مرتضی آکوچکیان گرافیست و برگزیده دوسالانه‌هایی چون دوسالانه گرافیک ایران و دوسالانه گرافیک چین در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد سابقه تاثیر عاشورا بر هنر گرافیک و تصویرسازی گفت: تلفیق مبانی واقعه عاشورا با هنر، بیش از همه در دوره قاجار تحقق یافت. در این دوران برپایی سوگواری و روضه‌خوانی‌هایی که از صفویه به ارث رسیده بود رو به فزونی گذاشت و طی دو ماه محرم و صفر حتی در محضر شاه قاجار هم، مراسم سوگواری و تعزیه‌خوانی برپا می‌شد. برای رونق این مراسم، نیاز به آثار منظوم و منثوری بود که با هنر بیامیزد و موثر افتد و به همین دلیل بازار هنر عاشورایی نیز پررونق شد.
وی به کتاب "طوفان البکاء" در ذکر مصائب ائمه به ویژه سیدالشهدا(ع) اشاره کرد و افزود: کتاب "طوفان البکاء" محمد ابراهیم بن محمد باقر جوهری یکی از این آثار بود که به موقع خلق شد و مقبول افتاد. این کتاب طبق آخرین پژوهشی که علی بوذری انجام داده است بیش از پنجاه بار از زمان اولین انتشارش در سال 1250 هجری قمری به چاپ رسیده و در هر چاپ صفحه‌آرایی و تصویرسازی جدید شده است. این کتاب در چاپ‌های متعدد گاه بر اساس چاپ‌های پیشین مصور شده و گاه با افزودن تصاویری جدید، شمایلی تازه یافته است.
این هنرمند فعال در عرصه گرافیک ادامه داد: اما آنچه در تصویرسازی‌های این کتاب و دیگر آثار مشابه انجام شده، تجسم صرف وقایع است که بنا به قدرت طراح و درک او از صحنه مورد روایت، کیفیتی متفاوت دارند و به عنوان یک اثر هنری با موضوع عاشورا،حاوی پیام و تاویل نیستند.
وی بیان کرد: این برخورد در ادامه در نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای نیز ادامه می‌یابد و همچنان خبری از درس‌های سیاسی و اخلاقی واقعه عاشورا که از زمان قاجار کنار گذاشته شده بودند، نیست.
آکوچکیان رویش جنبش سقاخانه‌ای را بروز دوباره هنر شیعه نامید و بیان کرد: در دهه 40 شمسی نسل دوم هنرمندان نوگرای ایران در جنبشی که توسط کریم امامی (منتقد و مترجم)، مکتب سقاخانه‌ای نام گرفت آثاری خلق کردند که از خط و عناصر خوشنویسی، نشانه‌های مذهبی و عناصر نهفته در فرهنگ شیعه تشکیل شده بودند و جزو آثار درخشان تاریخ هنر ایران هستند.
وی ادامه داد: گرافیک هنرمندانه ایران که از دهه 40 شکوفا شده بود در سالهای 56 و 57 تحت تاثیر حرکت تحول‌خواهی جامعه، اقدام به طراحی و انتشار آثاری همسو با حرکت مردم کرد. ولی بعد از انقلاب خلق آثار هنری با مضامین مذهبی به سمت آثار سفارشی هم رفت و همین مساله بر کیفیت کار هم تاثیر گذاشت. در این مسیر حضور هنرمندانه طراحان گرافیک کمرنگ شد و بیشتر طراحان جوان جویای نام بودند که تحت نظر سفارش‌دهندگان، آثاری غالبا خام‌دستانه ساختند.
این فعال فرهنگی به تولد جشنواره سوگواره‌های عاشورایی اشاره کرد و گفت: در سالهای دهه 80 نیاز به طراحی‌های خلاقانه برای موضوع عاشورا مورد توجه مدیران فرهنگی قرار گرفت و سوگواره پوسترهای عاشورایی توسط حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی راه افتاد. آثار این سوگواره در سالهای اول برگزاری به مراتب خلاقانه‌تر بودند و در سالهای بعد با تقلید و ساده‌انگاری طراحان در پرداخت موضوع، باعث افت کیفی آن شدند. همچنین عدم انتشار مناسب آثار برتر، جنبه‌های کاربردی این حرکت را مخدوش کرد و انتشار وسیع این آثار در شهر و در میان هیئت‌ها و تکایا، تا حد انتشار کتاب نمایشگاه تنزل یافت.
این مدرس هنر خاطرنشان کرد: نیاز است که جریان جاری گرافیک به جای شگفت‌زدگی و خودشیفتگی در مقابل فرم‌های بی‌محتوا و تصویرسازی‌های تکنولوژیک و بازنمایی تصویرسازی‌های کتب چاپ سنگی، به تحلیل و بیان بخش‌های مغفول مانده موضوعی همچون واقعه عاشورا بپردازد.
آکوچکیان در پایان سخنان خود گفت: نیاز است برپاکنندگان سوگواره‌های گرافیک تلاش کنند برای یافتن بیان‌های جدیدتر در روایت واقعه عظیم عاشورا برای انتشار آثار بدیع و خلاقانه تلاش کنند. هنرمندان باید کاری کنند که مردم در کنار دیدن دست‌های بریده دوخته‌شده بر بیرق‌ها و جوش‌داده‌شده بر علم‌ها، در محتوا و پیام واقعه عاشورا نیز درنگ و تامل کنند.
نظر شما