خبرگزاری مهر، گروه استانها - فاطمه کازرونی: بسیاری از رسوم ایرانی‌ها در ارتباط با ماه مبارک رمضان نشانی از یک انتظار زیبا برای فرا رسیدن این ماه است؛ رمضان که از راه می‌رسد بسیاری از رسوم زیبای ایرانی جلوه ویژه و خاصی پیدا می‌کند و همگام با حال و هوای معنوی رمضان سنت‌های قدیمی برای گرامیداشت این ماه رخ می‌نماید.
رمضان داری نوری در دل خویش است که دل‌های مردم را نیز نرم و نورانی می‌کند و گویی نگاه و رفتار روزمره مردم در قبال یکدیگر نیز تحت تأثیر معنویت این ماه ملا‌یم‌تر و مهربانانه می‌شود.
درست یک روز پیش از آغاز ماه رمضان در بسیاری از نقاط اصفهان مراسم «کلوخ‌اندازان» برگزار می‌شود و خانواده‌های ایرانی آغاز این ماه را با دور یکدیگر جمع شدن و جشن گرفتن با خوراکی‌های متنوع سپری می‌کنند.
یکی از سنت‌های قدیمی اصفهان که امروز شکل و شیوه دیگری پیدا کرده است سنت بیدارباش سحرها بوده است اما امروزه با گسترده شدن وسایل ارتباط جمعی این کار محدود به داخل خانواده‌ها شده و دیگر شیوه‌های مختلف و سنتی بیدار کردن مردم برای سحری خوردن همچون استفاده از نقاره، طبل و شیپور، صدای توپ و سحری خوانی بر بام منازل رواج ندارد اما هنوز در محله‌هایی قدیمی اصفهان دق‌الباب درب منزل همسایه‌ها برای بیدار کردن سحر همانند گذشته یکی از آداب زیبای سحر است.
رسم افطاری دادن در میان خانواده و دوستان سنتی است که در اصفهان هنوز کمرنگ نشده است اما نکته جالب اینکه در بسیاری از مساجد اصفهان نیز مراسم‌های افطاری مختصر تا مفصلی در این ماه برگزار می‌شود.
در این ماه بسیاری از اصفهانیها مواد غذایی مانند گوشت و خواروبار برای کمک به نیازمندان نذر می‌کنند و در این میان به ویژه نذر گوشت شهرت بیشتری دارد و این سنت زیبای اسلامی را در ذهن تجلی می‌بخشد که در ماهی چنین پربرکت هیچ دلی نباید غمگین از رنج گرسنگی نباشد.
امسال همچنین اصفهان شاهد بیست و ششمین سال برگزاری سفره کرم امام حسن(ع) خواهد بود و در روز ۱۵ ماه مبارک رمضان مقارن با تولد دومین امام شیعیان همانند دیگر نقاط کشور بسیاری از نانوایی‌های اصفهان به ارائه نان رایگان به عموم مردم می‌پردازند و در اغلب موارد نیز مردم هزینه نان‌ها را تقبل می‌کنند.
اما در سالهای اخیر سفره کرم امام حسن(ع) جلوه جالب‌تری پیدا کرده و واحدهای سیّاری به صورت موتوری و ماشینی بین افراد نیازمند و مراکزی از جمله بیمارستان‌ها، مراکز بهزیستی و زندان‌ها نیز نان توزیع می‌کنند.
گلریزان اصفهانیها در تمام طول ماه رمضان برای آزادی زندانیان
دست و دل بازی اصفهانیها در ماه مبارک رمضان به این موارد ختم نمی‌شود چراکه گلریزان در این ماه برای آزادی زندانیان در تمام روزهای ماه مبارک رمضان انجام می‌شود؛ گرچه این امر مختص به ماه رمضان نیست و اصفهان رتبه نخست خیران کشور را دارد.
در طول سالهای گذشته برای کمک به بهتر برگزاری شدن این رسمِ زیبای رمضان، در اصفهان صدا و سیما در برنامه‌ای با عنوان «یک شهر، یک ضیافت» به معرفی زندانیان جرائم غیرعمد پرداخته است که به طور معمول تا پایان برنامه وجه موردنیاز یا بخش زیادی از آن توسط مردم، مسئولان و هنرمندان تامین می‌شود؛ زندانیانی که برخی برای وجوه بسیار اندک و باورناپذیر سالهاست رنج زندان را به جان خریده‌اند.
اما در سالهای اخیر بسیاری از رسوم قدیم و خاص استان در گذر دنیای نوین برخی به درستی و برخی شاید در اثر بی توجهی از میان رفته است گرچه در شهرستان‌های قدیمی اصفهان همچنان این رسوم قدیمی اجرا می‌شود.
از شهرستان‌های مشهوری که همچنان به برخی رسوم قدیمی این ماه پایبند هستند کاشان است و با توجه به نزدیکی نطنز و آران و بیدگل به کاشان بسیاری از رسوم رمضان در این سه شهرستان مشابه است.
در این میان دو رسم «هومبابائی» و «نخل گردانی» ماه رمضان کاشان به تازگی در فهرست میراث ناملموس میراث فرهنگی نیز به ثبت رسیده است.
در این ارتباط عباس تراب‌زاده کارشناس مردم‌شناسی میراث‌فرهنگی کاشان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، درباره آیین هومبابائی افزود: این رسم از شب نخست ماه مبارک رمضان تا نیمه ماه برگزار می‌شود بدین شکل که نوجوانان در هر محله در گروه‌های ۵ تا ۱۵ نفری تقسیم‌بندی شده و یک نفر به عنوان خواننده و دیگری به نام صندوق‌دار انتخاب و پس از افطار به شکل دسته‌جمعی با خواندن سوره شمس و اشعاری ویژه به درب خانه‌ها می‌روند.
