تبدیل محصولات کشاورزی به ضایعات/ نبود صنایع تکمیلی دردسرساز است

به گزارش خبرنگار مهر در یزد، ظهور انقلاب عمومی در کشاورزی ایران به عنوان ضرورت گذر از کشاورزی سنتی به صنعتی و مدرن در حالی مطرح است که تجربه وقوع چنین انقلابی همزمان با افزایش پتانسیلهای کشاورزی در کشورهای اروپایی اتفاق افتاد.

در جهان امروز تولید بیشتر محصولات کشاورزی به معنای افزایش توانمندی کشاورزی محسوب می‌ شود و بدیهی است که تولید بیشتر نیز مساوی با درآمد بیشتر است.

گرچه این معادله همیشه برقرار نیست زیرا افزایش تولید به خودی خود نیازمند دو عامل افزایش سطح زیر کشت و افزایش عملکرد در واحد سطح است.

البته نکته قابل توجه در مورد افزایش سطح زیر کشت این است که تقریبا در سراسر دنیا زمین ‌های مرغوب و مناسب تاکنون به زیر کشت رفته ‌اند و سرعت افزایش سطح اراضی کشاورزی نیز بسیار کم و نامحسوس است.

افزایش عملکرد در واحد سطح نیز با مشکلات فراوانی از جمله کمبود تکنولوژی و انرژی مصرفی، توجه به کشاورزی سنتی و عدم یکپارچگی اراضی کشاورزی مواجه است.

همچنین زمانی تولید بیشتر منجر به درآمد بیشتر خواهد شد که این تولید مزرعه‌ ای به تولید صنعتی تبدیل شود، اما از ریسک و خطرات نوسان ‌های قیمت در بازار محصولات کشاورزی نباید غافل شد.

8.17 درصد محصولات کشاورزی به ضایعات تبدیل می شود

در مورد اهمیت مسئله، نگاهی به آمار و ارقام گویای بسیاری از واقعیات است.

سالانه 85 میلیون تن انواع محصولات کشاورزی در کشور تولید می‌ شود که 8.17 درصد آن به صورت ضایعات از بین می ‌رود.

اگر میانگین ارزش هر کیلوگرم محصول کشاورزی را 100 تومان در نظر بگیریم، سالانه دو تریلیون و 34 میلیارد تومان به علت ضایعات محصولات کشاورزی به اقتصاد کشور خسارت وارد می ‌شود که با گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی و ایجاد انبارها و سردخانه‌های جدید می‌ توان از ضایعات محصولات کشاورزی جلوگیری کرد.

آمارها نشان می ‌دهد که بخش باغبانی با 1.28 درصد بالاترین و صنعت دام و طیور با 1.6 درصد کمترین میزان ضایعات در کشور را به خود اختصاص داده ‌اند.

گوجه فرنگی و صیفی جات بالاترین آمار ضایعات کشاورزی را دارند

در زیربخش زراعت، محصولاتی همچون گوجه فرنگی، سبزی و صیفی‌جات با حدود 30 درصد ضایعات، بالاترین و حبوبات با پنج درصد، کمترین میزان ضایعات را به خود اختصاص داده است.

در زیربخش باغبانی نیز انگور، زردآلو و انار با حدود 35 درصد بالاترین و گردو، بادام و فندق با هشت درصد کمترین ضایعات را به خود اختصاص داده‌ اند.

یک کارشناس ارشد تغذیه و پرورش دام در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: راه حل این موضوع اصلاح ساختار عملیات پس از برداشت، راه‌ اندازی نظام تضمین کیفیت محصولات، ترویج دانش فنی کاهش ضایعات، ترویج الگویی صحیح مصرف، تقویت و توسعه مراکز کارآمد است که می تواند تا حد زیادی ضایعات بخش کشاورزی را کاهش دهد.

محسن نیکخواه در مورد ضرورت ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی اظهار داشت: آمارها نشان می‌ دهد که پس از ورود هر نوع تکنولوژی جدید در عرصه کشاورزی، تعداد زیادی از کارگران شغل خود را از دست می‌ دهند، اما صنایع فرادست و فرودست کشاورزی نیز با همان سرعت افزایش تولید در کشاورزی بلکه بسیار سریعتر از آن شکل می‌ گیرند و زمینه اشتغال را برای نیروی کار انسانی از کارگران ساده صنایع گرفته تا مهندسان، بازرگانان، فروشندگان و واسطه ‌گران ایجاد می‌ کنند.

کشاورزی علمی بدون صنایع تکمیلی کاری از پیش نخواهد برد

وی خاطرنشان کرد: با چنین الگویی از توسعه، نقش صنایع تبدیلی و فرآوری تولیدات کشاورزی روز به روز پررنگتر و جدی‌ تر می‌ شود و بنابراین کشاورزی علمی با اتکای به دانش و علم روز، بدون ایجاد زمینه سرمایه ‌گذاری مناسب در صنایع تبدیلی کاری از پیش نخواهد برد و هرگونه تولیدی بدون پشتوانه بازارهای دایمی، خالی از خطر نخواهند بود.

