به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر" نخستين هم انديشي دانشوران درباره نهضت توليد علم و نظريه پردازي ويژه علوم انساني و معارف ديني شب گذشته در محل پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي و با سخنراني حجت الاسلام محمد تقي سبحاني، رئيس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي، برگزار شد.
وي بي توجهي و غفلت از دانشهاي معاصر را مهمترين مانع روش شناختي در توليد علم دانست و گفت : در گذشته رسم بر اين بود كه هر دانشي با بيان غايت و هدف آن علم آغاز مي شد. اما اكنون اين نگرش از نظام تعليم و تربيت ما رخت بر بسته و ما در تعاطي و علم به غرض علم نمي پردازيم. بي توجهي به اهداف علم تأثير مستقيمي در حوزه متدولوژي علم مي گذارد.
حجت الاسلام سبحاني افزود: اولين ايرادي كه مي توان بر اين بي توجهي بر شمرد اين است كه دانشها از اوج به حاشيه ها رانده مي شود. معيار واقعي روش شناسي علم اين است كه آيا مي تواند روش علم را مشخص سازد.
رئيس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي گسست روش شناسي را از ديگر موانع توليد علم عنوان كرد و اظهار داشت: امروز وارث دو ميراث علمي و تمدني هستيم. اما واقعيت پهنه علوم اين است كه وقتي سنت علمي و ميراث علمي را در امر روش شناسي بررسي مي كنيم مي بينيم در سنت علوم انساني كه برخاسته از عقلانيت مدرن است و از طريق حوزه علوم انساني جديد وارد حوزه فكري ما شده و بخشي از حوزه علوم انساني ما را به خود اختصاص داده، دچار گسست شده ايم. همچنين حوزه ديگر ما علوم اسلامي است كه روش شناسي خاص و برخاسته از حوزه تمدني كه خاص كشور ماست از طريق دانشهاي مختلف امروزه به ارث رسيده است.
وي تأكيد كرد: واقعيت اين است كه نه تنها ميان روش شناسي اين دو حوزه تفاوتهايي وجود دارد بلكه در خود علوم انساني ما دچار گسستهاي روش شناسي هستيم.
حجت الاسلام سبحاني تصريح كرد: در تفكر اسلامي ما، عقل عملي هيچ گاه كنار گذاشته نشده بلكه مورد بي مهري واقع شد. در يك مرحله عقل عملي پايه تدوين نظام اجتماعي بود و كل دانشهاي عملي ما بر اين پايه قرار داشت. اما به تدريج عقل عملي ما كه توليد كننده علوم بود به حاشيه رانده شد و اخلاق كه از درون حكمت عملي بيرون مي آمد به واعظان و نصيحت نويسان سپرده شد. حقوق محترمانه به فقيهان سپرده شد. فلسفه اخلاق ديگر به مباني توجه نكرد. لذا دچار يك گسست جدي شديم. حتي مسير فقه نيز دچار اين معضل گشته است.
وي با تأكيد بر اينكه در حوزه روش شناسي علوم انساني دچار يك بحران عقلانيت هستيم، گفت: بين عقل و عقلانيت تفكيك مي كنيم. عقل در انسان ثابت است. اما بسط عقل در حيات اجتماعي و تاريخي عقلانيت را پديد مي آورد. لزوما اگر عقل ثابت است عقلانيت ثابت نيست. فرهنگهاي مختلف عقلانيتهاي مختلفي را در درون خودشان به وجود مي آوردند. اما آيا امروز عقلانيت حاكم بر حوزه فكري ما يك عقلانيت منسجم و بستر ساز براي توليد دانشت هست؟
رئيس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي در پايان اظهار داشت: ما اگر مي خواهيم به توليد دانش بيپردازيم نيازمند روش شناسي يك پارچه و متنوع در بستر عقلانيت جامع هستيم كه بتواند تمام حوزه هاي معرفتي را پوشش دهد.
نظر شما