کوتاه شدن بلندترین شب سال با گرمای محبت خانواده

به گزار ش خبرنگار مهر یلدا یعنی ولادت خورشید، و مردم کهن دیار ایران این شب را تا صبح بیدار می ماندند تا طلوع خورشید تابان را به چشم ببینند و در کنار گرمای آن حیات خویش را ادامه دهند.

ایرانیان خوش ذوق  این شب را با آئینی برگزار می کردند که در نهایت به دوستی و محبت ختم می شود و نشانی از رفتارهای انسان دوستانه و خداپسندانه دارد.

استان مرکزی نیز که در قلب خطه مرکزی کشور به عنوان میراث دار باوفای آئین های ایرانی است، این شب با رسوم خاص برگزار می شود.

شب چله بزرگ

مردم استان مرکزی به خصوص شب یلدا را شب چله می خوانند و به گزاف نیست که بگوییم چندسالی است شب یلدا به نام های این شب اضافه شده است و بزرگ ترها هچنان این شب را شب چله می خوانند.

شب چله در اراک سه شب  با نام هایش " چله بزرگه "، "چله وسطی" و" چله کوچیکه " بود و در آن شب خانواده ها دور هم جمع می شدند. 

این بار به میان مردم رفتیم و رسوم این شب را از زبان آنان و به خصوص بزرگترها جویا شدیم.

"دوگوله" غذای مخصوص اراکی ها در شب چله

هرچند این شب ها دیگر خبری از آن کرسی و مجمع مسی پر از کشمش و گردو و انار نیست ولی باز هم فراخور زمان این مراسم جشن گرفته می شود.

آقای مرادی که  بیش از 62 سال است که این شب را تجربه کرده است درباره رسوم گذشته و تفاوت آن با اکنون می گوید: آن سال ها که من کودک بودم و بعدتر که جوان شدم همه اهل فامیل شب چله به خانه پدربزرگ و مادربزرگ می رفتیم و دور کرسی نشسته  و یک نفر شاهنامه و یا اسکندرنامه می خواند.

وی ادامه می دهد: غذای آن شب آبگوشت یا به قول اراکی ها "دوگوله" بود. در آن زمان معمولا خانواده ها از محصولات تولیدی خود استفاده می کردند و عمده آجیل هایشان بادام، گردو، کشمش و میوه هایشان انار و هندوانه بود که همه این ها را از باغ های خود مهیا می کردند.

تشریفات؛ آفت بلندترین شب سال

وی می گوید:همه دور هم  تا نیمه شب به بگو و بخند می پرداختند و نیمه های شب در حالی که زمین پر از برف بود به سوی خانه هایشان می رفتند.

آقای مرادی معتقد است در آن زمان توقع افراد از یکدیگر کمتر بود و می گوید: متاسفانه در حال حاضر همه چیز تشریفاتی شده و تجملات صمیمیت و محبت ها را تحت الشاع خود قرار می دهد. 

 آقای مرادی معتقد است که احترام به بزرگترها نسبت به گذشته کمتر شده است در حالیکه اصل این گونه آداب ور سوم احترام و محبت به یکدیگر است.

شب های چله و سینی تنقلات پیش کش برای تازه عروس ها

خانم بغدادی که 54 سال دارد و صاحب عروس و داماد است می گوید:در گذشته کدوی پخته و لبو پای ثابت شب های چله بود و نخودچی کشمش و گردو و بادام هم با قیمت مناسبی در دسترس بود.

وی ادامه داد: یکی دیگر از رسوم  اراکی ها این بود که شب های چله برای تازه عروس ها سینی شب چله ای می بردند ، مادران دختران تازه عروس برای سال اول در سینی چله شان انار، کله قند، یک قواره پارچه و یا یک گالش می گذاشتند.

خانم بغدادی می گوید: هرچند این رسم ها هنوز هم ادامه دارد ولی بیشتر جنبه تجملات گرفته است و باید حتما کادویی که برده می شود یک تکه طلا باشد.

وی تورم و بالا بودن قیمت ها را در نحوه برگزاری این مراسم موثر می داند و اضافه می کند: در زمان دورتر قیمت ها خیلی پایین بود و تهیه یک کیلو گردو و پسته اینقدر سخت نبود. 

 وی می گوید: افرادی که توانایی پرداخت هزینه ها را ندارند از تنقلات مانند پفک و پف فیل به جای آجیل استفاده می کنند هرچند هنوز افرادی که بضاعتش را دارند می توانند به خوبی از مهمان های خود پذیرایی کنند و شرمنده فرزندانشان نشوند.

شاهنامه خوانی در شب چله

خانم شهسواری که 52 سال دارد می گوید: سه شب چله در اراک با قصه گویی و حکایت خوانی یکی از بزرگترها همراه بود و در این مراسم از کتابهای تاریخی چون شاهنامه استفاده می شد و ما خودبخود با کتب ارزشمند ادبیات فارسی آشنا می شدیم.

وی این شب را شبی صرفا برای خورد و خوراک ندانست و گفت: این شب یک شب فرهنگی و تربیتی بود و بخشی از آن نیز به خوردن می گذشت.

بزرگترها هنوز هم سنگ تمام می گذارند

وی معتقد است: که بالا بودن هزینه ها در برگزاری مراسم این شب تاثیری ندارد و پدر و مادرها هر طور شده سعی خواهند کرد که این شب را باشکوه برگزار کنند و با صرفه جویی در جاهای دیگر هزینه های این شب را تامین کنند.

آقای قاسمی نژاد که  35 سال دارد اهل تبریز است و امسال شب چله مهمان اراکی هاست، می گوید: این در کنار هم بودن ها نباید فراموش شود و البته بزرگترها در این شب سنگ تمام می گذارند وزحمت خانواده همچنان بر دوش آنهاست.

بلندترین شب سال باز هم بهانه ایست برای اینکه فراموش نکنیم که مهر و محبت نباید در سرمای مشکلات رنگ ببازد، میراثی گرانبها که در سراسر ایران جمع شدن در خانه بزرگتر فامیل، گل گفتن و گل شنیدن نقطه اشتراکی آن است.

سمیه انصاری فر