وی با اشاره به اینکه این رسم به ویژه در شب ۱۵ رمضان و با اشعاری متفاوت‌تر انجام می‌شود، تاکید کرد: صاحبخانه با این اعتقاد که ماه مبارک رمضان ماه انفاق است موارد نقدی و یا غیر نقدی به این گروه‌ها اهداء می‌کند که نوجوانان پس از جمع‌آوری این پول‌ها آن را میان خود تقسیم می‌کنند.
نخل‌گردانی در شب ۲۱ رمضان
تراب‌زاده تاکید کرد: همچنین آیین نخل‌گردانی در شب ۲۱ رمضان از دیگر آداب این ماه است که به نشانه عزاداری در برخی روستاهای اطراف کاشان برگزار می‌شود.
مسئول ثبت پرونده‌های میراث معنوی اداره میراث فرهنگی کاشان گفت: مشهور است شب ۲۷ ماه مبارک رمضان ابن ملجم به قصاص رسیده است و بر این اساس کاشی‌ها در این شب جشن مفصل و حنابندان داشته‌اند.
عدم شناسایی صحیح آداب و رسوم شرق اصفهان در ماه رمضان
به گفته کارشناسان مردم شرق اصفهان بیش از دیگر نقاط استان آداب و رسوم خود برای این ماه مبارک را حفظ کرده‌اند اما این رسوم به درستی شناسایی نشده است و چه بسا با شناسایی صحیح آنها بسیاری از این آداب در فهرست میراث ناملموس قرار گیرد.
به گفته فهیمه زرگر کارشناس ثبت آثار میراث فرهنگی اصفهان، ممکن است بسیاری از سنت‌های ماه رمضان در سرتاسر استان اصفهان موجود باشد که برای ثبت به عنوان میراث ناملموس نیازمند تحقیق و سپس معرفی توسط یکی از سکنه باشد همان‌گونه که رسمی با نام «جیرجیرونی» با معرفی یکی از دانشجویان اهل این منطقه به میراث فرهنگی اکنون مراحل ثبت به عنوان میراث ناملموس معنوی را طی می‌کند.
زرگر در این ارتباط به خبرنگار مهر می‌گوید: معروف است در روز ۲۷ رمضان ابن ملجم قاتل امام علی(ع) قصاص شده است و بر این اساس این روز دارای شأن خاصی است و مردم دستجرد آدابی خاص در این روز اجرا می‌کنند.
وی با بیان اینکه بر این اساس زنان در این روز پیش از غروب آفتاب به اجرای مراسم خاص می‌پردازند، افزود: مردم جرقویه معتقدند که هر فردی در دل خود دانه‌های بهشتی دارد که شیاطین به دنبال آن هستند و بر این اساس در این روز با تکرار کلمه «بسم‌الله» وجود خود را متبرک می‌کنند تا از شر شیطان در امان باشند.
کارشناس ثبت آثار میراث فرهنگی اصفهان با بیان اینکه همچنین تمام زنان دستجرد جرقویه در این روز باید نان بپزنند، تاکید کرد: زنان در پخت این نان‌ها حتما از سیاه دانه استفاده می‌کنند و بر این اساس چند نان را به عنوان چانه برکت زیر سفره نان قرار داده و تا سال بعد آن را نگه می‌دارند.
وی با اشاره به اینکه همچنین آیین «جیرجیرونی» رسمی است که در شب ۲۷ رمضان در دستجرد جرقویه برگزار می‌شود، گفت: مطابق این رسم مردان پس از اذان مغرب در دسته‌های ۵ تا ۱۰ تایی به درب خانه‌هایی می روند که پسر مجرد دارند و با خواندن اشعاری برای آنها آرزوی ازدواج با زنی نیکوسرشت رامی‌کنند و مشتلقی نیز از طرف صاحبخانه دریافت می‌کنند.
پخت غذاهای خاص در ماه مبارک رمضان
طی ماه رمضان در سرتاسر شهر اصفهان غذاهای خاص مانند حلیم بادمجان، خورش ماست، شله زرد و آشی موسوم به «شله قلم‌کار» پخت می‌شود.
در گذشته در بعضى نواحى استان غذاهایى ویژه ماه رمضان وجود داشته است؛ به طور مثال در قمصر کاشان شولى، در شهر کاشان دیزى تنورى، در نشلج کاشان خورش چغندر مخصوص سحر و افطار بوده است.
شب‌های قدر و عزاداری در استان اصفهان
در استان اصفهان شب‌های قدر و ایام عزاداری مولای متقیان با شورخاصی برگزار می‌شود و کمتر خانواده اصفهانی است که برای گذراندن این شب‌ها در امامزادگان یا مساجد اصفهان حضور پیدا نکند.
برگزاری جلسات دعا و مناجات تا پاسی از شب به ویژه در شب‌های جمعه ماه مبارک، شب زنده‌داری تا سحر، بیداری پیش از سحر برای مناجات، برگزاری جلسات مختلف جزء خوانی قرائت قرآن در مساجد و حسینیه‌های اصفهان و منازل از سنت‌های مهم اصفهانیها در ماه مهمانی خداست که جایگاه خاصی دارد.
مردم اصفهان در روز عید فطر نیز همگام با یکدیگر برای شرکت در نماز عید فطر شرکت می‌کنند؛ پیش از این بزرگ‌ترین آیین نماز عید فطر در اصفهان در میدان نقش جهان برگزار می‌شد و در کنار آن برخی مساجد اصفهان نیز شاهد برگزاری نماز با شکوه عید فطر بودیم اما از سال گذشته نماز عید فطر به جای میدان امام خمینی(ره) در مصلای اصفهان برگزار می‌شود.
نظر شما