چه کسی در بحران کلیسا مقصر است/ بحران کلیسای ارتدوکس روسیه

به گزارش خبرنگار مهر، روزنامه «ماسکوفسکی کامسامولتس» در گفتگو با «سرگی چاپنین» کارشناس مسایل دینی و «فسیوالودچاپلین» رئیس سابق اداره تعاملات کلیسا به بررسی وضعیت کلیسای ارتدوکس روسیه پرداخته است؛

«فسیوالودچاپلین» رییس سابق اداره تعاملات کلیسا با جامعه که به دلیل انتقاد جدی از کلیسا و شخص کریل اسقف اعظم روسیه از مقام خود برکنار شد در بحث «بحران کلیسا» وارد شده و در پاسخ به سوال آیا شما موافقید که کلیسای ارتدوکس روسیه امروز با بحران روبرو شده است؟ می‌­گوید: پاتریارک کریل چهار - پنج سال پیش بسیار شجاعانه صحبت و عمل می­کرد، اما امروز تمام سخنانش دور باطل است. جملاتی را تکرار می­کند که مسئولیتی برایش به دنبال نداشته باشند و او را به چالش نکشند و کسی را ناراضی نکند. در همین رابطه به مسایل و دغدغه­های مردم هم کاری ندارد. در سخنان امروز او تقریبا هیچ چیز جدیدی نیست. مسایل گذشته را بازگو می­کند، چیزهایی می­گوید که هر طلبه رشته الهیات هم می­داند، از مناطقی که به دیدارش می­آیند، تجلیل و تمجید می­کند. کمتر پیش می­آید که استثنایی مشاهده کنیم. همین چندی پیش بود که از شرکت «اسوِرستال» به خاطر روند کند احداث یک کلیسای یادبود برای مرگ معدنچیان انتقاد کرد، و البته کارش درست بود. ما به ندرت چنین برخوردهایی از او می­‌بینیم. مسایل کلیدی اسقفی در ماه­‌های اخیر بیش از حد محتاطانه منتشر می­شوند. با این روش نمی­توان مدت زیادی دوام آورد.

وی افزود: اگر پاتریارک کمی روشن­‌تر و جسورانه‌­تر صحبت کند (مثل آن دفعه که درباره انسان‌­پرستی و کفر صحبت کرد)، آنوقت پاسخ تندی به او داده می‌­شود، به همین خاطر چنین موضوعاتی را کنار می‌گذارد. وقتی سکوت کنی، اتفاقی هم نمی­‌افتد. اگر از تو انتقاد کنند، به معنای این است که تو زنده­‌ای و صدایت را می‌­شوند. پس باید بحث و مناظره را در جامعه زنده کرد و این موضوع اهمیت زیادی دارد! اما امروز چنین اتفاقی نمی­‌افتد، سکوت است، سکوتی که از ترس چالش بوجود آمده. ترس از این که یک نفر از مقامات را ناراضی کنی و در پاسخ اعتبارت را خراب کند. این مدل سکوت، به معنای خفه کردن خود است.

چاپلین در ادامه گفت: کلیسا باید بحث و مناظره درباره ارزش­‌های آینده قانون اساسی روسیه، دکترین نوین جمعیت­‌شناسی برای کشور، دکترین نظامی و سیاست خارجی و جایگاه دین در زندگی جامعه را راه بیندازد... اگر پاتریارک این کار را نکند، آنوقت دیگران این کار را خواهند کرد.

فسیوالود چاپلین در ادامه در پاسخ به اینکه آیا این بحران برای حکومت خطراتی هم دارد؟گفت: شکاف در سیستم آموزشی کلیسا می‌­تواند برای حکومت خطرناک باشد. اما من فکر نمی­‌کنم که چنین اتفاقی بیفتد. فعالان کلیسا که از پاتریارک انتقاد می­‌کنند (از جمله به خاطر دیدار وی با پاپ و کوتاه آمدن در بحث کلیسای جامعه) نه از کلیسا بیرون می­‌روند و نه از دین کناره می­‌گیرند. گروه دیگری هستند که آتششان به آن تندی نیست، اما خطرات آنها جدی­‌تر است. این گروه از کلیسا جدا شده و به فرقه­‌ها ملحق می­‌شوند، در جنبش­‌های دینی جدید با حضور جوانان فعالیت می‌کنند و انسان­‌هایی فعال و منتقد وضعیت اجتماعی می­‌شوند. افراد زیادی در جامعه به دوره جاهلیت بازگشته، بخشی از جوانان جذب گروه­‌های رادیکال شبه اسلامی شده­‌اند.

وی افزود: بسیاری از مسیحیان فعال آرام آرام اعتقاد خود را از دست می­‌دهند زیرا با کشیشان بی­‌سواد یا بی­‌عدالتی در جامعه روبرو می­‌شوند. اگر تعداد فرقه­‌های جایگزین ارتدوکس افزایش پیدا کند، جاهلیت جدید و تفاسیر رادیکال اسلام به جای باورهای ارتدوکس بیایند، آنوقت با خطر جدی برای روسیه روبرو خواهیم بود. برای اینکه چنین اتفاقی رخ ندهد، کلیسای ارتدوکس روسیه باید زنده، فعال و کارآمد و به روز باشد. باید بتواند سوالات جدی از نخبگان بپرسد و در جامعه به بحث بگذارد.