نیکخواه افزود: این مسائل در حالی است که بسیاری از کشاورزان مجبور هستند که عمده سرمایه‌ گذاری خود را صرف دارایی‌ های ثابت کنند و با این عمل، سرمایه در گردش کشاورز که می‌ تواند پشتوانه ریسک بازار در قیمت محصولات باشد، به مقادیر نسبتا زیادی تقلیل می ‌یابد.

وی یادآور شد: لازم است هر کشاورز، بخشی از سرمایه خود را به امور تبدیل، بسته ‌بندی و سایر اعمال پس از برداشت اختصاص دهد.

نیکخواه صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی را دارای چهار بخش کلی ذکر کرد و در مورد مزایای ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی اظهار داشت: ایجاد این صنایع می تواند تسهیل ‌کننده و ارتقا دهنده فعالیتهای بخش کشاورزی و افزایش دهنده توان صنعت منطقه‌ ای و ملی به حساب آید.

صنایع تکمیلی درآمد خانوارهای روستایی را افزایش می دهد

وی ادامه داد: ایجاد صنایع تکمیلی و تبدیلی به دلیل افزایش بهره‌ وری تولید باعث ارتقای درآمد خانوارهای کم‌ درآمد روستایی نیز می شود.

به گفته این کارشناس، ایجاد صنایع تبدیلی همچنین زمینه اشتغال نوین را از طریق ایجاد فرصتهای تکمیلی در کنار فعالیتهای "درون مزرعه" در مناطق روستایی فراهم می کند.

نیکخواه بیان داشت: ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی به کاهش ریسک و ایجاد توازن در چرخه درآمد خانوارهای روستایی کمک کرده و به درآمدهای آنان تنوع و پایداری می ‌بخشد و با تمرکز از ایجاد صنایع در حوالی مناطق مرکزی و شهری جلوگیری کرده و به کاهش تخریب محیط ‌زیست کمک قابل ملاحظه‌ ای می کند.

وی یادآور شد: با توجه به اهمیت این موضوع، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در کنار امنیت غذایی در سند چشم ‌انداز 20 ساله کشور نیز مدنظر قرار گرفته است.

نیکخواه در مورد جایگاه شهرستان ابرکوه در بخش صنایع تبدیلی و تکمیلی نیز اظهار داشت: بیش از 70 درصد جمعیت شهرستان ابرکوه مرتبط با بخش کشاورزی بوده و در استان یزد نیز شهرستان ابرکوه جزو شهرستانهای برتر چه در بحث کمی و چه در بحث کیفی در زمینه کشاورزی قرار دارد.

ابرکوه در بخش صنایع تکمیلی کشاورزی با مشکلات جدی روبروست

وی علت این امر را وجود بیش از هفت هزار هکتار سطح زیر کشت محصولات زراعی، بیش از سه هزار هکتار محصولات باغی اعلام کرد و افزود: ابرکوه بالاترین تولید محصولات زراعی و باغی را در استان یزد به خود اختصاص داده است.

وی خاطرنشان کرد: با کمال تأسف، شهرستان ابرکوه در بخش فرآوری، نگهداری و صنایع تکمیلی بسیار ضعیف بوده و حتی نسبت به فرآوری حداقل محصولات تولیدی شهرستان نیز با مشکلات جدی روبروست.

نیکخواه با ذکر مثالی عنوان کرد: به طور مثال بخش اعظمی از پسته تولیدی شهرستان ابرکوه به صورت خام به مرکز استان و شهرستانهای موفق مانند رفسنجان صادر می شود و این در حالی است که در اقتصاد کشاورزی معاصر، صنایع تبدیلی می تواند عامل مهمی در فرآوری محصولات کشاورزی شهرستان ابرکوه باشد و در صورت تحقق این مسئله، از یک سو ارزش افزوده محصولات اولیه بخش ارتقا می یابد و از سوی دیگر اشتغالزایی در این شهرستان به طور محسوسی افزایش پیدا می کند.

به هر حال و بدون تردید ایجاد صنایع تبدیلی یکی از سودمندترین ارتباطات بین دو بخش صنعت و کشاورزی است و این صنایع از میزان بیکاری های دایمی و فصلی در مناطق روستایی می کاهد.

از سوی دیگر صنایع تکمیلی در بخش کشاورزی، زمینه مناسب برای توسعه بخش کشاورزی را فراهم آورده و به افزایش تولیدات، بهره وری، ایجاد فرصتهای شغلی، تامین نیازهای اساسی، پیوند با دیگر بخش های اقتصادی و کاهش نابرابری های منطقه ای منجر خواهد شد.

این گونه صنایع همچنین می تواند پیش نیاز استراتژی صنعتی شدن و تامین کننده امنیت غذایی در سطح استان و حتی کشور باشد.

بر همین اساس با توجه به به اعتبارات ویژه ای که در این بخش در برنامه های مختلف دیده شده است همچنین اهمیت وجود این صنایع در شهرستان ابرکوه و سایر شهرستانهای استان یزد، توجه ویژه مسئولان امری ضروری است و مسئولان باید با حمایت جدی از بخش خصوصی در ایجاد صنایع تبدیلی ضمن رونق وضعیت اقتصادی مردم شهرستان، از هدر رفتن محصولات کشاورزی جلوگیری کنند.