نامه برندگان نوبل، صلح سبز و محصولات تراریخته

خبرگزاری مهر، گروه جامعه- حسین آخانی*: من تا به حال در مورد محصولات تراریخته اظهار نظری نکرده‌ام. البته دلیلی هم ندارد که آدم در هر زمینه اظهار نظر کند. بعضی از دوستان «بسیار محیط زیستی» از من می‌خواهند که به عنوان یک دانشگاهی زیست شناس و در عین حال فعال محیط زیست به آنها کمک کنم. بخصوص آنکه بعد از نامه برندگان نوبل در حمایت از محصولات تراریخته و اعتراض به صلح سبز در جلوگیری از استفاده از آن، بحث‌های زیادی در شبکه های اجتماعی راه افتاده است.

راستش به عنوان یک محقق زیست شناس نمی‌توانم تلاش‌های دانشمندان علوم بیوتکنولوژی را بیهوده تلقی کنم. به همان اندازه که ما از نتایج دانشمندان علم اکولوژی در تغییر اقلیم، تأثیر گازهای گلخانه‌ای، تاثیرات آلودگی‌ها و تنوع زیستی استفاده می‌کنیم و به طور علمی مقابل تهدیدکنندگان کره زمین ایستادگی می‌کنیم، نمی‌توانیم به یک باره همه دستاوردهای علوم بیوتکنولوژی را هم نادیده بگیریم.

فراموش نکنیم که بسیاری از مهمترین داروهای مورد استفاده از همان تکنیک‌های بیوتکنولوژی ساخته شده‌اند که شاید ساده‌ترین آنها پماد ویروس تبخال و یا انسولین است.

واقعیت آن است، آنکه می‌گوید با محصول تراریخته سرطان درمان می‌شود و آنکه می‌گوید محصول تراریخته سرطان زا است، هر دو بیراه می‌گویند. هم محصول تراریخته ممکن است سرطان‌زا باشد و هم محصول غیر تراریخته؛ هم محصول تراریخته ممکن است به درمان سرطان کمک کند و هم محصول غیر تراریخته. همه اینها فقط با معیار دقیق علمی قابل سنجش است و تشخیص معیارهای علمی هم سازو کار شناخته شده خودشان را دارند.  

بدون شک افتادن در دام شرکت‌هایی که بذور تراریخته تولید می‌کنند و می‌توانند خطری برای ذخایر ژنتیکی اصیل باشند به همان اندازه برای بشریت تهدید است که به یک باره هر چه تراریخته است را باطل بدانیم و انگ ضد محیط زیستی به آن بزنیم. استفاده از محصولات تراریخته را نمی‌توان منع کرد، ولی باید تابع مقررات سفت سختی باشند که هم مصرف کننده آگاه باشد که چه استفاده می‌کند و هم مانعی در تولید و حفظ بازار محصولات غیر تراریخته نشود.

دست اندرکاران اجرایی و بودجه‌گذاری که از پروژه‌های بیوتکنولوژی حمایت می‌کنند، توجه داشته باشند که متخصصان بیوتکنولوژی ژن نمی‌سازند. آنها در بهترین شرایط ژنی را از موجودی به موجود دیگر منتقل می‌کنند. این پدیده هم در تکامل همیشه اتفاق افتاده و خواهد افتاد. باید ارزش ذخایر ژنی که سابقه بیش از چهار میلیارد سال تکامل موجودات زنده است را قدر بدانیم و آنها را هم حفاظت کنیم. پس دانشمند بیوتکنولوژی هیچ ارجحیتی به دانشمند تنوع زیستی ندارد و خدمتی که یک محیط بان در حفظ یک گونه می‌تواند انجام دهد گاهی صدها هزار بار با ارزش‌تر از بعضی موسسات است که سالها فقط پول می‌خورند و هیچ خروجی برای جامعه ندارند. گاهی هم دست به کارهای عجیب و غریبی می‌زنند که مشابه آن را در ورود آزولا دیدیم و حالا هم افتاده‌اند دنبال سالیکورنیای خارجی.

من حرف بسیاری از دلسوزان محیط زیستی را خوب درک می‌کنم که می‌ترسند که بیوتکنولوژیست‌ها و محصولات تراریخته همان بلایی که سدسازها به سر منابع آبی آورند، به سر منابع ژنتیکی بیاورند.

*دکترای گیاه‌شناسی از دانشگاه مونیخ آلمان و عضو هیأت علمی دانشکده علوم دانشگاه تهران