سرگی چاپنین  پاسخ به این سوال که آیا امروز کلیسای ارتدوکس روسیه به بحران دچار شده یا نه را کاری دشوار دانست و افزود: نمی‌­توان به اسن سوال به سادگی پاسخ داد. از یک طرف، تعداد واقعی اعضای کلیسای ارتدوکس روسیه در کل زیاد نیست. به ویژه تاثیر آن بر زندگی جامعه مشخص نیست.

وی ادامه دا: از طرف دیگر، تلاش­‌های اخیر برای بوجود آوردن هویت معاصر روسی با سنت‌­های ارتدوکس گره خورده است. اما این ساختار اشکال کاملا سکولاریسم دارد، یعنی اینکه از کلیسا جدا خواهد بود. به همین خاطر، بحران کلیسای ارتدوکس روسیه نمی­‌تواند بر شکل گرفتن هویت روسی در آینده تاثیر بگذارد. اگرچه این قضیه تناقض دارد، اما می‌­توان آن را مثبت ارزیابی کرد. پاتریارک کریل نمی­تواند مدعی حفظ سنت­های ارتدوکس در جامعه باشد.

سرگی چاپنین در پاسخ سوال دیگر مبنی بر اینکه آیا حوادث منفی که در کلیسا رخ می­‌دهند، بر زندگی و احوال کشیشان و مردم تاثیر می­‌گذارند؟ گفت: متاسفانه پاسخ مثبت است. نه تنها حوادث منفی که حتی رد پیوسته ارتدوکس در اشکال فرهنگی آن نیز تاثیر خواهد گذاشت. ارتدوکس در برخی موارد جامعه امروز را خسته کرده است. من بارها از کشیشان شنیده‌­ام که در سال‌های گذشته وقتی بین مردم در شهر گردش می‌­کنند، از سوی مردم بی‌­احترامی به آنها صورت می­‌گیرد. قبلا اینطور نبود. بسیاری از دوستانم که شغل غیردینی دارند اعتقادات ارتدوکسی خود را پنهان نمی­‌کنند، بلکه به راحتی می­‌گویند که باید همه چیز مستند باشد، مثلا سخنان فسیوالود چاپلین را باید توجیه کرد. از اسقفی­‌های شهرهای دیگر به من نامه می­‌نویسند و می­‌گویند که درصد افرادی که لباس روحانیت را از تن بیرون آورده­‌اند، افزایش یافته است. کلیسا در این باره هیچ آماری نمی­‌دهد. به نظر من مدیریت کلیسا سعی می­‌کند که جلوی آنها را بگیرد، اما آنها جلوتر لباس‌شان را درآورده اند.

وی افزود: با تمام این اوصاف افراد زیادی در کلیساهای ارتدوکس روسیه هستند. من فکر می‌­کنم که مرکز ثقل در زندگی کلیسا به دفتر اداری کلیسا منتقل شده و روابط امروز افقی است، نه عمودی. همین مساله باعث می­‌شود که کلیسا حفظ شود، اگرچه مشکلات در مسیر باقی می­‌مانند.

فسیوالود چاپلین در پاسخ به همین سوال می گوید: مردم امروز فهمیده‌­اند نیروهایی هستند که از مردم روس، مسیحیان و کلیسای سنتی تنفر دارند. این قدرت­‌ها در کشور ما هم وجود دارند و سعی دارند ارزش­‌های ما را بررسی کرده، ما را در وضعیت برده­‌های فراموش شده قرار دهند. وقتی حملات به کلیسا بیشتر شود، افراد علیه کلیسا و مسایل حول کلیسا نیز با هم متحد می­‌شوند.

وی افزود: از طرف دیگر، شما تعداد جمهوری­‌ها را خوب می­‌شناسید. شما با درد و مشکلات واقعی مردم، صومعه­‌ها، اسقفی­‌ها و ماجراهای جنجالی با خدمتگزاران کلیسا آشنا هستید. گاهی این ماجراها بزرگ نمایی می­‌شوند. به هر صورت باید بعد از انتشار این مطالب، صحبت کرد، باید آموزش فقه و بحث و مناظره گذاشت. به جای این کارها، سکوت و شکنجه است. اگر تحقیقاتی هم انجام می­‌شود، بدون سر و صدا می­‌شود. وقتی صحبت نکنی، سوء تفاهم بوجود می­‌آید. مردم سوال می­‌کنند و به جای پاسخ سکوت است یا بهانه حکومت را می­‌آورند. البته، کلیسا در این موضوع باید موضع خود را تغییر دهد، وگرنه بحران از حال موقت به حالت طولانی وارد می­‌شود.