرهنگی همچنین گفت: برای تأمین حقون ناشر و مؤلف باید هر چه سریع تر به حرفه ای کردن فرآیند نشر در کشور اهتمام بخشیم. لازم است ناشران ما آموزش دیده، حرفه‌ای و آشنا به نیاز بازار باشند. در این شرایط هر کس وظایف خود را می‌شناسد و تنش ها در این زمینه کم می‌شود. وقتی حقوق همه صاحبان حق در این فرآیند تأمین شود زمینه برای سوء استفاده جریانات غیر حرفه ای و غیر رسمی مهیا نمی‌شود.
شجاعی صائین تولید کتاب های بی‌ارزش را مربوط به طیف های متنوع توصیف کرد و گفت: حتی می بینیم تعدادی از این کتابها در حوزه دین هستند. تعبیر خواب ها، ذکر ها و ورد های مشکل گشا از این دست هستند. در حوزه روانشناسی هم همین طور است. می بینیم که تعداد بالایی کتاب در زمینه روانشناسی های رقیق و غیر عملی منتشر می شوند که هر کدام تلاش می کنند راه موفقیت را در کوتاه مدت به مخاطب نشان دهند.
وی دلیل اصلی انتشار این آثار را چنین تشریح کرد: موضوع این است که ما آثار مفید که نیاز مخاطب را تأمین کند تولید نکرده‌ایم یا کمتر تولید کرده ایم. به عنوان مثال ما کتاب روانشناسی خوب هم داریم اما مشکل اینجاست که این کتابها برای مخاطب دانشگاهی و با زبان علمی نوشته شده است و مخاطب معمولی نمی تواند آنها را بفهمد. در عمل هم می بینیم چنین آثاری تنها وقتی واحد درسی می شوند به تعداد زیاد فروش می رسند و چاپ می خورند.
مدیر عامل خانه کتاب ادامه داد: این یک شکاف ایجاد می کند و مخاطب غیر حرفه ای ما را برای تأمین نیازش به سمت آثار سخیف سوق می دهد. این آثار نیز به نوبه خود نمی تواند ویترین خوبی برای نشر قانونی کتاب در کشور ما باشد. کتاب های سطح پایین گاهی به فروش بسیاری می رسند و ناشر خود را بسیار ثروتمند می کنند.
وی گفت: تصور می کنم این که بگوییم مردم ما کتاب خوان نیستند سخن درستی نیست. اگر کتاب هایی به زبان عامه مردم که در بردارنده مباحث پیچیده علمی نیست عرضه شوند مردم خیلی هم استقبال خواهند کرد و نیازشان را از مجرای قانونی تأمین می کنند. به عنوان مثال می توان به کتاب پر فروش "دا "اشاره کرد. این کتاب کار علمی برجسته ای نبود و تنها بازتاب خاطرات مستند یک انسان بود ولی مخاطب از آن استقبال کرد و شاهد شمارگان پیش‌بینی نشده آن بودیم.
این مدیرفرهنگی تصریح کرد: می توان نتیجه گرفت که اگر به زبان مردم حرف بزنیم و ساده بنویسیم راه برای سو استفاده های غیر قانونی از خلأ بازار کم می شود. این در حالی است که می بینیم در بسیاری از کشورها کتابهای علمی در سطوح مختلف و برای اقشار متنوع مردم تولید و عرضه می شود.
شجاعی صائین تأکید کرد: البته برخی سوء استفاده ها از فضای رسمی صدور مجوز در کشور همیشه وجود دارد. ممکن است کتابی تنها با تغییر در یکی دو جمله بتواند وارد بازار شود ولی این اثر با عنوان "نسخه اصلی" یا "نسخه کامل" از مبادی غیر رسمی وارد بازار می شود و انگیزه ها برای خرید آن تحریک می شود.
مدیر عامل خانه کتاب در پایان نقش تبلیغات و رسانه ها را در این زمینه بی تأثیر ندانست و گفت: باید کتابهای مفید تولید شده مانند سایر کالاهای فرهنگی به مخاطبان معرفی شود. هیچ اشکالی ندارد اگر قسمتی از تبلیغات تلوزیون با هزینه کم به ناشران اختصاص یابد تا تولیداتشان را به مخاطبان معرفی کنند. مردم از این طریق کتاب های مورد نیاز خود را شناسایی می کنند و برای تأمین آنها به مجرای قانونی کتاب اعتماد می کنند.
نظر شما